Από τον Σνόουντεν στην Χόγκεν: Τα «βαθιά λαρύγγια» που ρίσκαραν για το κοινό καλό
Η Χόγκεν δεν ήταν η πρώτη ούτε η τελευταία που με κίνδυνο –ακόμη και της ζωής της- άνοιξε ένα παράθυρο στην αλήθεια. Οι whistleblowers όπως λέγονται οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος που καταγγέλλουν ή φανερώνουν μια παρανομία ή μια άδικη πράξη, αυξάνονται το τελευταίο διάστημα.
Τα έγγραφα που πήρε από το Facebook η Χόγκεν φώτισαν την εσωτερική λειτουργία του, αποκάλυψαν λάθη, παραλείψεις και ένα διαρκές κυνηγητό του κέρδους από την πλευρά της ιδιοκτησίας, σε βάρος της ασφάλειας.
Λίγο μετά, μία δεύτερη πρώην υπάλληλος της εταιρείας, η Σόφι Ζανγκ, δήλωσε πρόθυμη να καταθέσει ενώπιον του Κογκρέσου ενάντια στον πρώην εργοδότη της, Μαρκ Ζούκερμπεργκ. Eργάστηκε στην εταιρεία περίπου 2μιση χρόνια, ως αναλύτρια δεδομένων.
Με ανάρτησή της στο Twitter, ενημέρωσε πρόσφατα πως έχει μεταβιβάσει έγγραφα σχετικά με την εταιρεία, για «πιθανές εγκληματικές παραβιάσεις», σε αμερικανική υπηρεσία επιβολής του νόμου.
To Facebook έχει πει επανειλημμένα ψέματα στο κοινό για τους τρόπους με τους οποίους η πλατφόρμα προκαλεί βλάβη στην κοινωνία
Οι καταγγελίες απο τις δύο γυναίκες αποτελούν μια στιγμή-ορόσημο για ολόκληρο τον κόσμο. Και για πρώτη φορά οδήγησαν σε χειροπιαστά αποτελέσματα. Το βράδυ της περασμένης Πέμπτης, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια, Γκάβιν Νιούσομ, υπέγραψε τον νόμο «Silenced No More», μία ιστορική ρύθμιση που αλλάζει τα δεδομένα.
Σαρωτικές αλλαγές
Η νομοθεσία προωθήθηκε από την Ιφεόμα Οζόμα – μία ακόμη γυναίκα whistleblower που εργαζόταν στο Pinterest. Toν Ιούνιο του περασμένου έτους παρουσίασε κατηγορίες για ρατσισμό εναντίον της εταιρείας της.
Τότε ακριβώς κατάλαβε ότι ο νόμος ήταν στρεβλός. Στις ΗΠΑ υπάρχουν νομικά δεσμευτικές συμφωνίες εμπιστευτικότητας και μη δημοσιοποίησης (NDA) που επιστρατεύονται για να φιμώσουν τους υπαλλήλους και να προστατεύσουν τις εταιρείες. Το «εμπόδιο των ΝDA», εμφανίστηκε ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια των αποκαλύψεων #MeToo.
Οι νομοθέτες στην Καλιφόρνια απάντησαν θεσπίζοντας νόμο που προστατεύει τους καταγγέλλοντες σε υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. H Οζόμα ωστόσο συνειδητοποίησε ότι ο νόμος δεν προστατεύει απο άλλες μορφές διακρίσεων - όπως είναι ο ρατσισμός. Από τότε αγωνίστηκε να αλλάξει το νόμο. Και την περασμένη Πέμπτη, το κατάφερε.
«Η πράξη επιτρέπει σε οποιονδήποτε στην Καλιφόρνια, ανεξάρτητα από το τι περιέχει μια σύμβαση NDA ... να μιλήσει για τις εμπειρίες του από τυχόν διακρίσεις, παρενόχληση ή οποιαδήποτε άλλη παράνομη συμπεριφορά» , λέει η Οζόμα.
