Φωτορύπανση: Η διατάραξη μιας αρμονίας δισεκατομμυρίων ετών - Απρόβλεπτες οι συνέπειες στη ζωή μας

Εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, η ζωή εξελίσσεται σε έναν κόσμο όπου το φως και το σκοτάδι, εναλλάσσονται, σε έναν αρμονικό κύκλο που ρυθμίζει τα πάντα γύρω μας. Η σχέση μας με το φως και το σκοτάδι είναι ένας αρχέγονος και πολύπλοκος μηχανισμός, που εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια καθορίζει και καθορίζεται από τα έμβια όντα.

Όταν ο ήλιος έδυε, ουράνιες πηγές όπως το φεγγάρι, τα αστέρια, οι πλανήτες και ο Γαλαξίας φώτιζαν τον ουρανό. Η ζωή «έμαθε» λοιπόν να λειτουργεί κάτω από τη λάμψη τους.

Τα τελευταία 100 χρόνια περίπου - με την εξάπλωση του τεχνητού φωτός- αυτός ο κύκλος εξαφανίστηκε», με συνέπειες απρόβλεπτες για τη ζωή στη Γη, εξηγεί ο φυσικός Κρίστοφερ Κίμπα από το Ερευνητικό Κέντρο Γεω-επιστημών στο Πότσδαμ της Γερμανίας.

Το φαινόμενο της φωτορύπανσης

Ανήκει στην αυξανόμενη κοινότητα επιστημόνων που ερευνα το φαινόμενο της φωτορύπανσης, της ρύπανσης που προκαλείται δηλαδή από τον υπερβολικό, άστοχα κατευθυνόμενο ή ενοχλητικό τεχνητό φωτισμό, σημειώνει μία ετήσια αύξηση της τάξης του 6% από τα μέσα του εικοστού αιώνα μέχρι σήμερα και καταγράφεται κυρίως στον ουρανό πάνω από τα αστικά κέντρα.

Tις ανέφελες, καλοκαιρινές νύχτες, οι ονειροπόλοι αυτού του κόσμου, όταν στρέφουν το βλέμμα ψηλά στον ουράνιο θόλο, δυσκολεύονται πια να μετρήσουν τα αστέρια και να εντοπίσουν λαμπερά ουράνια αντικείμενα.

Εκτός και αν ζουν σε κάποιο μακρινό, απομονωμένο χωριό της «Μαύρης Ηπείρου», ή είναι βεδουίνοι στην έρημο, εκεί όπου απουσιάζει το έντονο, τεχνητό φως που…κάνει τη νύχτα μέρα στις πολύβουες μεγαλουπόλεις.

Το θαμπό πέπλο της φωτορύπανσης καλύπτει πλέον το 80% του πλανήτη, ενώ το 1/3 περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού αδυνατεί να διακρίνει στον ουρανό τον Γαλαξία που μας φιλοξενεί, διαπιστώνει μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό Science από μια διεθνή ομάδα ερευνητών.

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη

Στην Ευρώπη ειδικότερα, το 99% του πληθυσμού κοιτάζει πλέον έναν ουρανό όπου τα αστέρια είναι αόρατα, ενώ ανάλογο είναι το ποσοστό και στις ΗΠΑ, αγγίζοντας το 80% κατά μέσο όρο.

Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα του «Νέου Παγκόσμιου Άτλαντα της τεχνητής φωτεινότητας στο Νυχτερινό Ουρανό» (New world atlas of artificial night sky brightness), που αποκαλύπτει ένα φαινόμενο επικίνδυνο, όσο και άγνωστο στους περισσότερους απο εμάς.

Προκαλείται μεταξύ άλλων από το φωτισμό του δρόμου, τις επιγραφές νέον, τους προβολείς των αυτοκινήτων, τις λάμπες στα γραφεία που δουλεύουν μέχρι αργά τη νύχτα.

