Η «Πέμπτη» του Μπετόβεν

Ο συγγραφέας Ε. Μ. Φόρστερ έγραψε ότι είναι «ο πιο σαγηνευτικός ήχος που εισχώρησε ποτέ στην ακοή του ανθρώπου» (Επιστροφή στο Χάουαρντς Εντ).

Ο Μπετόβεν άρχισε να σχεδιάζει τη Συμφωνία αρ. 5 το 1803, κατόπιν παραγγελίας του κόμη της Άνω Σιλεσίας, Φραντς φον Όπερσντορφ, αλλά την αφιέρωσε στους χορηγούς του, πρίγκηπα Φραντζ Γιόζεφ φον Λόμπκοβιτς και κόμη Αντρέι Ραζουμόφσκι. Το μεγαλύτερο μέρος της γράφτηκε το 1807 και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1808. Ήταν μια εποχή που η κυριαρχία της ναπολεόντειας Γαλλίας βρισκόταν στο απόγειό της, σε αντίθεση με την Αυστρία, που έχασε όλες τις κρίσιμες μάχες με σημαντικές απώλειες εδαφών. Ο Μπετόβεν, έχοντας δημοκρατικά φρονήματα, έτρεφε συμπάθεια για τη Γαλλία και τον Ναπολέοντα, έως το 1804, που αναγορεύθηκε σε Αυτοκράτορα. Σε προσωπικό επίπεδο, ο μεγάλος μουσουργός βίωνε μαρτυρικά τη σταδιακή απώλεια της ακοής του.

Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε στο Θέατρο της Βιέννης στις 22 Δεκεμβρίου 1808 με τον Μπετόβεν στο πόντιουμ. Ήταν μια συναυλία - μαμούθ, διάρκειας τεσσάρων ωρών, με έργα του συνθέτη. Εκτός από την Πέμπτη, παρουσιάσθηκαν η Συμφωνία αρ.6, το Κοντσέρτο αρ.4 για πιάνο και ορχήστρα, η Φαντασία για πιάνο, χορωδία και ορχήστρα και αποσπάσματα από τη Λειτουργία σε ντο μείζονα.

Η υποδοχή του έργου από το κοινό ήταν χλιαρή και οφειλόταν στις αντίξοες συνθήκες, με τις οποίες πραγματοποιήθηκε η συναυλία. Η ορχήστρα με μόνο μία πρόβα έκανε πολλά λάθη, ενώ η αίθουσα ήταν παγωμένη και το ακροατήριο εξουθενωμένο από τη μεγάλη διάρκεια της συναυλίας. Όμως, ένα χρόνο αργότερα, η Πέμπτη έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το κοινό της Βιέννης και συνοδεύτηκε από μία αποθεωτική κριτική του συνθέτη και συγγραφέα Ε.Τ.Α. Χόφμαν (Καρυοθραύστης) στη Γενική Μουσική Εφημερίδα.

Η Πέμπτη αποτελείται από τέσσερα μέρη:
Ι. Allegro con brio
II. Andate con moto
III. Allegro (Scherzo)
IV. Allegro
Είναι γραμμένη για 1 πίκολο, 2 φλάουτα, 2 όμποε, 2 κλαρινέτα, 2 φαγκότα, 1 κοντραφαγκότο, 2 κόρνα, 2 τρομπέτες, 3 τρομπόνια, τύμπανα και ορχήστρα εγχόρδων.

Το αρχικό δραματικό μοτίβο με τις τέσσερις νότες (τρεις σύντομες και μία μεγάλη), είναι το πιο αναγνωρίσιμο στην ιστορία της μουσικής. Για κάποιους ακροατές αντιπροσωπεύει είτε τη μοίρα («έτσι χτυπά η μοίρα την πόρτα» έλεγε ο Μπετόβεν στον γραμματέα του Άντον Σίντλερ), είτε την πάλη του καλλιτέχνη με τον εχθρικό κόσμο, ή τη νίκη (στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο της νίκης των Συμμάχων). Κυριαρχεί σε ολόκληρο το πρώτο μέρος και αποτελεί τον συνδετικό κρίκο με το λυρικό δεύτερο μέρος, με το μυστηριακό τρίτο και το θριαμβικό φινάλε.

Η Συμφωνία αρ. 5 του Μπετόβεν άνοιξε νέους δρόμους στη μουσική και επηρέασε σπουδαίους συνθέτες, όπως οι Μπραμς, Τσαϊκόφσκι, Μπρούκνερ, Μάλερ και Μπερλιόζ. Μαζί με την Τρίτη και την Ενάτη αποτελούν τις πιο επαναστατικές συνθέσεις του Μπετόβεν.

Πηγή: sansimera.gr