Ο τελευταίος Σέρβος στρατιώτης στην Ελλάδα

Κάθε πρωί, περιποιείται τα μνήματα, τακτοποιεί τα αναθήματα που αφήνουν οι επισκέπτες και ανάβει καντήλια στο μνημείο των πεσόντων. Κάθε πρωί και αδιάλειπτα από το 1960.

Φορώντας πάντοτε το στρατιωτικό δίκοχο και το χακί χιτώνιο, με το σέρβικο εθνόσημο στο αριστερό μανίκι και το όνομά του ραμμένο στο στήθος. Ο Γεώργιος Μιχαήλοβιτς, 86 ετών πια, είναι ο τελευταίος φύλακας του σέρβικου τομέα της μεγαλύτερης στρατιωτικής νεκρόπολης στην Ελλάδα.

Στα νεκροταφεία του Ζέιτενλικ, που στα τούρκικα σημαίνει ελαιώνας, είναι θαμμένοι 20.500 στρατιώτες των δυνάμεων της Αντάντ, οι οποίοι πολέμησαν στο Μακεδονικό Μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, την περίοδο 1914-18. Από αυτούς, 8.089 ήταν Γάλλοι, 7.500 Σέρβοι, 3.000 Ιταλοί, 1.600 Άγγλοι και 400 Ρώσοι. Στον γαλλικό τομέα αναπαύονται και στρατιώτες με καταγωγή από τη Σενεγάλη, το Μαρόκο, την Αλγερία, ως και την άλλοτε Ινδοκίνα. Στους σταυρούς αυτών των τάφων είναι γραμμένο το αρχικό λατινικό γράμμα που φανερώνει τη χώρα καταγωγής τους: S για τους Σενεγαλέζους, Μ για τους Μαροκινούς και πάει λέγοντας.

Το ελληνικό κράτος αγόρασε την έκταση των κοιμητηρίων το 1920 και την παραχώρησε με δικαίωμα χρήσης στις παραπάνω χώρες. Ο Μιχαήλοβιτς γεννήθηκε λίγα χρόνια αργότερα, το 1928, και η ζωή του έμελλε να ταυτιστεί με τη σιωπηλή κοινότητα του Ζέιτενλικ. Ο παππούς του, όπως και πατέρας του, ήταν φύλακες στον σέρβικο τομέα του νεκροταφείου. Για περισσότερο από μισόν αιώνα, αυτός είναι η ζωντανή μνήμη των Σέρβων. Αμείβεται από το σέρβικο κράτος και από ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας, θα παραμείνει στρατιώτης του Ζέιτενλικ μέχρι να κλείσει τα μάτια του.

Ακολουθούμε τη μειλίχια φιγούρα του Μιχαήλοβιτς στο υπόγειο του πέτρινου μνημείου του σέρβικου τομέα. Εδώ είναι το οστεοφυλάκιο 5.500 στρατιωτών. Διαβάζουμε τα ονόματα στις μαρμάρινες οστεοθήκες και τα σύγχρονα, σημερινά μηνύματα, που έγραψαν συγγενείς των νεκρών δίπλα στα ονόματα των αγαπημένων τους, κάποια μετά τις εμφύλιες συγκρούσεις της δεκαετίας του '90 στη Σερβία. Στο κεντρικό άνοιγμα του οστεοφυλάκιου βρίσκονται σέρβικες σημαίες, φωτογραφίες πολεμιστών, στεφάνια, αναμνηστικά, στρατιωτικά πηλίκια και παράσημα που δώρισαν συγγενείς θυμάτων.

Ο Μιχαήλοβιτς μας κερνά καυτή σλίβοβιτσα πολλών βαθμών αλκοόλ, πρόσφορο συγγενών για τον ίδιο και τη ψυχή των νεκρών στρατιωτών. Όπως και τα άφιλτρα τσιγάρα στο κόκκινο πακέτο μάρκας Ντρίνα, από το όνομα του ποταμού Δρίνα, παραπόταμο της Σάβα, που είναι στο μεγαλύτερο μέρος της σήμερα το φυσικό σύνορο της Σερβίας με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Μάθημα βαλκανικής ιστορίας σε ένα πακέτο τσιγάρων, στα λίγα τετραγωνικά του ψυχρού οστεοφυλάκιου κάτω από τη γη.

