Ανασκόπηση 2014: Η Χάουλα, ο Μανόλης κι ένα παιδί που ζητά τη μητέρα του
Στο κατώφλι του 2015 και σε μία πολιτεία με ανεπτυγμένα τα πλέον κυνικά κύτταρα (συχνά καρκινικά), σπάω το κεφάλι μου να βρω ποια είναι η πλέον ουσιαστική ιστορία της χρονιάς που φεύγει.
Αυτή ενός ανήλικου ασυνόδευτου μετανάστη ο οποίος κλαίει φοβισμένος και επαναλαμβάνει: «Θέλω τη μαμά μου»; Η ιστορία μιας πιτσιρίκας από το Αφγανιστάν η οποία υιοθετήθηκε από Έλληνες γονείς και την πρωτογνώρισα την παραμονή των Χριστουγέννων; Η ιστορία του γιατρού Νικήτα Κανάκη; Η αυτή ενός σκηνοθέτη, του Μανόλη Παπαδάκη, ο οποίος ταξίδεψε στο Κομπάνι και πλέον εύχεται «χρόνια πολλά», αλλά με την επισήμανση: «... και μην ξεχνάτε, ο Ηρώδης κυνηγάει ακόμα τις ελπίδες μας»;
Της Γεωργίας Λινάρδου
Θα μπορούσα να ξεκινήσω γράφοντας με διάθεση κλισέ και αποφεύγοντας την... όποια «ευθύνη», πως: «Χιλιάδες ασυνόδευτοι ανήλικες μετανάστες έφτασαν στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία». Αλλά το κείμενο δεν έβγαινε. Οι λέξεις φαίνονταν βαρετά ίδιες. Προτιμώ να παραμείνω άνεργη...
Παραμονή Χριστουγέννων βρίσκομαι με φίλους χαζεύοντας φωτογραφίες από διάφορες φάσεις της ζωής τους. Σε μία παρατηρώ μία όμορφη πιτσιρίκα με μακριά μαύρα μαλλιά. Ρωτώ γι' αυτήν και μαθαίνω την ιστορία της. Ένα κατατρεγμένο πλάσμα σε πολύ μικρή ηλικία αναγκάζεται να διανύσει υπό εξαιρετικά επικίνδυνες συνθήκες, μαζί με άλλους μετανάστες, αλλά όχι με την οικογένειά της, τη «διαδρομή εξόδου» προς την Ευρώπη. Να περάσει τη «διαδρομή του θανάτου» από τα παράλια της Τουρκίας στη Μυτιλήνη. Η αυτή η μικρούλα είναι πολύ τυχερή ή η σαπιόβαρκα που τη μετέφερε στην «άλλη» ζωή, είναι καλό σκαρί. Δεν σκυλοπνίγηκε. Και επιπλέον δεν ξέμεινε πίσω στην Τουρκία ως «καβάτζα» των διακινητών (πολλές φορές οι διακινητές κρατούν ως "λάφυρο" κάποιο μέλος της οικογένειας, ώστε να εκβιάσουν για περισσότερα χρήματα. Συνήθως τα λάφυρα είναι ασυνόδευτα παιδιά).
Όταν πάτησε το πόδι της σε ελληνικό έδαφος, κρατήθηκε -συνελήφθη δηλαδή- μαζί με ενήλικες. Μέχρι που κατέληξε μετά από αρκετές ημέρες σε μία από τις δομές υποδοχής ανήλικων μεταναστών. Και μετά ξεκίνησε ο αγώνας. Πλέον έχει αποκτήσει θετούς γονείς οι οποίοι την αγαπούν και την φροντίζουν. Την υιοθέτησαν αφού για δύο περίπου χρόνια οι υπηρεσίες αναζητούσαν την οικογένεια της πίσω στο Αφγανιστάν, ώστε να λάβουν τη συγκατάθεση. Την έλαβαν και για τη μικρή ξεκίνησε μία νέα ζωή. Τι μπορεί αυτό το μικρό να θυμάται από τη μάνα της. Δεν έχει επαφή μαζί της. Κανείς πια δεν ξέρει αν οι βιολογικοί της γονείς πέθαναν. Εξαφανίστηκαν. Εκεί που η μικρή παίζει και περνά καλά με τη νέα της οικογένεια, χάνεται. Το μυαλό δραπετεύει σε παλιές εικόνες, μυρωδιές και γεύσεις, οι οποίες τη στοιχειώνουν.