Αυτή είναι μια μεγάλη αλλαγή στην πολιτειακή νομοθεσία στην Καλιφόρνια. Μέσα σε μία νύχτα, οι νομικές συμφωνίες που εμπόδιζαν τους εργαζόμενους να μιλήσουν, περιορίστηκαν σοβαρά. «Είναι υπέροχο», λέει.
Πρακτικές CIA
Η Σίλικον Βάλεϊ ήταν παραδοσιακά ένα δύσκολο μέρος για τους πληροφοριοδότες. Η Κόρι Κράϊντερ, από το Foxglove, μια ομάδα που βοηθά τους πληροφοριοδότες να αποκαλυφθούν, λέει κάτι συγκλονιστικό.
«Πέρασα πάνω από μια δεκαετία δουλεύοντας στην εθνική ασφάλεια και πολύ συχνά νιώθω ότι οι τύποι της Σίλικον Βάλεϊ επιστρατεύουν πρακτικές τα της CIA σε αυτό το θέμα», είπε.
Το να είσαι καταγγέλλων –μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος- πληροφοριοδότης, οπουδήποτε είναι δύσκολο. Αλλά όταν πρόκειται για την τεχνολογία, γίνεται ακόμη πιο δύσκολο. «Σκεφτείτε τις δυνατότητες επιτήρησης που έχουν αυτές οι εταιρείες ... πρέπει να υποθέσετε ότι έχουν πρόσβαση σε κάθε πράγμα που κάνετε», λέει Οζόμα.
Η Σίλικον Βάλεϊ είναι ένα παρανοϊκό μέρος - και υπάρχει εξήγηση γι’αυτό. Η πνευματική ιδιοκτησία και η ιδιόκτητη τεχνολογία συνιστούν μεγάλο μέρος της αξίας μιας εταιρείας. Κανείς δεν θέλει οι υπάλληλοί του να σπεύσουν σε άλλη εταιρεία με όλα τα εμπορικά μυστικά που αποκόμισαν.
Ωστόσο, οι εταιρείες τεχνολογίας έχουν κατηγορηθεί ότι καλλιεργούν παράλογη λογοκρισία και καθεστώς φόβου, καθώς χρησιμοποιούν αυστηρά διατυπωμένες συμφωνίες για να σταματήσουν οι εργαζόμενοι να εκφράζουν νόμιμες ανησυχίες.
Η Σερ Σκάρλετ είναι μηχανικός λογισμικού στην Apple. Τον περασμένο μήνα υπέβαλε καταγγελία κατά της εταιρείας στο Εθνικό Συμβούλιο Εργατικών Σχέσεων των ΗΠΑ. Ισχυρίζεται ότι η εταιρεία κατέστειλε τις προσπάθειες των εργαζομένων να οργανωθούν.
Στις καταθέσεις της, ισχυρίζεται ότι η Apple εμπόδισε επανειλημμένα τις προσπάθειες των εργαζομένων να ερευνήσουν και να συζητήσουν τις αμοιβές τους - κάτι το οποίο ο τεχνολογικός γίγαντας δεν έχει σχολιάσει.
Η Σκάρλετ δεν ήταν σίγουρη αν θα μπορούσε να εκφράσει τις ανησυχίες της δημόσια ή για τις νομικές επιπτώσεις στα έγγραφα που υπέγραψε όταν ξεκίνησε τη δουλειά.
«Ξέρεις, για όποιον δεν είναι δικηγόρος, είναι τρομακτικό ... Δεν έχω την εμπειρία να καταλάβω τη νομική ορολογία», λέει. «Είναι πολύ, πολύ βαρύ και καταλήγεις να βιώνεις ασφυκτικό έλεγχο και μεγάλη εχθρότητα».
Η δημόσια σφαίρα
Η Τίμνιτ Γκεμπρού λέει ότι απολύθηκε από την Google τον περασμένο Δεκέμβριο. Κατηγόρησε την εταιρεία για θεσμικό ρατσισμό και καταστολή της έρευνας. Η Google ζήτησε συγγνώμη για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αποχώρησε από την εταιρεία.