Η Μαρία και η Σάνια Βράνιτς ήρθαν σήμερα με τη μητέρα τους, Σμίλκα, από το Βελιγράδι για να βρουν τον τάφο του παππού τους. «Ονομαζόταν Αλεξάι Ιβάνοβιτς και πέθανε στο νοσοκομείο» λένε. Ο Μιχαήλοβιτς δεν κουράζεται να τις ξεναγεί στο νεκροταφείο. Έξι δεκαετίες τώρα, γνωρίζει απ΄ έξω προσωπικές ιστορίες δεκάδων στρατιωτών που αναπαύονται εδώ. Περπατά ανάμεσα στους πέτρινους τάφους και φωνάζει απ' έξω τα ονόματα των στρατιωτών.

Αφηγείται ιστορίες συγγενών που βρήκαν έπειτα από δεκαετίες τον τάφο των προγόνων τους κι έγραψαν στον σταυρό το όνομα του τόπου από όπου κατάγονταν. Κάθε χρόνο, επισκέπτονταν το Ζέιτενλικ βετεράνοι του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το 2007 πέθανε ο τελευταίος επιζών, σε ηλικία 104 ετών. «Δύσκολα θα βρεις σέρβικη οικογένεια χωρίς θύμα στον πόλεμο. Η δύναμη των Σέρβων έφτανε τους 160.000 στρατιώτες. Το ένα τρίτο δεν γύρισε πίσω» λέει ο Μιχαήλοβιτς. «Μόνο αν περπατήσεις ανάμεσα στο Ζέιτενλικ θα καταλάβεις το κακό του πολέμου. Πολλές φορές επισκέπτονται το νεκροταφείο σχολεία. Κάποτε, μετά την ξενάγηση, μια μαθήτρια με ρώτησε γιατί μένω να φυλάω τον χώρο. Και της απάντησα 'για να βάλουμε μυαλό'».

Μας αφηγείται τη δική του ιστορία κάτω από τον ανοιξιάτικο ήλιο. Θυμάται τον παππού του, με καταγωγή από το Μαυροβούνιο που είχε πολεμήσει στον Α΄ ΠΠ, να γυρίζει με σέρβικα φορτηγά στα χωριά της ελληνικής μεθορίου, συλλέγοντας οστά και ταυτοποιώντας στοιχεία Σέρβων που είχαν θαφτεί εκεί. Θυμάται την κατασκευή του πέτρινου μνημείου στο Ζέιτενλικ, το 1936, και τον πόνο των συγγενών στο πρώτο τρισάγιο. Ο πατέρας του, που είχε παντρευτεί Ελληνίδα, πέθανε το 1960 κι έκτοτε ο Μιχαήλοβιτς έγινε ο φύλακας τρίτης γενιάς της οικογένειας. Ο ίδιος παντρεύτηκε επίσης Ελληνίδα και σήμερα ζει σε ένα μικρό σπίτι στην άκρη των κοιμητηρίων. Και μοιραία, θα είναι ο τελευταίος Σέρβος στρατιώτης του Ζέιτενλικ. Δεν απέκτησε γιο, αλλά μία κόρη, η οποία, σύμφωνα με τη διακρατική συμφωνία Ελλάδας-Σερβίας, δεν προβλέπεται να πάρει τη θέση του. Η ίδια μάλιστα έκανε δύο κόρες κι έτσι ο ηλικιωμένος Σέρβος στρατιώτης θα παραμείνει ο τελευταίος φύλακας. «Θα είμαι εδώ μέχρι να κλείσω τα μάτια μου, γιατί αν φύγω θα σημαίνει προδοσία» καταλήγει.

videotex

Διαβάστε επίσης: Έβρος: Σε εξέλιξη ψεκασμοί για την καταπολέμηση κουνουπιών