Αν και στη χώρα μας το μεγαλύτερο ποσοστό ασυνόδευτων ανήλικων μεταναστών αναφέρεται σε αγόρια από 14 έως 18 ετών, υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό κοριτσιών και ένα ακόμη πιο μικρών παιδιών τα οποία ακολουθούν τους μεγάλους στο ταξίδι με τα... αγκάθια.
Οι ιστορίες που συνοδεύουν τις ψυχές παιδιών και εφήβων, έχουν τέτοια δυναμική αλήθειας που κόβουν την ανάσα.
Παρακολουθώ χρόνια την πορεία του γιατρού Νικήτα Κανάκη, από την Οργάνωση των Γιατρών του Κόσμου. Όμως, ένα από τα γραπτά του στο οποίο αναφερόταν στην ιστορία ενός εφήβου «από τα δεκατέσσερα στα δεκαπέντε», με ταξίδεψε και με ράγισε. Ένα παιδί το οποίο περιέθαλψε με άλλους γιατρούς μετά από μία άγρια επίθεση που δέχθηκε. «Τον χαράκωσαν στο παιδικό πρόσωπο, αφήνοντας του σημάδια ανεξίτηλα της "παιδικής φιλοξενίας". Σχεδόν 30 ράμματα μέτρησα ανάμεσα στα δάκρυα από τα σαστισμένα μάτια. Κάποιος συμπατριώτης του τον έφερε στο Πολυϊατρείο μας. Είχα πάρα πολύ καιρό να δω τόσο σαστισμένο και τρομαγμένο άνθρωπο», γράφει μεταξύ άλλων ο γιατρός και καταλήγει:
«Τον ρώτησα κάποια στιγμή με τον μεταφραστή μας τι άλλο θα ήθελε εκείνες τις πρώτες ώρες.
– Δεν μπορείς να μου δώσεις αυτό που θέλω, αποκρίθηκε σιγανά.
-Δοκίμασε, μπορεί και να μπορώ!
– Θέλω τη μαμά μου...»
Τι απογίνονται οι ασυνόδευτοι ανήλικοι που φτάνουν στην Ελλάδα με τα καραβάνια των διακινητών; Αρχικά συλλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται ως ενήλικες. Όταν το 20% αυτών καταφέρνει να μπει σε μία από τις δώδεκα δομές που υπάρχουν στη χώρα μας με σκοπό την φιλοξενία ανηλίκων, δραπετεύει διότι δεν είναι τελικός του προορισμός η χώρα μας.
Τα Κέντρα Φιλοξενίας τα οποία λειτουργούν υπό τη σκέπη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, έχουν πρόβλημα χρηματοδότησης.Οι θέσεις δεν επαρκούν. Από τον ερχόμενο Φεβρουάριο η κατάσταση αναμένεται να λάβει δύσκολες διαστάσεις, καθώς από αυτόν το μήνα του 2015 σταματά η χρηματοδότηση των δομών. Η χρηματοδότηση γίνεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσφύγων.
Σύμφωνα με έρευνα της Ανδριανής Φίλη, η οποία συνεργάζεται επιστημονικά με το Κέντρο Εγκληματολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το 2013 ήρθαν στη χώρα μας 3.122 ασυνόδευτοι ανήλικοι. Το 2014 (τα στοιχεία αναφέρονται μέχρι το περασμένο Φθινόπωρο), τα αιτήματα για στέγαση των ανήλικων ξεπέρασαν τα δύο χιλιάδες. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Κοινωνικής Αλληλεγγύης το μεγαλύτερο ποσοστό είναι αγόρια κάτω των 18 ετών και μόλις 3% είναι κορίτσια. Επίσης η μεγάλη πλειοψηφία των ανήλικων δεν αιτούνται άσυλο στη χώρα μας. Θέλουν να φύγουν γι' αλλού. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει καταγραφή και παρακολούθηση της πορείας τους. Είναι κάτι σαν «αόρατοι» για την Ελλάδα.
