Σχέδιο δράσης για τη θωράκιση της Δημοκρατίας από την ΕΕ - Μέτρα υπέρ των δημοσιογράφων
Το σχέδιο δράσης, το οποίο απαντά στις προκλήσεις που θέτουν για τα δημοκρατικά μας συστήματα η άνοδος του εξτρεμισμού και η απόσταση που αισθάνονται οι πολίτες ότι τους χωρίζει από τους πολιτικούς, θεσπίζει μέτρα για την προώθηση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών, την ενίσχυση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή θα προτείνει νομοθετικές δράσεις για την πολιτική διαφήμιση οι οποίες θα διέπουν τους χορηγούς περιεχομένου επί πληρωμή και τους διαύλους παραγωγής και διανομής (όπου περιλαμβάνονται οι διαδικτυακές πλατφόρμες, οι διαφημιστές και οι εταιρείες συμβούλων για πολιτικά θέματα), διευκρινίζοντας τις αντίστοιχες ευθύνες τους.
Η Επιτροπή θα προτείνει επίσης μέτρα για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και θα παρουσιάσει πρωτοβουλία για την προστασία τους από στρατηγικές μηνύσεις κατά της δημόσιας συμμετοχής (SLAPP). Τέλος, η Επιτροπή θα καθοδηγήσει τις προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του ισχύοντος κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση, μέσα από την ενίσχυση των απαιτήσεων για τις διαδικτυακές πλατφόρμες και τη θέσπιση αυστηρής παρακολούθησης και εποπτείας.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε σχετικά: «Με την ψηφιακή επανάσταση να βρίσκεται σε εξέλιξη, οι πολίτες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν επιλογές ώστε οι διάφορες απόψεις να μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα. Τα γεγονότα πρέπει να διαχωρίζονται από τη μυθοπλασία, ενώ τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης και η κοινωνία των πολιτών πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν σε ανοιχτή συζήτηση, χωρίς κακόβουλες παρεμβάσεις. Γι᾽ αυτόν τον λόγο, η ΕΕ αναλαμβάνει δράση ώστε οι δημοκρατίες μας να γίνουν πιο ανθεκτικές».
Η Αντιπρόεδρος για θέματα Αξιών και Διαφάνειας, κ. Βιέρα Γιούροβα, δήλωσε τα εξής: «Η δημοκρατία δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Χρειάζεται τη φροντίδα και την προστασία μας. Στόχος του σχεδίου μας είναι να προστατεύσει και να προαγάγει την ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών, προσφέροντάς τους τη δυνατότητα να κάνουν ελεύθερα τις επιλογές τους στον δημόσιο χώρο, χωρίς να πέφτουν θύματα χειραγώγησης. Χρειαζόμαστε επικαιροποίηση των κανόνων ώστε να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες και να διαχειριστούμε τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής. Το σχέδιο προτείνει δράσεις για την καλύτερη προστασία των δημοσιογράφων και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και των παρεμβάσεων, προστατεύοντας παράλληλα πλήρως την ελευθερία του λόγου».
Με την ψηφιακή επανάσταση να βρίσκεται σε εξέλιξη, οι πολίτες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν επιλογές ώστε οι διάφορες απόψεις να μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα, τα γεγονότα να διαχωρίζονται από τη μυθοπλασία, και τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης και η κοινωνία των πολιτών να μπορούν να συμμετέχουν σε ανοιχτή συζήτηση, χωρίς κακόβουλες παρεμβάσεις. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ δεν περιορίζονται στα σύνορά της και, επομένως, κάθε δράση που αναλαμβάνεται στο εσωτερικό της θα έχει αντίκτυπο και εκτός αυτής.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία καθορίζει μέτρα γύρω από τρεις κύριους πυλώνες:
- Προώθηση ελεύθερων και δίκαιων εκλογών
Η Επιτροπή θα προτείνει νομοθεσία σχετικά με τη διαφάνεια του επιχορηγούμενου πολιτικού περιεχομένου («πολιτική διαφήμιση»). Η Επιτροπή θα αναθεωρήσει επίσης τους κανόνες για τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων. Μέσω του ευρωπαϊκού δικτύου συνεργασίας για τις εκλογές, η Επιτροπή θα ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών και θα δημιουργήσει έναν νέο επιχειρησιακό μηχανισμό, ο οποίος θα στηρίξει την αποτελεσματική και έγκαιρη ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με ζητήματα ακεραιότητας των εκλογών, όπως η κυβερνοασφάλεια στις εκλογές.
