Η κρίση σε τρόφιμα και ενέργεια θα καταπιεί πολλές κυβερνήσεις παγκοσμίως

Για όσους δεν κατάλαβαν είναι κάτι το οποίο υπονόησε χθες στο υπουργικό συμβούλιο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Κανείς πρωθυπουργός και καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να βρίσκει για μεγάλο χρονικό διάστημα 2 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για το ρεύμα. Αν κάποιος πιστεύει κάτι τέτοιο είναι μάλλον αφελής... «Λυπάμαι, αλλά είχα προειδοποιήσει από τους πρώτους για την κρίση την οποία αντιμετωπίζουμε τώρα. Τότε, μάλιστα, είχα μιλήσει προκαλώντας και κάποιες αντιδράσεις στις Βρυξέλλες, για το δυσκίνητο «υπερωκεάνιο» της Ευρώπης που συνήθως αργεί να αλλάξει ρότα», είπε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναφερόμενος στην ιλαροτραγωδία που επιδεικνύει η Ε.Ε. στην εξεύρεση μιας σοβαρής λύσης γύρω από το ενεργειακό και το επισιτιστικό πρόβλημα που αναμένεται να χτυπήσει ανελέητα την Ευρώπη ετούτο το χειμώνα. «Προσοχή όμως, οι πόροι δεν είναι ανεξάντλητοι και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αν η πολιτεία σήμερα είναι σε θέση να στηρίζει με πάνω από 2 δισεκατομμύρια το μήνα τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος, το οφείλει και στη συνετή πολιτική η οποία αύξησε τον δημόσιο πλούτο, ώστε αυτός να μπορεί να επιστρέφεται στους πολίτες. Συνεπώς, τα μέτρα μας θα είναι πάντα μετρημένα και χωρίς οι πρόσκαιρες ανάγκες να ναρκοθετούν τις εθνικές αναγκαιότητες. Το λέω, γιατί ακούω ή διαβάζω -πάντα συμβαίνει αυτό ξέρετε πριν από τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης- για ένα «τσουνάμι» επικείμενων παροχών, τα οποία συχνά δημιουργούν και ψεύτικες προσδοκίες», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης προϊδεάζοντάς μας για το τσουνάμι που έρχεται και ρίχνοντας τον πήχη των προσδοκιών για το πόσο οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν να δημιουργήσουν αναχώματα σε αυτή τη σφοδρή κρίση.

Μέτρα – ασπιρίνες

Είναι κοινός τόπος πολλών οικονομικών αναλυτών ότι η ενεργειακή κρίση θα πλήξει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στις πλούσιες χώρες και διατροφικά τις φτωχές, αυξάνοντας τις μεταναστευτικές ροές προς τις πλούσιες και ότι τα μέτρα που λαμβάνουν οι κεντρικές τράπεζες εναντίον του πληθωρισμού μοιάζουν με «ασπιρίνες» και δεν θα έχουν κανένα ανακουφιστικό αποτέλεσμα. Η άνοδος του πληθωρισμού θα μειώσει δραστικά την αγοραστική δύναμη και αυτό θα αρχίσει να φαίνεται από τους επόμενους μήνες. Όπως είναι αναμενόμενο, εν μέσω οικονομικής δυσπραγίας πολλές κυβερνήσεις θα προσπαθήσουν να στρέψουν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης σε "εξωτερικές απειλές" και εσωτερικούς εχθρούς.

Τα χρέη των κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πλέον μη διαχειρίσιμα και οι φούσκες σε μετοχές και ακίνητα θα σκάσουν τους επόμενους μήνες. Εδώ στην Ελλάδα ξαναζήσαμε το ίδιο έργο στις αρχές του 2010. Η επερχόμενη ύφεση θα μειώσει τα κρατικά έσοδα και αυτά των συνταξιοδοτικών ταμείων. Τα υψηλά επιτόκια θα αυξήσουν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Οι γεωπολιτικές εντάσεις θα αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες. Τα κράτη μαζικά θα πρέπει να περικόψουν κοινωνικές δαπάνες και συντάξεις. Μιλάμε για ένα σπιράλ ύφεσης για το οποίο προειδοποίησε (πολύ αργά βέβαια) και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, λέγοντας στους Γάλλους για "τη μεγάλη ανατροπή" που σηματοδοτεί τη φετινή επιστροφή από τις θερινές διακοπές, με "το τέλος της αφθονίας", "των βεβαιοτήτων" και "της ανεμελιάς"…

Δεν έχουμε φτάσει ακόμα στον πάτο

Οι κυβερνήσεις σε όλη την ήπειρο έχουν επικεντρώσει τις προσπάθειές τους κυρίως στη μείωση των λογαριασμών ενέργειας - μια προσέγγιση που όχι μόνο μπορεί να επιβαρυνθεί από την αύξηση των τιμών, αλλά και να επιδεινώσει την κρίση. Προγράμματα όπως η μείωση του φόρου στο φυσικό αέριο στη Γερμανία και η επιδότηση θέρμανσης στην Πολωνία χωρίς περιορισμούς για το επίπεδο του εισοδήματος ή την ενεργειακή απόδοση είναι πιθανότερο να ενισχύσουν τη ζήτηση, παρά να την περιορίσουν. «Είναι σαν να σβήνεις τη φωτιά με βενζίνη», δήλωσε η Joanna Mackowiak-Pandera, πρόεδρος του think tank Forum Energii με έδρα τη Βαρσοβία. «Δεν έχουμε φτάσει ακόμη στον πάτο της κρίσης».