Παρά το θάρρος της η ιδια λέει οτι το να τα βάλει κανείς με μία γιγαντιαία εταιρεία με απεριόριστους πόρους είναι τρομακτικό «Το κόστος δεν είναι αστείο. Οι δικηγόροι κοστίζουν πολύ ξαφνική και συχνά δυσβάσταχτη δημοσιότητα.
Όταν έκανε τις καταγγελίες, βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της διεθνούς δημοσιότητας. Το τηλέφωνό της χτυπούσε διαρκώς. Δεν είχε χρόνο όπως λέει να επεξεργαστεί τίποτα από ολα αυτά, συναισθηματικά, καθόλου χρόνο.
Απλώς ήταν συνεχώς στο τηλέφωνο, με [άλλους] υπαλλήλους και μιλούσε στον Τύπο. «Ήξερα ότι ήταν πολύ σημαντικό για την ιστορία μου να κυκλοφορήσει πριν από την εκδοχή της Google», λέει. Το να είσαι πληροφοριοδότης μπορεί να είναι τρομακτικό και βοηθά να έχεις οικονομική υποστήριξη.
Το σκάνδαλο της Theranos
Αυτή τη στιγμή η Ελίζαμπεθ Χολμς δικάζεται στο Σαν Χοσέ για απάτη. Η εταιρεία που ίδρυσε και διοικούσε, η Theranos, ισχυριζόταν ότι είναι σε θέση να διαγνώσει εκατοντάδες ασθένειες, μέσω λίγων σταγόνων αίματος.
Φυσικά δεν ήταν σε θέση να το κάνει. Ο Tάιλερ Σουλτς ο οποίος εργαζόταν στην εταιρεία, ήταν καθοριστικός για την αποκάλυψη του σκανδάλου. Ήταν γενναίος και θαρραλέος.
Αλλά είναι επίσης εγγονός του πρώην υπουργού Εξωτερικών Τζορτζ Σούλτς και είχε την οικονομική δυνατότητα να προσλάβι δικηγόρους όταν η κ. Χολμς προσπαθούσε να τον εκφοβίσει με απειλητικά γράμματα.
Η μαρτυρία της Χόγκεν μπορεί να εμπνεύσει πολλούς , αλλά ο διεθνής έλεγχος που δέχτηκε -η απάντηση από το Facebook και η δημοσιότητα- μπορεί να εκφοβίσει άλλους.
Ο φόβος της ανεργίας
Και φυσικά υπάρχει το μόνιμο πρόβλημα που έχουν οι πληροφοριοδότες - ο φόβος ότι αν μιλήσουν θα μείνουν άνεργοι. «Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι ανησυχούν ότι δεν θα μπορέσουν να βρουν άλλη δουλειά όταν εμφανιστούν», λέει η Σκάρλετ.
Όλα αυτά βοηθούν να εξηγηθεί γιατί τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ενθουσιάζονται τόσο από άτομα όπως η κα Χάουγκεν. Δεν είναι η πρώτη, αλλά είναι σπάνιο όταν εμφανίζονται άνθρωποι για να μιλήσουν και να καταγγείλουν εταιρείες-γίγαντες.
«Είναι μια βαθιά προσωπική απόφαση που βασίζεται στις προσωπικές καταστάσεις των ανθρώπων και τις περιστάσεις τους», λέει η Οζόμα. Η ίδια έχει γράψει ένα εγχειρίδιο για τους καταγγέλλοντες για να τους βοηθήσει να καταλάβουν πώς μπορεί να εξελιχθεί η διαδικασία, τι να περιμένουν και πώς να προετοιμαστούν.
