«Το δελφίνι που με αγάπησε»: Tο πείραμα της NASA που πήγε στραβά

Όπως τα περισσότερα παιδιά, η Μάργκαρετ Χάου Λόβατ μεγάλωσε με ιστορίες ζώων που μπορούσαν να μιλήσουν. «Υπήρχε αυτό το βιβλίο που μου έδωσε η μητέρα μου με το όνομα Μις Κέλι», θυμάται με μια λάμψη στα μάτια. «Ήταν μια ιστορία για μια γάτα που μπορούσε να μιλήσει και να καταλάβει τους ανθρώπους και μου κόλλησε ότι ίσως υπάρχει αυτή η πιθανότητα».

Στα 20 της, η ζωή της στο νησί St Thomas της Καραϊβικής, απέκτησε ένα άλλο νόημα. Τα Χριστούγεννα του 1963, ο κουνιάδος της ανέφερε ένα μυστικό εργαστήριο στο ανατολικό άκρο του νησιού όπου δούλευαν με δελφίνια. Αποφάσισε να κάνει μια επίσκεψη στο εργαστήριο στις αρχές του επόμενου έτους. «Ήμουν περίεργη», θυμάται ο Λόβατ.

Από έξω έμοιαζε με άλλη μια ευρύχωρη βίλα στις Παρθένες Νήσους με ένα μπαλκόνι με θέα στην Καραϊβική Θάλασσα. Όμως το Dolphin Point Laboratory στο νησί Σεν Τόμας ήταν μέρος ενός μοναδικού ερευνητικού ινστιτούτου που χρηματοδοτούσε η Ουάσινγκτον και το οποίο διηύθυνε ο Δρ. Τζον Λίλι. Ιατρός και νευρολόγος στην εκπαίδευση, μυστικιστής στην κλίση, είχε σκοπό να προωθήσει τις έρευνές του σχετικά με τις επικοινωνιακές ικανότητες των δελφινιών, τα οποία πίστευε ότι θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να μιλήσουμε με τους εξωγήινους.

Για δέκα εβδομάδες, από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο του 1965, το ερευνητικό κέντρο του Σεν Τόμας έγινε ο τόπος του πιο διαβόητου και άκρως επικριτικού πειράματος του Λίλι, κατά το οποίο η νεαρή βοηθός του, Μάργκαρετ, προσφέρθηκε εθελοντικά να ζήσει σε συνθήκες εγκλεισμού με τον Πίτερ, ένα ρινοδέλφινο. Το δελφινόσπιτο πλημμύρισε με νερό και επανασχεδιάστηκε για έναν συγκεκριμένο σκοπό: να επιτρέψει στην 23χρονη Μάργκαρετ και το δελφίνι να ζουν, να κοιμούνται, να τρώνε, να πλένονται και να παίζουν στενά μαζί. Στόχος του πειράματος ήταν να διαπιστωθεί αν ένα δελφίνι θα μπορούσε να διδαχθεί την ανθρώπινη ομιλία – μια υπόθεση που ο Λίλι, το 1960, προέβλεψε ότι θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα «μέσα σε μια ή δύο δεκαετίες».

Προσπαθώντας να συνδέσουν δελφίνια και ανθρώπους

Ο αστρονόμος Φρανκ Ντρέικ ήταν επικεφαλής του τηλεσκοπίου Green Bank του Εθνικού Παρατηρητηρίου Ραδιοαστρονομίας στη Δυτική Βιρτζίνια και επικεφαλής του προγράμματος Ozma, της αναζήτησης εξωγήινης ζωής μέσω ραδιοκυμάτων που εκπέμπονται από άλλους πλανήτες. Όταν διάβασε το βιβλίο του Λίλι, ο Ντρέικ έκανε με ενθουσιασμό παραλληλισμούς μεταξύ του δικού του έργου και του Λίλι, έτσι βοήθησε τον γιατρό να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από τη NASA και άλλους κυβερνητικούς φορείς προκειμένου να πραγματοποιήσει το όραμά του: μια επικοινωνιακή γέφυρα μεταξύ ανθρώπου και δελφινιού.

Στη συνέχεια, ο Λίλι έχτισε ένα διώροφο εργαστήριο που στέγαζε έναν χώρο εργασίας στο πάνω επίπεδο και έναν χώρο για δελφίνια στο κάτω. Κρυμμένο στη γραφική ακτή της Καραϊβικής, το ονόμασε Dolphin Point.