Οι υπουργοί Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενδέχεται να πραγματοποιήσουν έκτακτη συνεδρίαση για να συζητήσουν την έξαρση στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας. Η Τσεχία, η οποία ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία του μπλοκ, εξετάζει το ενδεχόμενο να συγκαλέσει μια σύνοδο για να συζητήσει την ιδέα του ανώτατου ορίου των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, ανέφερε το ειδησεογραφικό πρακτορείο CTK επικαλούμενο τον υπουργό Βιομηχανίας Jozef Sikela.

Ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός χωρών βρίσκεται πλέον μπροστά στον κίνδυνο κοινωνικών αναταραχών και πολιτικής αποσταθεροποίησης, καθώς ο συνδυασμός κρίσεων τροφοδοτεί την εκτόξευση του πληθωρισμού σε τοξικά επίπεδα, που υπονομεύουν κάθε έννοια σταθερότητας και ασφάλειας. Ο φόβος κοινωνικών αναταραχών, όμως, εντείνεται από την πόλωση ΗΠΑ και ΕΕ απέναντι στη Ρωσία και η ελλειμματική προσέγγισή τους με την Κίνα. Ήδη, οι τιμές των τροφίμων υπερβαίνουν τα επίπεδα της Αραβικής Άνοιξης, ενώ η Ευρώπη είναι λιγότερο συνηθισμένη σε ελλείψεις. Ακόμα κι αν η λογική των συγκρούσεων απέχει από την αντίδραση του μέσου Ευρωπαίου, το σκηνικό είναι τόσο διαφορετικό που ουδείς μπορεί να προβλέψει την έκβασή του, ενώ το ενδεχόμενο εργαλειοποίησή του από τρίτους μπορεί να πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Προ των πυλών η επισιτιστική κρίση

Στην παρούσα κατάσταση, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προειδοποίησε ότι η επισιτιστική κρίση θα μπορούσε να πλήξει ξανά τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, καθώς αρκετές χώρες της περιοχής είναι σημαντικοί εισαγωγείς ρωσικών ή ουκρανικών προϊόντων διατροφής. Όμως το πρόβλημα μας ακουμπά όλους. Μέχρι τώρα οι αναπτυγμένες χώρες, ακόμα και οι αναπτυσσόμενες, όπως η Ελλάδα, που είχαν την πολυτέλεια να συμμετάσχουν στα πολιτικά, οικονομικά και γεωστρατηγικά μπλοκ της Δύσης, απολάμβαναν την ασφάλεια τιμών και τροφοδοσίας, για την οποία εγγυόνταν κεντρικές τράπεζες και οι υπερεθνικοί θεσμοί. Τώρα, καθώς οι κεντρικές τράπεζες φαίνεται να έχουν χάσει τον έλεγχο, οι επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων πλήττουν τις κοινωνίες στον πυρήνα τους, ανοίγοντας την κερκόπορτα για την διάχυση των εντάσεων στην κεντρική πολιτική σκηνή. Η Δύση είχε συνηθίσει να βλέπει μέσα από τις ειδήσεις και πίσω από πλέγμα ασφαλείας, τις επιπτώσεις ελλείψεων βασικών ειδών και εκτόξευσης των τιμών στα τρόφιμα, τώρα που βιώνει τις ίδιες κρίσεις στο πετσί της, δεν μπορεί κανείς να προδικάσει τις αντιδράσεις. Τα πρώτα μηνύματα του πολιτικού σεισμού που ακολουθεί, έχουν αρχίσει να γίνονται ορατά.

Ο Μακρόν έχασε την πλειοψηφία του στην Εθνοσυνέλευση, το κόμμα του Καγκελαρίου Όλαφ Σολτς είναι τρίτο στις δημοσκοπήσεις στη Γερμανία, η Ιταλία περιμένει πρόωρες εκλογές αφού οι σύμμαχοι ανέτρεψαν τον πρωθυπουργό Μάριο Ντράγκι και οι Βρετανοί συντηρητικοί βρίσκονται στο στάδιο της επιλογής του διαδόχου του Μπόρις Τζόνσον. Με την περιοχή να οδεύει ήδη προς την ύφεση, η αποτυχία περιορισμού της ενεργειακής κρίσης απειλεί να πυροδοτήσει κοινωνικές αναταραχές και πολιτικές αναταραχές εάν η κρίση εφοδιασμού προκαλέσει μπλακ άουτ και φέρει κρύο μες στα σπίτια φέτος τον χειμώνα.