Μόσχα: Η διαχρονική πρωτεύουσα της Ρωσίας - Το «φρούριο» Τσάρων και προέδρων

Μελετώντας τη ρωσική ιστορία, το 1147 συναντά κανείς την πρώτη καταγραφή για τη Μόσχα. Την πόλη που διαρρέει ο ποταμός Μοσκβά, και στην οποία επί της ουσίας έχει δώσει το όνομά του. Σύμφωνα με τη βιβλιοθήκη της ρωσικής προεδρίας, που φέρει το όνομα του Μπόρις Γέλτσιν, η Μόσχα «επί αρκετούς αιώνες μέχρι το 1712 η Μόσχα ήταν η πρωτεύουσα του ρωσικού κράτους. Όταν η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε επίσημα στην Αγία Πετρούπολη, η Μόσχα επιφύλαξε ορισμένα από τα καθήκοντα της πρωτεύουσας, παραμένοντας η πρώτη πρωτεύουσα, ο τόπος στέψης των Ρώσων τσάρων».

Στα τέλη Φεβρουαρίου 1918 λόγω της γερμανικής επίθεσης που έθεσε σε κίνδυνο τις πλησιέστερες προσεγγίσεις στην Πετρούπολη, προέκυψε ενώπιον της σοβιετικής κυβέρνησης το ζήτημα της μεταφοράς της πρωτεύουσας στη Μόσχα, αναφέρει η ίδια πηγή.

Σύμφωνα με το διάταγμα της Πανενωσιακής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής, όλα τα κυβερνητικά όργανα υποχρεώθηκαν να φύγουν από την Πετρούπολη για τη Μόσχα στις 11-12 Μαρτίου. Στις 12 Μαρτίου 1918 η Μόσχα έγινε για άλλη μια φορά πρωτεύουσα, αλλά τώρα ήταν η πρωτεύουσα του σοβιετικού κράτους.

Η «ταυτότητα» της Μόσχας

Έκτοτε, η Μόσχα παραμένει η πρωτεύουσα της Ρωσίας. Είτε ως Σοβιετική Ένωση, είτε ως Ρωσική Ομοσπονδία, η Μόσχα είναι η πρωτεύουσα του κράτος. Η Μόσχα, είναι απ' τα μεγαλύτερα διοικητικά, πολιτιστικά, συγκοινωνιακά και βιομηχανικά κέντρα της χώρας. Στη Μόσχα παράγεται σημαντικό ποσοστό του συνόλου των βιομηχανικών προϊόντων της Ρωσίας και εδώ βρίσκονται εργοστάσια κατασκευής αυτοκινήτων, ηλεκτρικών ειδών, χαρτιού, ρολογιών, χημείας κ.ά.

Διαθέτει δύο μεγάλα πανεπιστήμια, το ένα γνωστό ως Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ, και το δεύτερο ως Πανεπιστήμιο Λουμούμπα και πολλά άλλα ινστιτούτα και εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ως πρωτεύουσα και διοικητικό κέντρο είναι και το σπουδαιότερο συγκοινωνιακό κέντρο. Από αυτήν ξεκινούν και σε αυτήν καταλήγουν πάμπολλες σιδηροδρομικές και οδικές αρτηρίες, που οδηγούν όχι μόνο στα πέρατα της ατέλειωτης χώρας αλλά και στις σημαντικότερες πόλεις της Ευρώπης. Έχει τέσσερα αεροδρόμια, από τα οποία τα τρία είναι επιβατικά και εξυπηρετούν τις εξωτερικές αερογραμμές.

Σημεία αναφοράς στην καρδιά της πόλης αποτελούν το κτιριακό συγκρότημα του Κρεμλίνου και η Κόκκινη Πλατεία, με τα γειτνιάζοντα μνημεία της Νεκρόπολης του Τείχους του Κρεμλίνου και του Ναού του Αγίου Βασιλείου.

Η Μόσχα, αρκετές φορές, υπέστη καταστροφές. Στα παλαιότερα χρόνια συχνά ξεσπούσαν πυρκαγιές (γιατί τα σπίτια ήταν ξύλινα), που μερικές φορές προκαλούσαν φοβερές καταστροφές. Επίσης καταστράφηκε από κατακτητές. Την πρώτη φορά το 1812, όταν, με διαταγή του Κουτούζοφ κάηκε, για να μην είναι σε θέση να φιλοξενήσει τα γαλλικά στρατεύματα του Ναπολέοντα (εμπρησμός της Μόσχας) και τη δεύτερη στη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, το 1941, όταν υπέστη καταστροφές από βομβαρδισμούς από τους Γερμανούς, οι οποίοι δεν κατόρθωσαν τελικά να την καταλάβουν. Το 1980 είχε στραφεί το ενδιαφέρον όλου του κόσμου στην όμορφη αυτή πόλη με την εκεί τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Κέντρο πολιτισμού για τη Ρωσία και όχι μόνο

Η πρωτεύουσα της Ρωσίας διαθέτει περίπου 70 μουσεία, πολλά από τα οποία χρονολογούνται πριν από τη σοσιαλιστική επανάσταση, όπως το ιστορικό μουσείο και η πινακοθήκη Τρετιακόφ, που ιδρύθηκε το 1856. Άλλα μουσεία είναι: το ινστιτούτο Μαρξ και Ένγκελς, των Καλών Τεχνών, της σύγχρονης ζωγραφικής, του Τολστόι, του Λένιν, το μουσείο Πούσκιν κ.ά.