Όταν η 23χρονη Μάργκαρετ Χάου Λόβατ εντόπισε το εργαστήριο, ήλπιζε να γίνει με κάποιον τρόπο μάρτυρας μιας σπουδαίας ανακάλυψης και να δει αυτές τις ιστορίες της να γίνονται πραγματικότητα. Φτάνοντας στο εργαστήριο, η Λόβατ συνάντησε τον διευθυντή του, τον Γκρέγκορι Μπέιτσον, έναν διάσημο ανθρωπολόγο. Όταν ο Μπέιτσον ρώτησε για την παρουσία της Λόβατ, εκείνη απάντησε: «Λοιπόν, άκουσα ότι έχετε δελφίνια… και σκέφτηκα να έρθω να δω αν μπορώ να βοηθήσω».

Ο Μπέιτσον της επέτρεψε να παρακολουθήσει τα δελφίνια. Ίσως θέλοντας να την κάνει να νιώσει χρήσιμη, της ζήτησε να κρατάει σημειώσεις ενώ τα παρατηρούσε. Τόσο ο ίδιος όσο και ο Λίλι αντιλήφθηκαν τη διαίσθησή της, παρά την έλλειψη εκπαίδευσης, και της προσέφεραν μια θέση στο εργαστήριο.

Σύντομα η αφοσίωση της Λόβατ στο έργο του Λίλι εντάθηκε. Εργάστηκε επιμελώς με τα τρία δελφίνια, την Πάμελα, τη Σίσσυ και τον Πίτερ. Μέσω καθημερινών μαθημάτων, τα ενθάρρυνε να δημιουργούν ήχους που έμοιαζαν με ανθρώπινους.

Αλλά η διαδικασία γινόταν κουραστική με ελάχιστες ενδείξεις προόδου. Η Λόβατ μισούσε όσο τίποτα το να φεύγει τα βράδια και να αισθάνεται ότι είχε ακόμα πολλή δουλειά να κάνει. Έτσι έπεισε τον Λίλι να την αφήσει να ζήσει στο εργαστήριο, στεγανοποιώντας τα επάνω δωμάτια και πλημμυρίζοντάς τα με δύο μέτρα νερό. Με αυτόν τον τρόπο, άνθρωπος και δελφίνι μπορούσαν να καταλαμβάνουν τον ίδιο χώρο. Η Λόβατ επέλεξε τον Πίτερ για το ανανεωμένο γλωσσικό πείραμα. Συνυπήρχαν στο εργαστήριο έξι ημέρες της εβδομάδας, και την έβδομη ημέρα, ο Πίτερ περνούσε χρόνο στον περίβολο με την Πάμελα και τη Σίσσυ.

Πώς το πρότζεκτ άρχισε να καταρρέει

Μέσα από όλα τα μαθήματα ομιλίας και την εκπαίδευση φωνής με τον Πίτερ, η Λόβατ θυμάται ότι «όταν δεν είχαμε τίποτα να κάνουμε ήταν που κάναμε τα περισσότερα, ενδιαφερόταν πάρα πολύ για την ανατομία μου. Αν καθόμουν με τα πόδια μου στο νερό, ερχόταν και κοίταζε το πίσω μέρος του γόνατός μου για πολλή ώρα. Ήθελε να μάθει πώς λειτουργεί αυτό το πράγμα και με γοήτευε τόσο πολύ».

Ωστόσο, το έφηβο δελφίνι έγινε λίγο πιο «ενθουσιασμένο» μαζί της. «Τριβόταν στο γόνατό μου, στο πόδι μου ή στο χέρι μου», θυμάται η Λόβατ σε ένα ντοκιμαντέρ του BBC, το 2014. «Η μετακίνηση του Πίτερ πίσω στον περίβολο με τα άλλα δύο θηλυκά δελφίνια κάθε φορά που συνέβαινε αυτό ήταν ένας εφιάλτης».

Έτσι, απρόθυμα, η Λόβατ αποφάσισε να ικανοποιήσει χειρωνακτικά τις σεξουαλικές ορμές του δελφινιού. «Ήταν απλώς ευκολότερο να εντάξουμε κι αυτό το στάδιο στο πείραμα και να το αφήσουμε να συμβεί, όπως θα ανακουφίζαμε μια φαγούρα ή θα ξεφορτωνόμασταν μια γρατζουνιά και θα προχωρούσαμε». Η Λόβατ εξηγεί ότι «ήταν καθαρά σεξουαλικό από την πλευρά του Πίτερ, σε καμία περίπτωση δεν ήταν σεξουαλικό από την πλευρά μου. Μου φάνηκε ότι αυτό έκανε τον δεσμό πιο στενό, ότι έτσι θα βοηθήσουμε την εξέλιξη του πειράματος…».