Το skyglow όπως επίσης λέγεται, δεν αφορά μόνο τους αστρονόμους και τους επιστήμονες, αλλά έχει συνέπειες στο ίδιο το περιβάλλον, το ζωικό βασίλειο και την ανθρώπινη υγεία, προειδοποιούν ολοένα και περισσότεροι ερευνητές.

Οι συνέπειες της φωτορύπανσης

Το τεχνητό νυχτερινό φως μπορεί να αναγκάσει τα αποδημητικά πουλιά να μεταναστεύσουν νωρίτερα, να αποπροσανατολίσει τις θαλάσσιες χελώνες, να επηρεάσει τις νυχτοπεταλούδες και φυσικά να απορρυθμίσει το ανθρώπινο βιολογικό ρολόι και να διαταράξει τη φυσική αλλά και ψυχική ισορροπία μας.

Μία από τις βασικές του συνέπειες είναι ότι αλλάζει το λεγόμενο κιρκαδικό ρυθμό μας, ένα έμφυτο ρολόι στον οργανισμό μας, που επηρεάζει τη θερμοκρασία του σώματος, την πίεση του αίματος, τους μυς, τα επίπεδα ορμονών, τον καρδιακό ρυθμό κοκ και προσαρμόζεται σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι κατά κύριο λόγο το φως.

Η δύση του ηλίου λόγου χάρη ειδοποιεί το σώμα μας ότι έρχεται η νύχτα, η διαρκής παρουσία του φωτός ωστόσο λόγω της φωτορύπανσης υποδεικνύει το αντίθετο και απορρυθμίζει τις λειτουργίες μας.

Το γεγονός αυτό μπορεί να προκαλέσει μία σειρά από προβλήματα υγείας από παχυσαρκία και διαβήτη, μέχρι ορισμένες μορφές καρκίνου και διαταραχές της διάθεσης. Η φωτορύπανση «συνδέεται σημαντικά με τα συμπτώματα της κατάθλιψης» διαπίστωσε μία πρόσφατη μελέτη.

Ο τεχνητός φωτισμός δε διαταράσσει μόνο τον άνθρωπο, αλλά και τις φυσικές διεργασίες στα οικοσυστήματα. Τα αποδημητικά και νυχτόβια πτηνά χρησιμοποιούν το φως από τα αστέρια και το φεγγάρι για να τους δείχνουν το δρόμο, όταν όμως ο νυχτερινός ουρανός είναι φωτεινότερος από το κανονικό, μπορούν να πάθουν σύγχυση και να συντριβούν σε φωτεινές περιοχές, ψηλά κτίρια, φάρους και πύργους.

Το 1954, σε ένα φαινόμενο που έμεινε στην ιστορία, 50.000 πτηνά σκοτώθηκαν μέσα σε δύο βράδια, όταν ακολουθώντας τα φώτα, προσέκρουσαν σε μια αεροπορική βάση και συνετρίβησαν στη συνέχεια στο έδαφος.

Τα αρπακτικά επίσης που χρησιμοποιούν το σκοτάδι της νύχτας για να κυνηγήσουν, μπορούν να χάσουν την κάλυψή τους στις υπερβολικά φωτεινές περιοχές, ενώ τα μωρά χελωνάκια, που ανιχνεύουν τον ωκεανό από το φωτεινό ορίζοντα, μπορεί να οδηγηθούν προς το τεχνητό φως.

Το «skyglow» αλλάζει ακόμη και... τις εποχές

Μια πρόσφατη μελέτη επίσης από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ συσχετίζει το τεχνητό φως ακόμη και…με την πρόωρη έλευση της άνοιξης.

Στις περιοχές με υψηλότερα επίπεδα έκθεσης στο φως τις νυκτερινές ώρες, τα φύλλα στα δέντρα εμφανίζονται μέχρι και 7,5 ημέρες νωρίτερα (!) διαπίστωσαν οι επιστήμονες, προειδοποιώντας για τις συνέπειες σε ολόκληρη την πανίδα και τη χλωρίδα .