Μερικά απ’ τα θέατρα είναι: το Μπολσόι, το μεγαλύτερο θέατρο που το όνομά του πήραν και τα περίφημα μπαλέτα Μπολσόι, το θέατρο Μάλυϊ, το θέατρο τέχνης, το θέατρο Βαχτάγκωφ, παιδικά θέατρα. Στις βιβλιοθήκες της μπορεί ο αναγνώστης να βρει βιβλία γενικά αλλά και εξειδικευμένου ενδιαφέροντος. Κάθε σχολή και πανεπιστήμιο έχει τη δική του βιβλιοθήκη. Πολλές είναι και οι δημόσιες βιβλιοθήκες με πιο γνωστή εκείνη του Λένιν.

Το Πατριαρχείο και οι θρησκείες

Ο ορθόδοξος χριστιανισμός είναι η κυρίαρχη θρησκεία στην πόλη, με την Μόσχα να αποτελεί την θρησκευτική έδρα ολόκληρης της Ρωσίας, και να αποτελεί μέρος της ιστορικής κληρονομιάς της Ρωσίας μέσω νόμου που ψηφίστηκε το 1997. Άλλες θρησκείες των οποίων οι πιστοί δραστηριοποιούνται στη Μόσχα είναι οι Αρμένιοι Αποστολικοί, Βουδιστές, Ινδουιστές, Ιουδαίου, Γιαζίντι, Παλαιοί Πιστοί, και παγανιστές.

Ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών αποτελεί την κεφαλή της εκκλησίας και μένει στο μοναστήρι Ντανίλοφ. Με την επικράτηση των Μπολσεβίκων το 1918 και τη μετέπειτα δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης πολλοί από τους ναούς έκλεισαν ή κατεδαφίστηκαν -μερικοί χρονολογούνταν από τον 14ο αιώνα- και η θρησκεία απαγορεύτηκε καθώς δεν συμβάδιζε με την πολιτική της αθεΐας που προωθούσε η κομμουνιστική ιδεολογία του νέου κράτους. Η τάση αυτή συνέχισε και μετά την Σταλινική περίοδο σε ηπιότερη ωστόσο μορφή. Όσοι ναοί δεν κατεδαφίστηκαν χρησιμοποιήθηκαν για άλλους σκοπούς, όπως κέντρα διασκέδασης, γραφεία, εργοστάσια, ή αποθήκες. Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, οι ναοί ανακαινίστηκαν και ξανατέθηκαν σε θρησκευτική λειτουργία.

Κατά το συμβούλιο των μουφτήδων της Μόσχας ο αριθμός των μουσουλμάνων υπολογίστηκε στο 1.5 εκατομμύριο κατοίκους το 2010, οι οποίοι εξυπηρετούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα στα 4 τζαμιά της πόλης, εκ των οποίων το ένα είναι καθεδρικός ναό.

Το Κρεμλίνο και τα κέντρα εξουσίας

Το Κρεμλίνο της Μόσχας αποτελεί το αρχαιότερο τμήμα της Ρωσικής πρωτεύουσας Μόσχας και συνάμα το ιστορικό της κέντρο. Συχνά αναφέρεται και μόνο ως Κρεμλίνο, που όμως απλά είναι η Ρωσική λέξη για το «φρούριο» ή «κάστρο». Το Κρεμλίνο της Μόσχας αποτελούνταν αρχικά από ένα μεσαιωνικό κάστρο, που εξελίχθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα σε μορφή Ακροπόλεως. Αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό αποτελεί το εξωτερικό τείχος και το οχυρωματικό συγκρότημα με τους 20 πύργους, που παρά την ανέγερσή του στο μεγαλύτερο βαθμό στα χρόνια 1485 με 1499, συντηρείται μέχρι σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση. Η οχύρωση αυτή αποτέλεσε πρότυπο και για τη δημιουργία άλλων Κρεμλίνων σε Ρωσικές πόλεις.

Πριν τη μεταφορά το 1712 της Ρωσικής πρωτεύουσας από τη Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη, το Κρεμλίνο της Μόσχας αποτελούσε την έδρα των Τσάρων (πριν το 1547 των Μεγάλων Πριγκίπων της Μοσχοβίας). Αλλά και μετά το 1712 συνέχιζε να είναι το πνευματικό και κοινωνικό κέντρο των Μοσχοβιτών. Το 1918 θα ξαναγίνει έδρα της κρατικής εξουσίας, μια ιδιότητα που διατηρεί και σήμερα, ως έδρα του Προέδρου της Ρωσίας.

Το αρχιτεκτονικό σύνολο του Κρεμλίνου της Μόσχας, που πέρα από τα οχυρωματικά έργα περιλαμβάνει και διάφορα κοσμικά και εκκλησιαστικά κτίρια διαφόρων εποχών, διαθέτει επίσης έναν μουσειακό χώρο και βρίσκεται από το 1990 στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Μαζί με την όμορφη Κόκκινη Πλατεία, αποτελεί το πιο ξακουστό αξιοθέατο της Μόσχας.

Με πληροφορίες από prlib.ru, kremlin.ru, wikipedia.com