Οι ψυχολογικές επιπτώσεις των μαθησιακών δυσκολιών

Οι μαθησιακές δυσκολίες, ως μια «διαφορετικότητα» που παρουσιάζεται στα πρώτα σχολικά χρόνια του παιδιού, έχει σοβαρές ψυχολογικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνέπειες στη ζωή του.

Οι μύθοι που έχουν κατά καιρούς επικρατήσει για τη δυσλεξία αλλά και για πολλές άλλες Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες, η ελλιπής πληροφόρηση τόσο των γονιών όσο και των εκπαιδευτικών και η άρνηση πολλών γονιών να αποδεχτούν τη δυσκολία του παιδιού τους έχουν οδηγήσει στη διαστρέβλωση της πραγματικής εικόνας που παρουσιάζει ένα παιδί με δυσλεξία και έχουν ενισχύσει λανθασμένες απόψεις, όπως ότι τα συγκεκριμένα παιδιά είναι τεμπέλικα ή χαμηλής νοημοσύνης.

Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι η δυσλεξία, όπως και οι υπόλοιπες Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες, δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με τον δείκτη νοημοσύνης του παιδιού, το μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο των γονιών, το φύλο ή την εθνικότητα, και αποτελούν μια δια βίου κατάσταση για το άτομο.

Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες σχεδόν καθημερινά βιώνουν καταστάσεις όπως ντροπή, άγχος, ματαίωση, απογοήτευση, κοινωνική απομόνωση, μελαγχολία και έλλειψη αυτοπεποίθησης. Αυτού του είδους οι καταστάσεις έχουν σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις σε ένα παιδί του δημοτικού και συντελούν στη δημιουργία αρνητικής αυτοεικόνας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Γενικά, τα εν λόγω παιδιά δύσκολα αναπτύσσουν κίνητρα για μάθηση εξαιτίας του γεγονότος πως δεν επαινούνται πολύ συχνά λόγω των χαμηλών επιδόσεών τους, και δεν ικανοποιούνται εσωτερικά για τον ίδιο λόγο.

Στις περιπτώσεις που οι δυσκολίες μάθησης συνυπάρχουν με υπερκινητικότητα, οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες γίνονται δέκτες δυσμενούς κριτικής τόσο για τις επιδόσεις τους όσο και για τη συμπεριφορά τους. Φυσικά, μια τέτοια αντιμετώπιση έχει αρνητικά αποτελέσματα στη μάθηση και στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού.

Πρόσφατη έρευνα (2016) που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στο ΑΠΘ και από το Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, με θέμα «BULLYING – ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ: Ψυχοκοινωνικές, Εκπαιδευτικές Συνέπειες και η Αντιμετώπισή τους», έδειξε ότι οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες υφίστανται σχολικό εκφοβισμό σε ποσοστό διπλάσιο έως δεκαπλάσιο από το συνηθισμένο (40%) λόγω της ταπεινωτικής σχολικής τους αποτυχίας, που οδηγεί σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και απομόνωση.

Εξαιτίας όλων αυτών των παραγόντων, τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν πολύ συχνά σχολική άρνηση ή σχολική φοβία. Πρόκειται για τον φόβο των παιδιών να πάνε στο σχολείο και την έντονη δυσαρέσκειά τους να αποχωριστούν τους γονείς τους. Τα παιδιά εκδηλώνουν ανυποχώρητη άρνηση να συνεχίσουν να πηγαίνουν στο σχολείο και πολύ συχνά παρουσιάζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως εμετός, πόνος στο στήθος, στομαχόπονος κτλ. Τα περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα υποχωρούν όταν το παιδί δεν χρειάζεται να πάει στο σχολείο, για παράδειγμα, στις αργίες, στις διακοπές και τα Σαββατοκύριακα. Θα πρέπει να σημειωθεί πως γι’ αυτή την άρνηση συνήθως δεν υπάρχει προφανής λόγος. Ωστόσο οι συχνές απουσίες των παιδιών οφείλονται σε ποικίλα ψυχολογικά προβλήματα.

Με την έγκαιρη διάγνωση και την πρώιμη παρέμβαση υπάρχει δυνατότητα η δυσλεξία να αντιμετωπιστεί και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα δυσλεκτικό παιδί να ελαχιστοποιηθούν. Η εκτίμηση της συννοσηρότητας και των ψυχοκοινωνικών επιπλοκών της δυσλεξίας αποτελούν ουσιαστικό μέρος της αξιολόγησης και της θεραπευτικής παρέμβασης. Η σωστή ενημέρωση γονιών και εκπαιδευτικών και η δόκιμη συνεργασία τους με τους ειδικούς είναι το κλειδί για την ορθή αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών, καθώς και όλων των συνεπειών που αυτές έχουν στη ζωή ενός παιδιού.

^{*Το κείμενο είναι απόσπασμα από το νέο βιβλίο του κυρίου Φώτη Παπαναστασίου «Μαθησιακές Ευκολίες – Πρόγραμμα Υποστήριξης και Παρέμβασης στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες» από τις εκδόσεις ΠΕΔΙΟ}