Ενεργειακή κρίση: Τι είναι το μοντέλο της Ιβηρικής- Πώς Ισπανία και Πορτογαλία δείχνουν το δρόμο

Η Πορτογαλία δεν έχει ανθρακωρυχεία, πετρελαιοπηγές ή κοιτάσματα φυσικού αερίου. Η εντυπωσιακή παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας έχει «ακρωτηριαστεί» φέτος από την ξηρασία. Και η μακροχρόνια αποσύνδεσή της από το υπόλοιπο ενεργειακό δίκτυο της Ευρώπης της έχει προσδώσει τον τίτλο «ενεργειακό νησί».

Ωστόσο, με τη Ρωσία να παρακρατεί φυσικό αέριο από χώρες που αντιτίθενται στην εισβολή της στην Ουκρανία, το μικροσκοπικό έθνος της Πορτογαλίας είναι ξαφνικά έτοιμο να παίξει κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση της διαφαινόμενης ενεργειακής κρίσης της Ευρώπης.

Για χρόνια, η Ιβηρική Χερσόνησος ήταν αποκομμένη από τον ιστό των αγωγών και την προσφορά φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου που τροφοδοτεί μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Και έτσι η Πορτογαλία και η Ισπανία αναγκάστηκαν να επενδύσουν σε μεγάλο βαθμό σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως η αιολική, η ηλιακή και η υδροηλεκτρική ενέργεια, και να δημιουργήσουν ένα περίπλοκο σύστημα για την εισαγωγή φυσικού αερίου από τη Βόρεια και Δυτική Αφρική, τις ΗΠΑ και αλλού.

Τώρα, η πρόσβαση σε αυτές τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας έχει αποκτήσει νέα σημασία. Οι μεταβαλλόμενες συνθήκες αλλάζουν τις ισορροπίες ισχύος μεταξύ των 27 μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δημιουργώντας ευκαιρίες αλλά και πολιτικές εντάσεις καθώς το μπλοκ προσπαθεί να αντιμετωπίσει την ενεργειακή μόχλευση της Ρωσίας, να διαχειριστεί τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να καθορίσει επενδύσεις σε υποδομές.

Πυρετώδεις διαβουλεύσεις στην ΕΕ

Ο επείγων χαρακτήρας του έργου που έχει μπροστά της η Ευρώπη θα φανεί αυτή την εβδομάδα. Την Τετάρτη, το ενεργειακό μονοπώλιο της Ρωσίας, Gazprom, ανέστειλε ξανά τις ήδη μειωμένες παραδόσεις φυσικού αερίου στη Γερμανία μέσω του αγωγού Nord Stream 1. Με το φυσικό αέριο να κοστίζει περίπου 10 φορές από ό,τι πριν από ένα χρόνο, η ΕΕ κάλεσε έκτακτη συνεδρίαση των Υπουργών Ενέργειας της την επόμενη εβδομάδα. Καθώς οι Βρυξέλλες προσπαθούν να βρουν πώς να διαχειριστούν την κρίση, η πιθανότητα διοχέτευσης περισσότερου φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Πορτογαλίας και της Ισπανίας κερδίζει την προσοχή.

Η Πορτογαλία και η Ισπανία ήταν μεταξύ των πρώτων ευρωπαϊκών χωρών που κατασκεύασαν το είδος των τερματικών σταθμών που απαιτούνται για την αποδοχή φορτίων φυσικού αερίου σε υγροποιημένη μορφή και για τη μετατροπή του σε ατμό που θα μπορούσε να διοχετευτεί με σωλήνες σε σπίτια και επιχειρήσεις.

Αυτό το εισαγόμενο υγροποιημένο φυσικό αέριο, ή L.N.G., ήταν πιο ακριβό από τον τύπο που διοχετευόταν σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης από τη Ρωσία. Αλλά τώρα που η Γερμανία, η Ιταλία, η Φινλανδία και άλλα ευρωπαϊκά έθνη επιδιώκουν μανιωδώς να αντικαταστήσουν το ρωσικό αέριο με υποκατάστατα που αποστέλλονται δια θαλάσσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, αυτό το μειονέκτημα έγινε πλεονέκτημα.

Μαζί, Ισπανία και Πορτογαλία αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο της ικανότητας της Ευρώπης να επεξεργάζεται L.N.G. Η Ισπανία έχει τους περισσότερους τερματικούς σταθμούς και τους μεγαλύτερους, αν και η Πορτογαλία έχει τη μεγαλύτερη στρατηγική τοποθεσία.

Ο τερματικός σταθμός στο Sines είναι ο πλησιέστερος από οποιοδήποτε άλλο στην Ευρώπη στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Διώρυγα του Παναμά. Ήταν το πρώτο λιμάνι στην Ευρώπη που δέχθηκε το L.N.G. από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το 2016. Ακόμη και πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ουάσιγκτον την αναγνώριζε ως μια στρατηγικής σημασίας πύλη εισαγωγών ενέργειας στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Η Ισπανία διαθέτει επίσης ένα εκτεταμένο δίκτυο αγωγών που μεταφέρουν φυσικό αέριο από την Αλγερία και τη Νιγηρία, καθώς και μεγάλες εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Το ανθεκτικό ενεργειακό δίκτυο της χερσονήσου είναι ένας λόγος που αναζωπυρώθηκαν ξαφνικά οι αδρανείς συζητήσεις για την κατασκευή συνδέσεων φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της Γαλλίας.

