Παγκόσμια συγκίνηση για τον Γκορμπατσόφ - Τον αγάπησαν στη Δύση, τον περιφρόνησαν στη Ρωσία

Την τελευταία του πνοή άφησε την Τρίτη 30 Αυγούστου ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, σε ηλικία 91 ετών. Ο Γκορμπατσόφ «μια από τις μεγαλύτερες μορφές του 20ου αιώνα» όπως τον έχουν αποκαλέσει τιμήθηκε με μία πληθώρα αφιερωμάτων από όλο τον κόσμο, με τους παγκόσμιους ηγέτες να αποχαιρετούν τον άνθρωπο που πιστώθηκε ότι τερμάτισε τον ψυχρό πόλεμο.

Σημερινοί και δυτικοί ηγέτες, πολιτικοί σχολιαστές, ακαδημαϊκοί, ιστορικοί και διασημότητες έσπευσαν να τιμήσουν τη ζωή και το έργο του. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν ηγήθηκε των αφιερωμάτων λέγοντας ότι ήταν ένας άνθρωπος με «εξαιρετικό όραμα» και ότι έχαιρε μεγάλης εκτίμησης επειδή οδήγησε τη χώρα του στον δρόμο προς τις μεταρρυθμίσεις.

«Αυτές ήταν οι πράξεις ενός σπάνιου ηγέτη που είχε τη φαντασία να δει ότι ένα διαφορετικό μέλλον ήταν δυνατό και το θάρρος να ρισκάρει ολόκληρη την καριέρα του για να το πετύχει», είπε ο Μπάιντεν σε δήλωση. «Το αποτέλεσμα ήταν ένας πιο ασφαλής κόσμος και μεγαλύτερη ελευθερία για εκατομμύρια ανθρώπους».

Ο Αντόνιο Γκουτέρες, γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, δήλωσε ότι ο Γκορμπατσόφ ήταν «ένας μοναδικός πολιτικός που άλλαξε την πορεία της ιστορίας». «Ο κόσμος έχασε έναν πανύψηλο παγκόσμιο ηγέτη, αφοσιωμένο και ακούραστο υπερασπιστή της ειρήνης. Είμαι βαθιά λυπημένος για τον θάνατό του», έγραψε στο Twitter.

Ο Μπόρις Τζόνσον, ο απερχόμενος Βρετανός πρωθυπουργός, είπε ότι «πάντα θαύμαζε το θάρρος και την ακεραιότητα που επέδειξε για να φέρει τον ψυχρό πόλεμο σε ειρηνική κατάληξη». Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είπε ότι η κληρονομιά του Γκορμπατσόφ είναι μεγάλη και «δεν θα την ξεχάσουμε».

Σε ανάρτηση στο Twitter, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε: «Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ήταν ένας αξιόπιστος και σεβαστός ηγέτης. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο για να τερματίσει τον Ψυχρό Πόλεμο και να ρίξει το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Άνοιξε το δρόμο για μια ελεύθερη Ευρώπη. Αυτή την κληρονομιά δεν θα ξεχάσουμε. R.I.P Μιχαήλ Γκορμπατσόφ».

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν περιέγραψε τον Γκορμπατσόφ ως «άνθρωπο της ειρήνης» στο Twitter νωρίς την Τετάρτη, λέγοντας ότι «άνοιξε έναν δρόμο ελευθερίας για τους Ρώσους. Η δέσμευσή του για την ειρήνη στην Ευρώπη άλλαξε την κοινή μας ιστορία».

Ψυχρή η αντίδραση στη Ρωσία

Στη Ρωσία, ωστόσο, η επίσημη αντίδραση για το θάνατο του ανθρώπου που κατηγορήθηκε οτι άνοιξε τις πύλες για το χαοτικό καπιταλισμό στην καταρρέουσα Σοβιετική αυτοκρατορία ήταν πολύ πιο ψυχρή. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν εξέφρασε τα «θερμά του συλλυπητήρια» για τον θάνατο του Γκορμπατσόφ, δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ στο πρακτορείο ειδήσεων Interfax.

«Αύριο θα στείλει ένα τηλεγράφημα συλλυπητηρίων στην οικογένεια και τους φίλους του», είπε. Το ρεπορτάζ του επίσημου πρακτορείου ειδήσεων Tass δεν είχε υπερθετικά και απλώς έλεγε ότι πέθανε και ότι «ο Γκορμπατσόφ προώθησε τη γκλάσνοστ… και την περεστρόικα, μια πολιτική πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Ήταν ο πρώτος και ο τελευταίος πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης, κέρδισε τις εκλογές για το αξίωμα τον Μάρτιο του 1990 και παραιτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1991».

Ο Βιτάλι Μιλόνοφ, Ρώσος βουλευτής, είπε ότι ήταν συμβολικό το γεγονός ότι ο Γκορμπατσόφ πέθανε το «έτος της αποδόμησης της παγκόσμιας τάξης», αναφερόμενος στην εισβολή στην Ουκρανία. Είπε ότι ο πρώην πρόεδρος της Σοβιετικής Ένωσης άφησε μια κληρονομιά «χειρότερη από τον Χίτλερ για τη χώρα μας», σύμφωνα με ένα tweet ενός ρεπορτάζ του ομοσπονδιακού πρακτορείου ειδήσεων υπέρ του Κρεμλίνου.

