Όταν τα παιδιά βάζουν όρια στους γονείς τους

Πολλοί γονείς βγάζουν στα παιδιά τους «πρέπει και μη» συχνά για να επιβεβαιώσουν τη σχέση εξουσίας που θέλουν να διατηρήσουν απέναντί τους, και που αποτελεί συνέχεια της σχέσης που και οι ίδιοι είχαν με τους δικούς τους γονείς. Ακόμα και πίσω από το προκάλυμμα της ευαισθησίας ή της ενσυναίσθησης, κρύβονται συχνά συμπεριφορές αυταρχικές και άκρως εγωιστικές.

Παιχνίδια εξουσίας

Πολλοί με ρωτούν αν στην ενσυναίσθηση χωρούν τα όρια. Θα απαντήσω ρητώς πως «ναι, χωρούν», και μάλιστα είναι αναγκαία για την ανάπτυξη του παιδιού. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να αναρωτηθεί ένας γονιός είναι ο λόγος για τον οποίο επιθυμεί να βάλει το κάθε όριο. Είναι σημαντικό να διαθέσει κανείς λίγο χρόνο για να αναλογιστεί ποιος είναι ο σκοπός του κάθε ορίου. Είναι θέμα καλής και ευγενικής συμπεριφοράς, ασφάλειας, σεβασμού, δικαίου ή απλώς επιβεβαίωση, τόνωση του εγώ, ή βόλεμα;

Όταν κι εμείς οι ίδιοι αισθανθούμε άνετα με τους κανόνες που βάζουμε, τότε μπορούμε να τους εφαρμόζουμε χωρίς την άσκηση εξουσίας. Η θέση των ορίων με εμπιστοσύνη και όχι αυστηρότητα με κατανόηση και όχι θυμό, χρειάζεται εξάσκηση γιατί από παιδιά έχουμε μάθει διαφορετικά. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να βλέπουμε ένα μικρό κοριτσάκι να μαλώνει την κούκλα της, με θυμό και οργή μιμούμενη τους γονείς της. Και πόσα μπορούμε να καταλάβουμε για τον χαρακτήρα των γονιών της από αυτή την απλή συμπεριφορά.

Όταν θέτουμε όρια είναι πολύ σημαντικό να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις λέξεις που διαλέγουμε και ο τόνος της φωνής μας θα πρέπει να είναι σταθερός , χωρίς επιθετικότητα. Εκφράσεις όπως, «επειδή στο λέω εγώ», «γιατί έτσι θέλω», ή «γιατί έτσι πρέπει» είναι καλό να αποφεύγονται, καθώς δημιουργούν εν τέλει ανεύθυνους ενήλικες.

Μπορούμε επίσης να δίνουμε στο παιδί μια σχετική αυτονομία, προσφέροντάς του επιλογές εντός των ορίων. Η τεχνική αυτή αποδίδει γιατί δίνει στο παιδί την υπευθυνότητα της απόφασης στην εφαρμογή των ορίων.

Πώς θέτουμε λοιπόν τα όρια;

Ηρεμία και αποφασιστικότητα. Αν και δεν είναι πάντα εύκολο, ο ήρεμος τόνος της φωνής μας μπορεί να έχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα από την ένταση.

Κατανόηση. Χρησιμοποιείστε εκφράσεις όπως «καταλαβαίνω πώς νιώθεις», «ξέρω ότι είναι δύσκολο», «νιώθω ότι πιέζεσαι αυτή τη στιγμή», βοηθούν το παιδί να μπει πιο θετικά στην συζήτηση και να συμμορφωθεί.

Ο λόγος. Εξηγείστε στο σπίτι γιατί χρειάζεται το κάθε όριο, ο κάθε κανόνας. Είναι καλό σε στιγμή ηρεμίας, και όχι έντασης, να μιλήσετε με το παιδί για το κάθε όριο, χρησιμοποιώντας λόγια απλά.

Δώστε επιλογές. Αν το 2χρονο παιδί σας θέλει να ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες αυτό σίγουρα δεν είναι κάτι που μας κάνει να νιώθουμε άνετα. Αντί να το απαγορεύσουμε τελείως μπορούμε να δώσουμε την εναλλακτική, να το κάνουμε μαζί του κάποιες φορές.

Αποκηρύξτε την τιμωρία. Η τιμωρία δημιουργεί μια σχέση εξουσίας και εξουσιαζόμενου, θύματος και θύτη. Κάνει το παιδί να νιώθει ότι είστε από την άλλη πλευρά, ότι δεν το καταλαβαίνετε. Η απειλή της τιμωρίας είναι μια εύκολη τακτική, με άμεσο αποτέλεσμα, αλλά πολύ συχνά τα παιδιά δείχνουν να αψηφούν τις τιμωρίες (κυρίως όσα δέχονται πολλές). Επομένως, η ανάπτυξη μια σχέσης συνεργασίας έχει καλύτερο αποτέλεσμα. Θυμάμαι τον γιο μου στην ηλικία των τεσσάρων ετών, να με ρωτά αν έχει το δικαίωμα να με βάλει τιμωρία αν παρακούσω κάποιον κανόνα. Πραγματικά συγκλονίστηκα.

Τα όρια του παιδιού. Συχνά με ρωτούν αν και τα παιδιά έχουν δικαίωμα να θέτουν τα δικά τους όρια στη συμπεριφορά των γονιών τους. Θα πω ναι. Είναι σημαντικό να σεβόμαστε κάποια όρια του παιδιού. Αν θέλει να μείνει μόνο του, αν κάποια στιγμή κάνουμε κάτι που το ενοχλεί, αν με κάποια συμπεριφορά μας νιώσει ότι το προσβάλουμε.

Σημασία έχει τι είδους γονείς θέλουμε να είμαστε και τι σχέση θέλουμε να χτίσουμε με τα παιδιά μας. Η ανάπτυξη μέσα από όρια ενσυναίσθησης, μπορεί να δημιουργήσει ανθρώπους πιο υπεύθυνους, ανθρώπους που θα δρουν όμορφα χωρίς το φόβο μιας τιμωρίας, και φυσικά όχι από την ανάγκη τους να είναι αποδεκτοί. Το παιδί μας πρέπει να ξέρει ότι συναισθήματά μας προς αυτό, δεν εξαρτώνται από το πώς φέρεται. Δεν σταματάμε να το αγαπάμε και να του το λέμε αν ξεπεράσει κάποιο όριο. Το παιδί δεν πρέπει να πειθαρχεί επειδή φοβάται τις συνέπειες.

Τα όρια και όχι οι αυστηροί περιορισμοί προσφέρουν στα παιδιά ασφάλεια, καθοδήγηση και παράλληλα σαφήνεια, σταθερότητα και συνοχή στον κόσμο τους. Δημιουργούν ενήλικες υπεύθυνους που μαθαίνουν να θέτουν τα δικά τους όρια απέναντι στους άλλους και να σέβονται τα όρια των άλλων.

Ναταλία Δανδόλου

Σύμβουλος Ενσυναίσθησης (empathy coach) σχέσεων και γονεϊκότητας