Η Επιτροπή θα διοργανώσει εκδήλωση υψηλού επιπέδου με τη συμμετοχή διάφορων αρχών και με στόχο την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με τις εκλογικές διαδικασίες, καθώς και την ενδυνάμωση των πολιτών ώστε να συμμετέχουν ως ψηφοφόροι και υποψήφιοι στη δημοκρατική διαδικασία. Η υγιής δημοκρατία βασίζεται στη συμμετοχή και στην ενεργή κοινωνία των πολιτών ανά πάσα στιγμή και όχι μόνο στην περίοδο των εκλογών. Για τον σκοπό αυτό, το σχέδιο δράσης προωθεί τη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ και των κονδυλίων που διατίθενται στο πλαίσιο του νέου προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», ενώ παράλληλα αναδεικνύει τη σημασία της ενεργού συμμετοχής των νέων, η οποία αποτελεί βασικό στοιχείο της στρατηγικής της ΕΕ για τη νεολαία. Η ΕΕ θα ενισχύσει επίσης τις ενωσιακές αποστολές για την παρατήρηση των εκλογών σε τρίτες χώρες.
- Ενίσχυση της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης
Τα τελευταία χρόνια η ασφάλεια των δημοσιογράφων επιδεινώνεται ολοένα περισσότερο, με τις σωματικές και διαδικτυακές απειλές και επιθέσεις κατά δημοσιογράφων να σημειώνουν αύξηση σε αρκετά κράτη μέλη. Γι᾽ αυτόν τον λόγο η Επιτροπή θα προτείνει το 2021 σύσταση σχετικά με την ασφάλεια των δημοσιογράφων, όπου θα εφιστά ιδιαίτερη προσοχή στις απειλές ενάντια στις γυναίκες δημοσιογράφους, καθώς και πρωτοβουλία για τον περιορισμό της καταχρηστικής χρήσης αγωγών κατά της δημόσιας συμμετοχής (SLAPP). Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης στενά με τα κράτη μέλη μέσω διαρθρωμένου διαλόγου και θα παράσχει βιώσιμη χρηματοδότηση για έργα που προσφέρουν νομική και πρακτική βοήθεια σε δημοσιογράφους στην ΕΕ και σε άλλες περιοχές του κόσμου. Τέλος, η Επιτροπή θα προτείνει επίσης περαιτέρω μέτρα για τη στήριξη της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης και την ενίσχυση της διαφάνειας όσον αφορά την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης και την κρατική διαφήμιση, μεταξύ άλλων μέσω του νέου παρατηρητηρίου για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία συμβαδίζει με το σχέδιο δράσης για τα μέσα ενημέρωσης και τον οπτικοακουστικό τομέα, το οποίο έχει στόχο να βοηθήσει τον τομέα να ανακάμψει και να αξιοποιήσει στο έπακρο τον ψηφιακό μετασχηματισμό.
- Καταπολέμηση της παραπληροφόρησης
Το σχέδιο δράσης προτείνει τη βελτίωση των υφιστάμενων εργαλείων της ΕΕ για την αντιμετώπιση ξένων παρεμβάσεων, μεταξύ των άλλων με νέα μέσα που επιτρέπουν την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στους δράστες. Η Επιτροπή θα καθοδηγήσει τις προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση ώστε αυτός να διαμορφωθεί σ᾽ ένα πλαίσιο από κοινού ρύθμισης όσον αφορά τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες που υπέχουν οι διαδικτυακές πλατφόρμες, σύμφωνα με τον επικείμενο νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές για την ενίσχυση του κώδικα δεοντολογίας την άνοιξη του 2021 και θα δημιουργήσει ένα πιο ισχυρό πλαίσιο για την παρακολούθηση της εφαρμογής του. Η Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος θα λάβουν επίσης περαιτέρω μέτρα για την αύξηση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών μας και την προώθηση διεθνών εταιρικών σχέσεων.
Επόμενα βήματα
Η Επιτροπή θα εφαρμόσει σταδιακά το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία έως το 2023 —ένα έτος πριν από τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στη συνέχεια, η Επιτροπή θα αξιολογήσει επίσης την πρόοδο που έχει επιτευχθεί και κατά πόσον απαιτούνται περαιτέρω μέτρα.
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, καθώς και με τον ευρύ κύκλο εθνικών φορέων, δημόσιων και ιδιωτικών, πέραν των κυβερνητικών αρχών, καθένας εκ των οποίων έχει πρωταρχική σημασία για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δημοκρατιών μας.