Εν τω μεταξύ, η περιέργεια του Ντρέικ για την πρόοδο του πειράματος του Λίλι μεγάλωνε. Έστειλε έναν από τους συναδέλφους του, τον 30χρονο Σαγκάν, να ελέγξει τα τεκταινόμενα στο Dolphin Point. Ο Ντρέικ απογοητεύτηκε όταν έμαθε ότι η φύση του πειράματος δεν ήταν όπως ήλπιζε, καθώς περίμενε πρόοδο στην αποκρυπτογράφηση της γλώσσας των δελφινιών. Αυτό ήταν πιθανότατα η αρχή του τέλους για τη χρηματοδότηση του Λίλι και της ομάδας του. Παρ’ όλα αυτά, ο δεσμός της Λόβατ με τον Πίτερ μεγάλωνε, ακόμη και όταν το πρόγραμμα εξασθένιζε.

Το 1966, ο Λίλι είχε ενθουσιαστεί περισσότερο με την ψυχοτρόπο δύναμη του LSD παρά με τα δελφίνια, όταν γνώρισε το ναρκωτικό σε ένα πάρτι στο Χόλιγουντ από τη σύζυγο του Ίβαν Τορς, παραγωγού της ταινίας «Flipper». Ο Λίλι ανήκε σε μια αποκλειστική ομάδα επιστημόνων που είχαν άδεια από την κυβέρνηση να ερευνούν τις επιδράσεις του LSD. Έδινε δόσεις τόσο στον εαυτό του όσο και στα δελφίνια στο εργαστήριο εκτός από τον Πίτερ, μετά από επιμονή της Λόβατ.

Ευτυχώς το ναρκωτικό φάνηκε να έχει ελάχιστη έως καθόλου επίδραση στα δελφίνια. Ωστόσο, η νέα επιπόλαιη στάση του Λίλι απέναντι στην ασφάλεια των ζώων αποξένωσε τον Μπέιτσον και σταμάτησε εντελώς τη χρηματοδότηση του εργαστηρίου.

Έτσι, η εμπειρία της Μάργκαρετ Χάου Λόβατ με τα δελφίνια έληξε. «Αυτή η σχέση του να πρέπει να είμαστε μαζί μετατράπηκε κατά κάποιο τρόπο σε πραγματική απόλαυση του να είμαστε μαζί, και να θέλουμε να είμαστε μαζί, και να μας λείπει όταν δεν είμασταν μαζί» εξηγεί η ίδια. Η Λόβατ αντέδρασε στη μεταφορά του Πίτερ στο στενόχωρο εργαστήριο του Λίλι στο Μαϊάμι με το ελάχιστο ηλιακό φως. Λίγες εβδομάδες αργότερα, κάποια τρομερά νέα έφτασαν: «Ο Τζον μου τηλεφώνησε ο ίδιος για να μου το πει» θυμάται η Λόβατ. «Είπε ότι ο Πίτερ είχε αυτοκτονήσει».

Ο Ρικ Ο’Μπάρι του Dolphin Project και φίλος του Λίλι επιβεβαιώνει τη χρήση του όρου αυτοκτονία. «Τα δελφίνια δεν αναπνέουν αυτόματα αέρα όπως εμείς … Κάθε αναπνοή είναι μια συνειδητή προσπάθεια. Αν η ζωή γίνεται πολύ ανυπόφορη, τα δελφίνια παίρνουν απλώς μια ανάσα και βυθίζονται στο νερό». Ο συντετριμμένος Πίτερ δεν καταλάβαινε τον αποχωρισμό. Η θλίψη για την απώλεια της σχέσης ήταν υπερβολική. Η Μάργκαρετ Χάου Λόβατ λυπήθηκε αλλά τελικά ανακουφίστηκε που ο Πίτερ δεν χρειαζόταν να υπομείνει τη ζωή στο περιορισμένο εργαστήριο του Μαϊάμι. «Δεν θα ήταν ευτυχισμένος εκεί».

Η Λόβατ παρέμεινε στο νησί Σεν Τόμας μετά το αποτυχημένο πείραμα. Παντρεύτηκε τον φωτογράφο που εργάστηκε στο αρχικό πρόγραμμα. Μαζί απέκτησαν τρεις κόρες και μετέτρεψαν το εγκαταλελειμμένο εργαστήριο Dolphin Point σε σπίτι για την οικογένειά τους.

Η Λόβατ δεν μίλησε δημόσια για το πείραμα για σχεδόν 50 χρόνια. Κάποια στιγμή ωστόσο, παραχώρησε συνεντεύξεις στον Κρίστοφερ Ράιλι για το ντοκιμαντέρ του σχετικά με το έργο, το εύστοχο όνομα The Girl Who Talked to Dolphins (Το κορίτσι που μιλούσε στα δελφίνια).

Πληροφορίες από Guardian