Όλες αυτές οι αλλαγές θα μπορούσαν να έχουν άγνωστες και καταστροφικές συνέπειες, ενώ μπορεί να καταστρέψουν ακόμη και ολόκληρα οικοσυστήματα, εξηγούν οι ειδικοί.

Η φωτορύπανση τέλος οδηγεί σε μία τεράστια οικονομική σπατάλη. Το Εθνικό Παρατηρητήριο Ραδιοαστρονομίας των ΗΠΑ εκτιμά οτι 2 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο «χάνονται» κάθε χρόνο στη χώρα, λόγω του άστοχου εξωτερικού φωτισμού

Η παραγωγή ενέργειας µε καύση ορυκτών καυσίμων αποτελεί επίσης σπατάλη και δημιουργεί περισσότερη ατμοσφαιρική ρύπανση. Τριάντα εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου χρησιμοποιούνται ετησίως μόνον στις ΗΠΑ για να φωτίσουν το νυχτερινό ουρανό… Οι αρνητικές επιπτώσεις της φωτορύπανσης είναι πολλές και κατά πάσα πιθανότητα άγνωστες ακομη καθώς το πρόβλημα δεν έχει ερευνηθεί διεξοδικά.

Συνοπτικά, η φωτορύπανση μεταβάλλει ριζικά τη διχοτομία ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, η οποία καθοδηγεί την εξέλιξη εδώ και εκατομμύρια χρόνια, συμφωνούν οι ειδήμονες. Ερευνητές από το Παρατηρητήριο McDonald θεωρούν πως η αντιμετώπιση της φωτορύπανσης είναι πλέον απαραίτητη και εύκολη.

Τα ειδικά φίλτρα στους λαμπτήρες φωτισμού, τα χρονόμετρα για την πρόληψη της σπατάλης φωτός και γενικά η μείωση των επιπέδων του τεχνητού φωτισμού και της τεχνολογίας LED -όταν και όποτε είναι εφικτό- μπορεί να ελαχιστοποιήσουν το πρόβλημα. Και να μας αφήσουν να δούμε τα χαμένα αστέρια για άλλη μια φορά, ακόμη και μέσα στα μεγάλα αστικά κέντρα που δεν κοιμούνται ποτέ…

* Από το 1830, τις νύχτες που είχε φεγγάρι οι υπάλληλοι φωτισμού στο Παρίσι άνοιγαν μόνο ένα φανοστάτη στους δύο, γεγονός που είχε να κάνει αποκλειστικά και μόνο με λόγους εξοικονόμησης, καθώς η φωτορύπανση ήταν έννοια άγνωστη την εποχή εκείνη.

* Η αμερικανική ένωση «Dark Sky» ήταν μία από τις πρώτες που γνωστοποίησε το φαινόμενο το 1988, εστιάζοντας στις βλαβερές του συνέπειες. Έκτοτε οι πόλεις που δεν «κοιμούνται» και δε σκοτεινιάζουν συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται στον πλανήτη.

* Το 1992, η UNESCO στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου μιλούσε για τη διατήρηση...του ουρανού και της καθαρότητας του «Οι μελλοντικές γενιές έχουν δικαίωμα σε μία Γη και έναν ουρανό που δε θα είναι μολυσμένα»

* Το 2002, η Σύνοδος Βενετίας και Λουκέρνης καλούσε τις κυβερνήσεις του κόσμου να προστατεύσουν το νυχτερινό ουρανό. Ο ΟΗΕ σχεδιάζει να αναγνωρίσει το νυχτερινό ουρανό «κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας».

* Μια απλή λάμπα είναι ορατή σε δεκάδες χιλιόμετρα, ενώ στις μεγάλες πόλεις, χιλιάδες αναμμένοι λαμπτήρες μπορούν να γίνουν ορατοί σε χιλιάδες ή δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα

* Ένας Αμερικανός χρησιμοποιεί 75 φορές περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από ό, τι ένας Ινδός, ενώ ένας Ιάπωνας 30 φορές περισσότερη και ένας Κινέζος δύο φορές περισσότερη

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr