Ενεργειακή κρίση: Το μεγάλο «μπλακάουτ» της ΕΕ και τα αναγκαία μέτρα στήριξης στους καταναλωτές

Η υπουργός Ενέργειας του Βελγίου προειδοποίησε ότι οι χώρες της ΕΕ θα αντιμετωπίσουν «πέντε έως δέκα» «τρομερούς» χειμώνες εάν δεν γίνει τίποτα για τη μείωση των τιμών του φυσικού αερίου, την ώρα που εντείνονται οι εκκλήσεις για ένα ανώτατο πανευρωπαϊκά όριο στην τιμή του φυσικού αερίου και την αποσύνδεσή του από την τιμή της ενέργειας.

Τα κράτη της ΕΕ παλεύουν με τεράστιες αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας από τότε που η Ρωσία, ο βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, προκαλώντας κυρώσεις. Οι δυτικές χώρες που στηρίζουν την Ουκρανία προσπαθούν να μειώσουν την ποσότητα ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου που εισάγουν. Η Ρωσία, η οποία προμήθευσε την ΕΕ με το 40% του φυσικού της αερίου πέρυσι, με τη σειρά της περιόρισε τις προμήθειες.

Η υπουργός Ενέργειας του Βελγίου Τίνε Φαν ντερ Στράτεν έγραψε στο Twitter ότι οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη πρέπει να «παγώσουν» επειγόντως, προσθέτοντας ότι η σχέση μεταξύ των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας είναι τεχνητή και πρέπει να μεταρρυθμιστεί.

«Οι επόμενοι πέντε με δέκα χειμώνες θα είναι τρομεροί αν δεν κάνουμε τίποτα», είπε. «Πρέπει να δράσουμε στην πηγή, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και να εργαστούμε για να παγώσουμε τις τιμές του φυσικού αερίου».

Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας εκτινάχθηκαν στα ύψη στην Ευρώπη και έφθασαν σε επίπεδα ρεκόρ αυτή την εβδομάδα. Το αέριο είναι μια σημαντική πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Στη Γερμανία, το συμβόλαιο ηλεκτρικής ενέργειας για το επόμενο έτος έφτασε τα 995 € ανά μεγαβατώρα την Παρασκευή, ενώ στη Γαλλία, αυξήθηκε στα 1.130 €. Αυτό αντιπροσωπεύει μια υπερδεκαπλάσια αύξηση και στις δύο χώρες από πέρυσι, σημειώνει το Γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων (AFP)

«Πρέπει να σταματήσουμε αυτή την τρέλα που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στις ενεργειακές αγορές», δήλωσε την ίδια στιγμή ο καγκελάριος της Αυστρίας Καρλ Νεχάμερ. Οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος πρέπει να μειωθούν, είπε, καλώντας την ΕΕ να αποσυνδέσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. «Δεν μπορούμε να αφήσουμε τον [Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ] Πούτιν να καθορίζει την ευρωπαϊκή τιμή ηλεκτρικής ενέργειας κάθε μέρα», πρόσθεσε.

Η Γερμανία, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικού φυσικού αερίου το 2020, αγωνίζεται για να ενισχύσει τα αποθέματά της σε φυσικό αέριο πριν από το χειμώνα, παρά το γεγονός ότι η Ρωσία μείωσε τις παραδόσεις. Στόχος της είναι να καλύψει τα αποθέματά της σε φυσικό αέριο στο 85% μέχρι τον Οκτώβριο. Για το σκοπό αυτό έχει εφαρμόσει μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας.

Ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ είπε ότι τα μέτρα έκτακτης ανάγκης, μαζί με την αγορά φυσικού αερίου από εναλλακτικούς προμηθευτές, επέτρεψαν στη Γερμανία να εκπληρώσει τον στόχο της νωρίτερα από το αναμενόμενο. Εμφανίστηκε αισιόδοξος ότι ο στόχος του 85% θα μπορούσε να επιτευχθεί μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου.

Αυξάνονται οι εκκλήσεις για ανώτατο πανευρωπαϊκό όριο

Ο Αυστριακός καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ υποστηρίζει ένα ανώτατο όριο σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση ως ανάχωμα στις ανεπίτρεπτες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, ανέφερε σε δήλωση που εξέδωσε το γραφείο του την Κυριακή. Η κυβέρνηση της Αυστρίας υπό την ηγεσία των Συντηρητικών ήταν αρχικά δύσπιστη στην ιδέα του ανώτατου ορίου των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά ενστερνίστηκε την ιδέα καθώς συνέχισαν να αυξάνονται, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

«Πρέπει επιτέλους να σταματήσουμε την τρέλα που συμβαίνει στις ενεργειακές αγορές. Και αυτό μπορεί να συμβεί μόνο μέσω μιας ευρωπαϊκής λύσης», ανέφερε στη δήλωση ο Νεχάμερ, προσθέτοντας ότι θα επιδιώξει να πείσει τους κρατούμενους στο μπλοκ. «Κάτι πρέπει να συμβεί επιτέλους. Αυτή η αγορά δεν θα ρυθμιστεί με τη σημερινή της μορφή. Καλώ όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ των 27 να ενωθούν για να σταματήσουν αμέσως αυτή την έκρηξη τιμών.»

Η Αυστρία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο, ιδιαίτερα στη βιομηχανία και τη θέρμανση, λαμβάνοντας περίπου το 80% του εφοδιασμού της από τη Ρωσία πριν από τον πόλεμο. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας της προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και υπάρχει αυξανόμενη ασυνεννοησία μεταξύ του αυστριακού κοινού σχετικά με το σύστημα αγοράς όπου οι τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας συνδέονται στενά.