Ελπίζει ότι θα βοηθήσει τους εργαζόμενους που σκέφτονται να κάνουν το βήμα. Ωστόσο, παρά την αλλαγή του νόμου στην Καλιφόρνια, η Οζόμα εξακολουθεί να πιστεύει ότι το σύστημα είναι φτιαγμένο με τρόπο που να φιμώνει τους πιθανούς πληροφοριοδότες. Και μέχρι να αλλάξει αυτό, σκηνές όπως η ακρόαση της γερουσίας της περασμένης εβδομάδας θα αποτελούν εξαίρεση.
Οι Whistleblowers
H λέξη whistleblower στα αγγλικά προέρχεται από τις λέξεις «whistle» (σφυρίχτρα) και «blow» (φύσημα) που σημαίνει αυτόν που φυσάει τη σφυρίχτρα, όπως ο διαιτητής ενός αγώνα όταν διαπιστώνει...φάουλ.
Ο πληροφοριοδότης είναι συνήθως ένας υπάλληλος που εκθέτει πληροφορίες ή δραστηριότητες για έναν ιδιωτικό, δημόσιο ή κυβερνητικό οργανισμό που έχουν να κάνουν με παρανομίες, απάτες, καταχρήσεις κεφαλαίων, σκοτεινές πρακτικες και διακρίσεις.
Όσοι γίνονται καταγγέλλοντες επιλέγουν να φέρουν στην επιφάνεια πληροφορίες ή ισχυρισμούς, είτε εσωτερικά είτε εξωτερικά. Πάνω από το 83% των καταγγελιών αναφέρονται εσωτερικά σε επόπτη, ανθρώπινο δυναμικό, ή ουδέτερο τρίτο μέρος, με τη σκέψη ότι η εταιρεία θα αντιμετωπίσει και θα διορθώσει τα ζητήματα.
Όλοι οι γνωστοί whistleblowers που αποκάλυψαν μεγάλες υποθέσεις πλαισίωσαν τις καταγγελίες τους με αμέτρητα έγγραφα και ντοκουμέντα που τεκμηρίωναν, όσα κατήγγειλλαν. Και άνοιξαν δρόμους στους επόμενους.
Απο τους πιο γνωστούς πλέον ειναι ο πρώην πράκτορας της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΝSA) και της CIA Έντουαρντ Σνόουντεν. To 2013 o Έντουαρντ Τζόζεφ Σνόουντεν διοχέτευσε στον τύπο απόρρητες πληροφορίες από την NSA σχετικά με τα πρoγράμματα μαζικής παρακολούθησης που εφαρμόζουν οι αμερικανικές και βρετανικές κυβερνήσεις.
Από το 2015, εξακολουθεί να ζει σε άγνωστη τοποθεσία στη Ρωσία ενώ αναζητά άσυλο και αλλού. Ήρωας, πληροφοριοδότης, πατριώτης, προδότης, ανάλογα με το ποιός τον αποκαλεί, ο Σνόουντεν προκάλεσε συζητήσεις για τη μαζική παρακολούθηση, τη κυβερνητική μυστικότητα και την ισορροπία μεταξύ της εθνικής ασφάλειας και της προστασίας της ιδιωτικής ζωής.
Ο Αυστραλός ακτιβιστής Τζούλιαν Ασάνζ, ιδρυτής της πλατφόρμας Wikileaks την οποία δημιούργησε το 2006, παραμένει - εδώ και 11 χρόνια - κρατούμενος σε φυλακή υψίστης ασφαλείας στην Αγγλία περιμένοντας την αγγλική δικαιοσύνη να αποφανθεί αν θα τον εκδώσει στις Η.Π.Α. για να δικαστεί.
Έδωσε μεταξύ άλλων στη δημοσιότητα βίντεο από τη δολοφονία αμάχων στη Βαγδάτη, έγγραφα από το Αφγανιστάν και διπλωματικά/πολεμικά έγγραφα των ΗΠΑ, με τη βοήθεια της φυλακισμένης σήμερα πρώην αξιωματούχου του αμερικανικού στρατού, Τσέλσι Μάνινγκ.
Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr