Έθιμα του Πάσχα στα Δωδεκάνησα

Αυτά είναι ορισμένα από τα πιο δημοφιλή έθιμα των Δωδεκανήσων:

ΠΑΤΜΟΣ

Γνωστή κυρίως ως το νησί όπου ο Ιωάννης έγραψε την Αποκάλυψη, η Πάτμος παραμένει μέγας πόλος έλξης, έχοντας το προνόμιο της αδιάκοπης και πιστής διαδοχής όλων των παραδόσεων, χάριν της υπάρξεως της Μονής του Ιωάννου του θεολόγου. Επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο "ΝΙΠΤΗΡΑΣ". Κάθε χρόνο, στολίζεται με λαμπρές βάγιες και πλούσια ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών, επιδρά κάθε φορά καταλυτικά στους πιστούς.

Την Μ. Πέμπτη, γίνεται αναπαράσταση του "ΜΥΣΤΙΚΟΥ ΔΕΙΠΝΟΥ" του ΝΙΠΤΗΡΑ, σε κεντρική πλατεία της Χώρας..

Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο και την Κυριακή του Πάσχα στις 3 το απόγευμα, στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η 2η Ανάσταση κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.

Οι εκδηλώσεις τελειώνουν την Τρίτη του Πάσχα με την περιφορά εικόνων του Μοναστηριού, που συνθέτουν το μεγαλείο της Πασχαλινής Πάτμου.

ΡΟΔΟΣ (ΙΑΛΥΣΟΣ)

Το Σάββατο του Λαζάρου, τα παιδιά γυρίζουν από πόρτα σε πόρτα και τραγουδούν τον "Λάζαρο", συγκεντρώνοντας χρήματα και αυγά για τους ιερείς. Παλαιότερα, αυτή την ημέρα, κανένας γεωργός δεν πήγαινε στο χωράφι του να εργαστεί, γιατί όπως πίστευαν, ό,τι έπιαναν θα μαραινόταν. Επιτρεπόταν μόνο η συγκέντρωση ξερών κλαδιών για το άναμμα των φούρνων τη Μεγάλη Εβδομάδα για το ψήσιμο των κουλουριών. Την ημέρα αυτή επίσης, σε όλα τα σπίτια οι νοικοκυρές φτιάχνουν στριφτά κουλουράκια, "τα Λαζαράκια", συμβολίζοντας με τον τρόπο αυτό το σώμα του Λαζάρου που ήταν τυλιγμένο στο σάβανο.

Το πρωϊ, της Μ. Πέμπτη, παρέες παιδιών γυρίζουν σε όλες τις γειτονιές τραγουδούν και κρατώντας πανέρια, συγκεντρώνουν διάφορα λουλούδια για το στολισμό του Επιταφίου, που θα γίνει αργά, τις πρώτες πρωϊνές ώρες μετά την τέλεση της Σταύρωσης. Επίσης μετά την Σταύρωση, θα μείνουν στο Ναό γυναίκες, οι οποίες θα ψάλλουν τα παραδοσιακά Μοιρολόγια.

ΚΑΛΥΜΝΟΣ

Το Σάββατο του Λαζάρου, παραμένει το έθιμο να ζυμώνουν "Λαζάρους", να πλάθουν δηλ. ένα ομοίωμα όπου μπορείς να ξεχωρίσεις τα χέρια, τα πόδια και το κεφάλι. Το πρωί, μετά την εκκλησία, τα παιδιά βγαίνουν στους δρόμους και λένε τα ειδικά κάλαντα για το Λάζαρο. Την Μ. Πέμπτη, νωρίς το απόγευμα σε μερικές εκκλησίες μαζεύονται για να φτιάξουν τον Ιούδα. Πρώτα θα γίνει ολόκληρο το σώμα με χέρια, πόδια και θα τα παραγεμίσουν με άχυρα και κουρέλια. Έπειτα θα γίνει ξέχωρο κεφάλι που θα ραφτεί πάνω και θα ζωγραφιστούν τα χαρακτηριστικά. Στο ένα χέρι θα έχει ένα σακκούλι με πέτρες, συμβολίζοντας τα τριάκοντα αργύρια. Έπειτα τον κρεμάνε έξω από την εκκλησία στο καμπαναριό ή όπου μπορούν σε τεντωμένο σχοινί. Μένει εκεί έως το μεσημέρι του Μ. Σαββάτου και τον καίνε με φωνές και πειράγματα, όταν αρχίζουν να παίζουν οι καμπάνες για την Πρώτη Ανάσταση.

Την νύκτα της Μ. Πέμπτης όσες γυναίκες, νέες και ηλικιωμένες μπορούν, κάθονται κοντά και γύρω από τον εσταυρωμένο και αρχίζουν να λένε το "Μοιρολόι του Χριστού", που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Το μοιρολόι διαρκεί περίπου μία ώρα και έχει δική του μελωδία ανάμεσα σε βυζαντινό τροπάρι και θλιμμένο Δημοτικό Τραγούδι. Επαναλαμβάνεται αρκετές φορές.

Την Μ. Παρασκευή, δημιουργείται ένα ανεπανάληπτο θέαμα καθώς οι επιτάφιοι, άλλοι στολισμένοι με φυσικά λουλούδια και άλλοι ντυμένοι με ρούχα μεταξωτά, μαζεύονται όλοι μαζί ο ένας πίσω από τον άλλο κι ακολουθούν οι ενορίτες με τα κεριά αναμμένα. Όλοι θα περάσουν μπροστά από τον Δεσπότη που στέκεται μπροστά από τον Μητροπολιτικό Ναό να τους ευλογήσει για να επιστρέψουν στις ενορίες τους.

Το Μ. Σάββατο, στην ακολουθία όπου διαβάζονται οι προφητείες στο σημείο που ο παπάς αρχίζει να λεει "Αναστήτω ο Θεός" όλο το εκκλησίασμα "παίζει παλαμάκια" δηλ. χειροκροτεί και ένα αίσθημα χαράς και ικανοποίησης διαχέεται μία βαθιά πίστη ότι όντως ο Χριστός αναστήθηκε.

Μετά την ακολουθία γίνεται το σφάξιμο των αρνιών όπου οι γυναίκες τα παραγεμίζουν με ρύζι και ψιλά συκωτάκια και τα βάζουν να ψηθούν σε ειδικό πήλινο σκεύος "μουούρι" το οποίο μπαίνει σε παραδοσιακό θολωτό φούρνο. Στις 12 ακριβώς παίζουν οι καμπάνες συγχρόνως όλων των εκκλησιών ενώ από τα βουνά ρίχνουν δυναμίτες.

Την επομένη του Πάσχα, το απόγευμα, ο κόσμος μαζεύεται στην πλατεία στο λιμάνι όπου γίνεται αναπαράσταση της αναχώρησης των σφουγγαράδων όπως στα παλιά χρόνια, δηλαδή αγιασμός μέσα στα πλοία, χοροί και τραγούδια.

ΚΩΣ

Ενώ οι μεγάλοι είναι δοσμένοι στις πασχαλινές δουλειές και στον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται και αυτά για την Ανάσταση του Κυρίου. Παίρνουν μεγάλα κλειδιά από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι και βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού, το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει και να χαλάσει ο κόσμος. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φυτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά, ώστε να προεξέχει το φυτίλι που το ανάβουν και από την ώρα που ο παπάς λεει το "ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ".

Το πρωί του Μ. Σαββάτου, η εκκλησία ασπροφορεί και στρώνεται με μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές (μικρό μωβ αρωματικά λουλούδια). Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.

ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ

Την Κυριακή του Πάσχα μετά την Ανάσταση καίνε τον Ιούδα ή κατά τους Αστυπαλίτες "Καϊρη", ομοίωμα ανθρώπου ντυμένου με παλιά ρούχα και δεμένο σε ξύλινο κοντάρι στην πόρτα της εκκλησίας, κατόπιν αρχίζει το Πασχαλινό γλέντι, γιορτάζοντας το χαρμόσυνο γεγονός της Ανάστασης.

ΚΑΡΠΑΘΟΣ

Στην Κάρπαθο έχουμε το πατροπαράδοτο έθιμο το "βυζάντι" δηλ. αντί για σουβλιστό αρνί, γεμιστό αρνί με ρύζι, πλιγούρι και εντόσθια. Η προετοιμασία του γίνεται το μεγάλο Σάββατο. Στη συνέχεια, τοποθετείται στον παραδοσιακό Καρπάθιο φούρνο, ο οποίος σφραγίζεται με λάσπη και πηλό και ανήμερα του Πάσχα τον ανοίγουν και γιορτάζουν την ημέρα αυτή με Καρπάθιο κρασί και παραδοσιακούς χορούς.

Επίσης, στην Κοινότητα Μενετών (Καρπάθου) την ημέρα του Αγίου Γεωργίου γιορτάζεται το "Λακί". Οι Λακιώτες συγκεντρώνονται στον ομώνυμο λόγο όπου εκεί φιλοξενούν όλους τους ξένους αλλά και τους κατοίκους από τα γύρω χωριά στους οποίους προσφέρουν δωρεάν κρασί και αρνί, στην συνέχεια ρίχνουν δυναμίτες στο γκρεμό.

ΣΥΜΗ

Την Κυριακή του Πάσχα καίγεται το ομοίωμα του Ιούδα, με συνοδεία μουσικής, η πομπή περνά θριαμβευτικά από τον κεντρικό δρόμο του χωριού και κατεβαίνει στο γιαλό. Στη συνέχεια χορευτικά συγκροτήματα με τοπικές ενδυμασίες παρουσιάζουν παραδοσιακούς χορούς στην πλατεία του μουράγιου όπου καίγεται και το ομοίωμα του Ιούδα.

Διαβάστε επίσης:

Πασχαλινός μποναμάς: Μοίρασαν κρέας αξίας 50.000 ευρώ στους φτωχούς