Κοσμάς Αιτωλός «Οταν ο πόλεμος πιαστεί από κάτω, θαναι κοντά….»

Η περίπτωση των δύο πολέμων Λιβύης και Συρίας, ούτε καν υπήρχε (βασικά δεν υπήρχαν τότε αυτά τα κράτη, ήταν όλα οθωμανική αυτοκρατορία) περίπτωση πολέμου "από κάτω" είχε πει ο Αγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.

Γεννήθηκε στο χωριό Μέγα Δέντρο της Αιτωλίας, όπου σώζεται έως σήμερα ο τόπος που βρισκόταν το σπίτι του! Τα πρώτα του γράμματα πιθανόν να τα έμαθε στο Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής στη Μάνδρα του Θερμού Αιτωλοακαρνανίας (βόρεια της Ναυπάκτου), όπου λειτουργούσε “Κρυφό Σχολειό”, με δάσκαλο τον Ιερομόναχο Προκόπιο Γιαννέλο, ενώ όταν μεγάλωσε διδάχτηκε από τον Ιεροδιάκονο Ανανία Δερβισάνο.

Έκανε μεγάλο έργο και στερέωσε την χριστιανική πίστη στην δυτική Ελλάδα και την Ήπειρο την εποχή της τουρκοκρατίας.

Κατάφερε να κτιστούν 210 Ελληνικά Σχολεία και να αρχίσουν τη λειτουργία τους άλλα 1.100 κατώτερα, να φτιάσει 4.000 κολυμβήθρες με χρήματα πλουσίων ώστε να μπορούν να Βαπτίζονται τα πάμφτωχα Ελληνόπουλα της σκλαβωμένης Πατρίδος, να ελευθερώσει 1.500 Χριστιανές παραμάνες από τα παλάτια των πασάδων και των μπέηδων.

Οι Τούρκοι τον συνέλαβαν λόγω της χριστιανικής διδασκαλίας του, τον κρέμασαν σε ένα δέντρο στις 24 Αυγούστου 1779, όταν ήταν στην ηλικία των 65 ετών, στο Βεράτι Βορείου Ηπείρου! Κατόπιν, έδεσαν στο τίμιο λείψανό του μια βαριά πέτρα και το έριξαν στο ποτάμι για να μη βρεθεί ποτέ, αλλά τελικά βρέθηκε και θάφτηκε από χριστιανούς των γύρω περιοχών.