Και υπάρχει τώρα ένας απροσδόκητος υποστηρικτής: η Γερμανία, η οποία είχε από καιρό συνδέσει την ενεργειακή της τύχη με τη Ρωσία. Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ της Ισπανίας και ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς της Γερμανίας συναντήθηκαν αυτή την εβδομάδα για να συζητήσουν τις ιλιγγιώδεις τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη.

Ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Αντόνιο Κόστα, δήλωσε ότι ένας νέος αγωγός φυσικού αερίου - που θα μπορούσε να κατασκευαστεί για να χειρίζεται πράσινο υδρογόνο - από το Σινές στα ισπανικά σύνορα θα μπορούσε να βοηθήσει να γίνει η Ευρώπη «ενεργειακά αυτάρκης».

Ένας υπόγειος αγωγός φυσικού αερίου στα Πυρηναία, ο οποίος θα συνέδεε την Ισπανία και τη Γαλλία, εγκαταλείφθηκε πριν από τρία χρόνια, αφού οι ρυθμιστικές αρχές και στις δύο χώρες έκριναν ότι ήταν περιττός και υπερβολικά ακριβός. Η Γαλλία ήταν ιδιαίτερα αντίθετη στο έργο, δήλωσε η Simone Tagliapietra, ανώτερος συνεργάτης στο Bruegel, μια ερευνητική ομάδα στις Βρυξέλλες, επειδή η χώρα ήθελε να προστατεύσει τους παραγωγούς ενέργειας και την ισχυρή πυρηνική βιομηχανία της από τον ανταγωνισμό.

Ανάγκη κοινής ενεργειακής πολιτικής

Η χάραξη μιας ενοποιημένης ενεργειακής πολιτικής μεταξύ χωρών με τόσο διαφορετικούς πόρους, ανάγκες και προτεραιότητες παραμένει ένα κομβικό πολιτικό πρόβλημα. Η Γαλλία, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, εξακολουθεί να αντιτίθεται σε έναν νέο αγωγό φυσικού αερίου. Η Πορτογαλία και η Ισπανία, επίσης, αντιδρούν σε ορισμένες από τις προτάσεις που προέρχονται από τις Βρυξέλλες.

Οι δύο ήταν μεταξύ των ελάχιστων εθνών που αρχικά αντιτάχθηκαν στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Ιούλιο για περιορισμό της χρήσης φυσικού αερίου κατά 15%. Ο υπουργός Ενέργειας της Ισπανίας επέκρινε τις χώρες που «ζούσαν πέρα ​​από τις ανάγκες τους από ενεργειακή άποψη». Ο υπουργός Ενέργειας της Πορτογαλίας επεσήμανε ότι η Ευρώπη ζητούσε από την Πορτογαλία και την Ισπανία να μοιραστούν τα δεινά σε περίπτωση ελλείψεων,ενώ δεν ήταν πρόθυμη να επενδύσει στην κατασκευή ενός κοινού ενεργειακού δικτύου που θα μπορούσε να μειώσει το κόστος στην Ιβηρική. Άρα γιατί θα έπρεπε οι πολίτες τους να υποστούν υψηλότερες τιμές τώρα;

Τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν τελικά σε μια ολισθαίνουσα κλίμακα εθελοντικών μειώσεων, το επεισόδιο αυτό όμως δείχνει πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η διαπραγμάτευση τέτοιων ρυθμίσεων. Ο Ντουάρτε Κορντέιρο, υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος της Πορτογαλίας, επαίνεσε την Ε.Ε. επειδή πρόσφατα ανταποκρίθηκε περισσότερο στις ανησυχίες της χώρας του, αλλά πρόσθεσε ότι κάποτε υπήρχε μια επιζήμια «ανισορροπία» στις προτεραιότητες και ότι η νότια Ευρώπη είχε παραμεληθεί.

H ικανότητα της Πορτογαλίας και της Ισπανίας να παράγουν φθηνή ηλεκτρική ενέργεια από άνεμο, ήλιο και νερό ασκεί πίεση στις αγορές ενέργειας της Ευρώπης με άλλους τρόπους. Υποστήριξαν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναδιαρθρώσει ένα σύστημα που επί του παρόντος βασίζει την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην τιμή του φυσικού αερίου.

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας σχεδιάστηκε για να ενθαρρύνει την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε μια εποχή που το φυσικό αέριο ήταν φθηνό. Ωστόσο, η εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου έχει προκαλέσει την έκρηξη των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας. Μετά από πίεση από την Πορτογαλία και την Ισπανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε τον Ιούνιο σε αυτό που ονομάζεται «Ιβηρική εξαίρεση»: Οι δύο χώρες μπορούν να περιορίσουν την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας και να την αποσυνδέσουν από την τιμή του φυσικού αερίου για ένα χρόνο.

Η συμφωνία καταδικάστηκε από επικριτές που είπαν ότι παρενέβαινε στην αγορά, αλλά άλλοι ηγέτες από τότε εντάχθηκαν στην ώθηση για ανανέωση της δομής των τιμών. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε τη Δευτέρα ότι το τρέχον σύστημα δεν λειτούργησε.

«Πρέπει να το μεταρρυθμίσουμε», είπε. «Πρέπει να το προσαρμόσουμε στις νέες πραγματικότητες του τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας». «Αναπτύχθηκε κάτω από εντελώς διαφορετικές συνθήκες και για εντελώς διαφορετικούς σκοπούς», πρόσθεσε.