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ, είπε ότι ο Γκορμπατσόφ «προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες» αλλά «δεν ήταν σε θέση να εφαρμόσει όλα τα οράματά του», δηλώνοντας στο Newsnight του BBC: «Οι άνθρωποι της Ανατολικής Ευρώπης και ο γερμανικός λαός και στο τέλος οι Ρώσοι του οφείλουν ένα μεγάλο χρέος ευγνωμοσύνης για την έμπνευση, για το θάρρος να παρουσιάσει αυτές τις ιδέες της ελευθερίας».

Ο Κίσινγκερ, αφού παραδέχτηκε και πάλι ότι ο Γκορμπατσόφ δεν ήταν σε θέση να εφαρμόσει το πλήρες όραμά του, πρόσθεσε: «Θα μείνει ακόμα στη μνήμη στην ιστορία ως ένας άνθρωπος που ξεκίνησε ιστορικούς μετασχηματισμούς που ήταν προς όφελος της ανθρωπότητας και του ρωσικού λαού».

Η αντίδραση της Κίνας

Δεν υπήρξε άμεση απάντηση από το Πεκίνο, όπου οι πολιτικές του Γκορμπατσόφ αντιμετωπίζονται με τρόμο περισσότερα από 35 χρόνια αφότου ανέλαβε την εξουσία. Ωστόσο, οι Global Times έδειξαν πώς η κληρονομιά του αντιμετωπίστηκε με μία καυστική εκτίμηση από «Κινέζους παρατηρητές», οι οποίοι είπαν ότι η «αφελής, ανώριμη και τυφλή λατρεία του δυτικού συστήματος» από τον Γκορμπατσόφ οδήγησε την ΕΣΣΔ να χάσει την ανεξαρτησία της και παραμένει ένα σημαντικό μάθημα για την Κίνα.

Ο κύριος εταίρος του Γκορμπατσόφ στη Δύση όταν ανέβηκε στην εξουσία ήταν ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν και η ικανότητά τους να δημιουργήσουν μια καλή σχέση ήταν βασικός παράγοντας για την επίσπευση του τέλους του Ψυχρού Πολέμου.

Το Ίδρυμα και το Ινστιτούτο Ρίγκαν που ιδρύθηκε από τον εκλιπόντα πρόεδρο ανέφερε σε μια δήλωση ότι θρηνεί την απώλεια ενός ανθρώπου «ο οποίος κάποτε ήταν πολιτικός αντίπαλος του Ρόναλντ Ρίγκαν που κατέληξε να γίνει φίλος. Οι σκέψεις και οι προσευχές μας απευθύνονται στην οικογένεια Γκορμπατσόφ και στον λαό της Ρωσίας».

Ο πρώην πρωθυπουργός του Καναδά, Μπράιν Μαλρόνεϊ τον αποχαιρέτησε επίσης. «Ήταν καλός φίλος, όσο περίεργο κι αν φαίνεται αυτό», είπε. «Ήταν ένας πολύ ευχάριστος άνθρωπος και είχε μεγάλο όραμα για το μέλλον της χώρας του, το οποίο είναι αντίθετο με αυτό που διατυπώνεται τώρα. Η ιστορία θα τον θυμάται ως έναν μεγάλο μετασχηματιστικό ηγέτη».

Ο Νταν Ράδερ, ο διάσημος Αμερικανός παρουσιαστής ειδήσεων που ανέφερε πολλές από τις αλλαγές που επέφεραν οι μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσόφ, είπε: «Σε σημεία καμπής της ιστορίας κάποιοι ηγέτες αναδεικνύονται, άλλοι παραπαίουν. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, που έφυγε σήμερα από τη ζωή, σηκώθηκε για να κάνει τον κόσμο μας πιο ασφαλή. Ήταν ατελής, όπως είμαστε όλοι. Αλλά είχε ένα όραμα για σταθερότητα έναντι του χάους και τελικά ελευθερία έναντι της καταστολής. Χρειαζόμαστε περισσότερα από αυτά».

Ο Τζον Σίμπσον ραδιοτηλεοπτικός σταθμός του BBC που κάλυψε πολλές από τις ανατροπές μετά το 1989, συνάντησε επίσης τον Γκορμπατσόφ και απέτισε φόρο τιμής σε «έναν αξιοπρεπή, καλοπροαίρετο, με αρχές άνθρωπο που προσπάθησε να σώσει τους αδιάσπαστους». Και πρόσθεσε: «Στο ιδιωτικό ήταν γοητευτικός και εκπληκτικά διασκεδαστικός. Δεν ήταν δικό του λάθος που τα πράγματα πήγαν τόσο στραβά».

Η Aν Άπλμπάουμ, ιστορικός της ανατολικής Ευρώπης, είπε: «Δεν είναι πολλοί οι άνθρωποι που έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν τον κόσμο τόσο όσο ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Ακόμα κι αν δεν ξεκίνησε να θέλει να το κάνει».

Ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας Άντονι Αλμπανέζε είπε ότι ο Γκορμπατσόφ «απελευθέρωσε τα έθνη της ανατολικής Ευρώπης από τη φυλακή της σοβιετικής κυριαρχίας» και βοήθησε να τερματιστεί ο ψυχρός πόλεμος. «Με τον θάνατό του χάσαμε έναν από τους αληθινούς γίγαντες του 20ου αιώνα», είπε.