Το περιβάλλον και η κλιματική κρίση στο προσκήνιο: Από τη Γλασκώβη για το μέλλον
Πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πως στην προσπάθεια αναστροφής των συνεπειών της κλιματικής κρίσης, στην οποία έχει συστρατευτεί η ανθρωπότητα τα τελευταία χρόνια, μπορούν να γίνουν πολλά περισσότερα. Η αλήθεια είναι όμως πως το 2021 σηματοδότησε την επιστροφή των περιβαλλοντικών θεμάτων στην πρώτη θέση της ατζέντας των συζητήσεων, ενώ η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP26) που διεξήχθη τον Νοέμβριο στη Γλασκώβη έλαβε σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον.
Ακόμα και όσοι περίμεναν «κάτι παραπάνω», δεν μπορούν να δηλώνουν απογοητευμένοι, καθώς είναι πλέον σαφές πως για τον κόσμο ολόκληρο υπάρχει η ανάγκη στροφής σε περισσότερο φιλικές προς τον πλανήτη πρακτικές σε όλα τα επίπεδα. Το θέμα είναι πρωτίστως οικονομικό και ενεργειακό και πράγματι κατά καιρούς παρουσιάζονται αγκυλώσεις που φαίνεται πως «φρενάρουν» την παγκόσμια ορμή, όμως καταγράφεται πρόοδος σε πολλούς τομείς και αυτό δεν επιδέχεται αμφισβήτησης.
Οι αποφάσεις της Γλασκώβης
Οι περισσότερες από 200 χώρες του κόσμου που συμμετείχαν στη διάσκεψη του ΟΗΕ στη Γλασκώβη τις δύο πρώτες εβδομάδες του Νοεμβρίου κατέληξαν τελικά σε μία συμφωνία που έχει στόχο την επιτάχυνση της μάχης κατά της υπερθέρμανσης της Γης, αν και με αρκετή ασάφεια στο κείμενό της.
Κατά τη διάρκεια της διάσκεψης αναζητήθηκαν κοινά σημεία που αφορούν στην σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, ορυκτά καύσιμα αλλά και την χρηματοδότηση φτωχότερων κρατών. Στόχος είναι τα επόμενα 8 χρόνια να μειωθούν στο μισό οι ρύποι του φαινόμενου του θερμοκηπίου και επιπλέον έως το 2050 να έχουν μηδενιστεί οι ρύποι έως το 2050. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποφευχθούν τα χειρότερα από αυτά που επιφυλάσσει η κλιματική κρίση, σημειώνουν οι επιστήμονες.
Το μεγάλο αγκάθι στην τελική συμφωνία προήλθε από την Ινδία, που επέμεινε να αλλάξει τη διατύπωση στη συμφωνία σε «σταδιακή μείωση» αντί για «σταδιακή κατάργηση» της βρώμικης ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.
«Είναι καιρός να περάσουμε σε λειτουργία 'επείγουσας ανάγκης'. Οι παρούσες δεσμεύσεις για μειώσεις εκπομπών δεν επιτρέπουν να επιτευχθεί ο στόχος της συμφωνίας του Παρισιού να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας ‘αρκετά κάτω’ από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή και ακόμη κάτω από τον 'ιδανικό' στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου», ανέφερε μετά το πέρας τον εργασιών ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες.
Στο κείμενο, όμως, διατυπώνεται ο στόχος του περιορισμού της υπερθέρμανσης πιο ξεκάθαρα από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Για πρώτη φορά, βασικό ψήφισμα περιέχει μάλιστα ένα απόσπασμα για τη σταδιακή μείωση της χρήσης του άνθρακα. Με τη συμφωνία, δίδεται επίσης η υπόσχεση για περισσότερη οικονομική βοήθεια για τις φτωχές χώρες, ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Συγκεκριμένα, αυτή η οικονομική βοήθεια πρόκειται να διπλασιαστεί έως το 2025, δηλαδή από 20 σε 40 δισεκατομμύρια δολάρια. Για πρώτη φορά, γίνεται δεκτή η έκκληση των φτωχών χωρών να δημιουργηθεί ένα ταμείο για βοήθεια σε περίπτωση καταστροφών και απωλειών, μετά από ξηρασίες, καταιγίδες ή τυφώνες. Τα κράτη καλούνται να πληρώσουν χρήματα για αυτό, αλλά δεν δίνονται συγκεκριμένα ποσά, παρά μόνο «τεχνική υποστήριξη».
Οι αποφάσεις της έναρξης των εργασιών
Πριν φτάσουμε στο τελικό κείμενο και ήδη από την έναρξη των εργασιών της COP26, οι χώρες που συμμετείχαν συμφώνησαν στην αντιστροφή των αποψιλώσεων των δασών και στον περιορισμό των εκπομπών μεθανίου κατά 30% μέχρι το 2030. Επιπλέον, περισσότερες από 40 χώρες δεσμεύτηκαν να σταματήσουν να επενδύουν στον άνθρακα και σταδιακά να ανεξαρτητοποιηθούν από αυτόν. Ειδικά για το μεθάνιο, περισσότερες από 100 χώρες συμφώνησαν σε μείωση της χρήσης του και είναι η πρώτη φορά που υπάρχει αναφορά για αυτό στη συμφωνία. Δεν είναι δεσμευτική, όμως και πάλι αποτελεί μία σαφή ένδειξη ότι ήρθε η ώρα να αντιμετωπιστεί το θέμα των εκπομπών μεθανίου, που είναι πολύ πιο ισχυρές από αυτές του διοξειδίου του άνθρακα.
Η κλιματική ουδετερότητα στην Ευρώπη και η πράσινη μετάβαση της Ελλάδας
Από το 2019 εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ένωση την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (EU Green Deal), με μια σειρά διατάξεις που έχουν στόχο να καταστεί η ευρωπαϊκή οικονομία κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Η χώρα μας, ως κράτος μέλος της ΕΕ εφαρμόζει τις διατάξεις αυτές και μάλιστα, προχωρά πιο γρήγορα από το αναμενόμενο διάστημα στην πλήρη απολιγνιτοποίησή της. Παράλληλα, προχωρούν μια σειρά από νομοσχέδια, όπως ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος, που αυτή την περίοδο βρίσκεται σε διαβούλευση και ο οποίος αποτελεί τον οδηγό που θα έχει η Ελλάδα στο εξής για την πραγματοποίηση της πράσινης μετάβασης, βάσει των οδηγιών και των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων. Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε πως ήδη ο νόμος που παρείχε κίνητρα για την εξάπλωση της ηλεκτροκίνησης είχε σημαντική ανταπόκριση από τους πολίτες, με τις ταξινομήσεις ηλεκτρικών οχημάτων να τριπλασιάζονται στο 11μηνο του 2021, σε σχέση με το 2020.
Το 2021 ήταν η χρονιά που τα ζητήματα της κλιματικής κρίσης συζητήθηκαν και πάλι ως προτεραιότητα, δίνοντας το έναυσμα για την εντατικοποίηση της προσπάθειας ενεργειακής μετάβασης της ανθρωπότητας σε μορφές φιλικότερες προς το περιβάλλον.