Η έρευνα της Α.Φίλη αναφέρει ότι: το 20% των ασυνόδευτων ανηλίκων οι οποίοι μεταφέρονται σε κέντρα φιλοξενίας, «δραπετεύουν» το πρώτο εικοσιτετράωρο με σκοπό να συνεχίσουν τη διαδρομή προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Σύμφωνα με την ειδικό, το «το υφιστάμενο πλαίσιο προστασίας των ανηλίκων στην Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο νομοθετικών διατάξεων, όσο και στην πράξη, είναι ανεπαρκές» Διαπιστώνεται σοβαρή «ευπάθεια» στη διαδικασία παροχής ασύλου, στην απουσία κοινωνικής πρόνοιας, αλλά και στην αδυναμία χειρισμού θεμάτων που έχουν να κάνουν με την «εμπορία ανθρώπων». Και για να μη λέμε πολλά, η χώρα μας αντιμετωπίζει τους ανήλικους μετανάστες ως ενήλικες.
Πριν από περίπου ένα χρόνο, μια ομάδα μεταναστών από τη Γερμανία επισκέφθηκε τη Μυτιλήνη με σκοπό να πει ένα «ευχαριστώ» στους κατοίκους του νησιού. Τι είχε συμβεί. Μετανάστες που είχαν πρωτοέρθει στη χώρα μας ως ανήλικοι. Είχαν μεταφερθεί στο κέντρο υποδοχής στην Παγανή. Ένας από αυτούς, ο Χουσεΐν από το Αφγανιστάν, περιγράφει πως όταν έφτασε από την Τουρκία στην Ελλάδα, ήταν ανήλικος. Μεταφέρθηκε στην Παγανή. Αφέθηκε ελεύθερος λίγο καιρό μετά. Προσπάθησε τρεις φορές να περάσει κρυμμένος σε φορτηγό στην Ιταλία. Εκεί τον έβρισκαν και τον ξαναγύριζαν πίσω στην Πάτρα. Αποφάσισε να γυρίσει στη Μυτιλήνη και να σκεφτεί άλλον τρόπο διαφυγής. Στο νησί, μαζί με άλλους ανήλικους μετανάστες μάζευαν τις φουσκωτές λέμβους των διακινητών που κουβαλούσαν κόσμο από τα παράλια της Τουρκίας και έφτιαχναν τσάντες τις οποίες τις πουλούσαν στη Γερμανία μέσω ενός Προγράμματος. Τα παιδιά συγκέντρωναν χρήματα για να φύγουν. Κάποιοι από αυτούς τα κατάφεραν. Ανάμεσα τους και ο Χουσεΐν ο οποίος είναι πλέον πατέρας ενός παιδιού και ζει στη Γερμανία. Ελεύθερος. Νόμιμος...
Κάποιοι δεν τα κατάφεραν. Άλλοι έγιναν κακοποιοί και κατέληξαν στη φυλακή. Άλλοι γελάνε και κάποιοι κλαίνε ακόμη και ψιθυρίζουν φοβισμένοι: «Θέλω τη μαμά μου». Κάποιοι, είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν το ταξίδι...
Η Χάουλα...
Ο Μανόλης Παπαδάκης είναι σκηνοθέτης και δημιουργός του ντοκιμαντέρ: «Δημοκρατία. Η φράση που δεν τελείωσε». Έχει κάνει απίστευτες δουλειές. Όμως, το πρόσφατο ταξίδι στα σύνορα Συρίας-Τουρκίας, θαρρώ πως τον σημάδεψε. Βρέθηκε εκεί στο πλαίσιο δημοσιογραφικής αποστολής με τους Γιατρούς του Κόσμου.
Στα μέσα Δεκέμβρη γράφει ο Μανόλης.
«Την πρώτη ημέρα που φτάσαμε στο Σουρούτς, μια πόλη πάνω στα Συρο-τουρκικά σύνορα, το ISIS έκανε τέσσερις επιθέσεις αυτοκτονίας με 25 νεκρούς και πολλούς τραυματίες.Τα στρατόπεδα προσφύγων ήταν σε αναβρασμό.Φτάσαμε στην Rojava λίγο πριν έρθουν τα φορτηγά για να μεταφέρουν κόσμο.Οι Κούρδοι ήθελαν να απαντήσουν άμεσα, με μια διαδήλωση διαμαρτυρίας στο χωριό όπου έγινε η επίθεση. Οι γιατροί προχώρησαν μέσα στον καταυλισμό για να προσφέρουν βοήθεια σε άτομα που είχαν ανάγκη.Δεν τους ακολούθησα.Στην είσοδο του καταυλισμού άρχισαν να μαζεύονται γυναίκες με σημαίες και λάβαρα. Δυο κορίτσια 10-12 χρονών φορούσαν αυτοσχέδιες άσπρες μπλούζες με μια μεγάλη στάμπα του Οτσαλάν στο μπροστινό μέρος. Η μικρή έκανε ενα βήμα μπροστά χτυπώντας με το χέρι το στήθος της σαν να μου έλεγε ''εδώ είμαι''. Πριν προλάβω να σηκώσω την μηχανή πήδηξε στην καρότσα του φορτηγού και παρότρυνε τις άλλες για κάποια συνθήματα που δεν καταλάβαινα.Πρόλαβα να κάνω μερικές εικόνες καθώς το φορτηγό με τις γυναίκες ξεκινούσε. Ήταν όλες κάτω από 20 χρονών. Η μικρή με χαιρέτησε και μετά από λίγο με ξαναχαιρέτησε καθώς το φορτηγό έκανε τον γύρο του καταυλισμού για να ξεσηκώσει τον κόσμο και έτσι ξαναπέρασε από μπροστά μου.Ήταν στόχος! Μια ανησυχία μου έσφιξε το στομάχι... Όταν φτάσαμε στο σημείο που θα γινόταν η συγκέντρωση, οι Κούρδοι είχαν ξεκινήσει τον χορό. Έψαξα να βρω την μικρή.Ήταν αδύνατον. Μετά ξεκίνησε η πορεία . Πήγε μέχρι το χωριό που έγινε η επίθεση. Είχα ανέβει στην ταράτσα ενός τζαμιού απ' όπου παρακολουθούσα την επιστροφή της πορείας όταν ένιωσα ένα μαλακό χτύπημα στον ώμο. Ήταν η μικρή. Με αγκάλιασε και μου έδειξε με νοήματα ότι είναι καλά, να μην ανησυχώ και τώρα θα πρέπει να πάρει τον δρόμο της επιστροφής... Την άλλη μέρα, μαζί με τους γιατρούς, πήγα στον καταυλισμό με φωτογραφία της στο χέρι και ζήτησα να την βρουν. Μετά από λίγο ήρθε χαμογελαστή, με αγκάλιασε και μου είπε "Χάουλα με λένε , Χάουλα". Οι γιατροί συνέχισαν να προσφέρουν βοήθεια στους πρόσφυγες. Κανείς πρόσφυγας δεν ζήτησε τίποτα !!! Μερικοί αγόρασαν μανταρίνια για να μας προσφέρουν ..... κι ας μην είχαν να φάνε οι ίδιοι...... Η Χάουλα πήρε μία μία τις φωτογραφικές μηχανές από όλους κι άρχισε να φωτογραφίζει. Πρώτα εμάς, μετά τα παιδιά του καταυλισμού, μετά με τον καθένα ξεχωριστά. Αυτό είχε να μας δώσει. Πολύ όμορφες εικόνες !!!»
Και καταλήγει: «Θέλω να ξαναγυρίσω! Ελπίζω την επόμενη φορά που θα ξανάρθω, να ζει. Να ζει σε μια χώρα ελεύθερη και η ζωή να της δώσει ευκαιρίες που της αξίζουν».
Μου περιγράφει ο Μανόλης: «Έχω πάει σε πολλούς καταυλισμούς. Έχω δει μετανάστες τη ώρα που συλλαμβάνονται και οδηγούνται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στον Έβρο. Έχω ζήσει πολλά. Όλες αυτές οι ιστορίες είναι συγκινητικές. Όμως, αυτό το πιτσιρίκι... δεν ξέρω. Αυτό το κορίτσι είναι κοντά στην ηλικία της κόρης μου. Μπορείς να διανοηθείς πως κατάφερε μέσα στο πλήθος να ανέβει στην ταράτσα, να μου κάνει μία αγκαλιά και να φύγει;»
Παρατηρώ προσεκτικά τις φωτογραφίες της Χάουλα. Στο πρόσωπό της ταξιδεύουν πολλά παιδιά στην ηλικία της. Μικρότερα ή μεγαλύτερα.
Ο Μανόλης με επαναφέρει στην πραγματικότητα: «Τι ζούμε εμείς ρε π...η μου και τι ζουν αυτοί; Και έρχονται αυτοί οι άνθρωποι εδώ και τους αντιμετωπίζουμε εμείς οι ηλίθιοι ως τίποτα»...
Ως τίποτα.