Η τιμή αγοράς για την ηλεκτρική ενέργεια πρέπει να μειωθεί και να αποσυνδεθεί από το φυσικό αέριο για να την φέρει πιο κοντά στο πραγματικό κόστος παραγωγής, είπε ο Nεχάμερ. «Δεν μπορούμε να αφήσουμε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να καθορίζει την ευρωπαϊκή τιμή ηλεκτρικής ενέργειας κάθε μέρα», πρόσθεσε.

Η Τσεχία, η οποία ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, θα προτείνει μια έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ενέργειας της ΕΕ το συντομότερο δυνατό για να αντιμετωπίσει την εκτίναξη των τιμών της ενέργειας, δήλωσαν αξιωματούχοι της Τσεχικής κυβέρνησης την Παρασκευή, καθώς επιδιώκουν να δημιουργήσουν ευρωπαϊκή υποστήριξη για ανώτατα όρια τιμών ενέργειας.

Η δήλωση του γραφείου του Νεχάμερ ανέφερε ότι θα πιέσει για ένα βιώσιμο μοντέλο που μπορεί να εφαρμοστεί γρήγορα, χωρίς να διευκρινίσει τι ακριβώς. Πρόσθεσε ότι είχε συζητήσει το θέμα με τους Τσέχους και Γερμανούς ομολόγους του.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει έναν εξαιρετικά δύσκολο χειμώνα. Το θέμα δεν είναι αν θα υπάρξει ύφεση αλλά πόσο βαθιά είναι και πόσο θα διαρκέσει. Η Βρετανία, παρά την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα και τον αυξανόμενο τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα πληγεί από το αυξανόμενο παγκόσμιο ενεργειακό κόστος.

Όπως και το 1973, η αύξηση των τιμών της ενέργειας έχει αιφνιδιάσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Έσπευσαν να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, αλλά πιο αργά να σκεφτούν τις οικονομικές συνέπειες. Δεν φαίνεται να υπάρχει άμεση προοπτική οικονομικής κατάρρευσης που θα αναγκάσει το Κρεμλίνο να τερματίσει τον πόλεμο.

Η ιστορία δείχνει ότι η Ρωσία μπορεί να αντέξει άφθονο πόνο για παρατεταμένες περιόδους, και πιθανώς για περισσότερο από ό,τι η Δύση. Η πολιορκία του Λένινγκραντ μεταξύ 1941 και 1944 είναι ένα παράδειγμα εξαιρετικής στωικότητας μπροστά σε έναν αποκλεισμό που διήρκεσε σχεδόν 900 ημέρες.

Ποιες είναι οι επιλογές της Ευρώπης;

Μια πιθανότητα –θεωρητικά τουλάχιστον– θα ήταν να μην κάνουν τίποτα οι Ευρωπαίοι, αναφέρει ο Guardian. Η Ευρώπη θα μπορούσε να δεχτεί ότι το αυξανόμενο κόστος ενέργειας θα την έκανε φτωχότερη για κάποιο χρονικό διάστημα και απλώς θα το απορροφούσε. Τελικά, η απώλεια παραγωγής που θα προκληθεί από τις υπερβολικά υψηλές τιμές θα οδηγούσε σε πτώση της ζήτησης για πετρέλαιο και φυσικό αέριο και οι τιμές θα έπεφταν απότομα.

Το πρόβλημα με το να επιτραπεί να λειτουργήσει ο μηχανισμός της αγοράς είναι ότι θα προκαλούσε τεράστιες δυσκολίες στους πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών, ειδικά σε εκείνους που ανήκουν στα φτωχότερα νοικοκυριά. Ακόμη και οι πιο ένθερμοι ελεύθεροι έμποροι αποδέχονται την υπόθεση να βοηθούν όσους ήδη δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς φυσικού αερίου και ρεύματος.

Μια δεύτερη επιλογή θα ήταν να αδράξουμε την ευκαιρία που παρέχει ο Πούτιν να «εργαλειοποιήσει» το φυσικό αέριο για να επιταχύνει τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα. Αυτή είναι η προσέγγιση «ποτέ μην αφήνεις μια καλή κρίση να πάει χαμένη» και έχει σαφώς πλεονεκτήματα.

Αντί να βασίζονται στο ρωσικό αέριο, οι χώρες της Δύσης θα πρέπει να δημιουργούν τις δικές τους καθαρές, πράσινες μορφές ενέργειας. Αυτή η διαδικασία ήδη έχει ξεκινήσει. Η Ευρώπη προσπαθεί να απογαλακτιστεί από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά δεν θα μπορέσει να το κάνει αυτόν τον χειμώνα.

Οι τιμές αυξήθηκαν απότομα, όταν η ρωσική κρατική Gazprom ανακοίνωσε την απρογραμμάτιστη διακοπή της συντήρησης του αγωγού Nord Stream 1. Ο φόβος είναι ότι οι προμήθειες φυσικού αερίου για την κάλυψη της ζήτησης της Ευρώπης θα είναι ανεπαρκείς.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν έχουν άλλη εναλλακτική από το να βρουν πακέτα διάσωσης για τους καταναλωτές. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να γίνει αυτό. Οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να στοχεύσουν τις πληρωμές σε μετρητά στους λιγότερο εύπορους. Θα μπορούσαν να εισαγάγουν μόνιμα χαμηλότερα κοινωνικά τιμολόγια.

Θα μπορούσαν να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Γαλλίας και να παγώσουν τους λογαριασμούς. Το σίγουρο είναι ότι θα χρειαστεί να συνεχίσουν να προσφέρουν υποστήριξη σε μαζική κλίμακα.