Εκλογές στην Ιταλία: 5 κρίσιμα ερωτήματα για τις κάλπες στην 4η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ

Οι ψηφοφόροι της Ιταλίας, της τέταρτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης, προσέρχονται στις κάλπες στις 25 Σεπτεμβρίου για να εκλέξουν νέα βουλή, στην οποία προβλέπεται ότι θα κυριαρχεί ένας συντηρητικός συνασπισμός υπό την ηγεσία του ακροδεξιού κόμματος «Αδελφοί της Ιταλίας» της Τζόρτζια Μελόνι.

Γιατί είναι κρίσιμες οι επικείμενες εκλογές;

Η ψηφοφορία θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες όχι μόνο για την Ιταλία αλλά και για την ΕΕ, παρόλο που η συμμαχία της Μελόνι με τη σκληροπυρηνική, αντιμεταναστευτική Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι και τη «Φόρτσα Ιτάλια» του Σίλβιο Μπερλουσκόνι έχει τονίσει τη δέσμευσή της στο μπλοκ και στο ΝΑΤΟ.

Το «μεταφασιστικό» κόμμα της Μελόνι έχει αυξήσει το ποσοστό του από 4% των ψήφων το 2018 σε σχεδόν 25%. Αυτό μπορεί να μην απέχει πολύ από το Δημοκρατικό Κόμμα (PD) του Ενρίκο Λέτα, αλλά ο τρικομματικός συνασπισμός της Μελόνι έχει συνολικά 48%, έναντι του ποσοστού της κεντροαριστερής συμμαχίας που φθάνει στο 29%.

Η Μελόνι, 45 ετών, έχει αποστασιοποιηθεί από τη νεοφασιστική καταγωγή του κόμματός της, λέγοντας ότι η ιταλική δεξιά «έχει παραδώσει τον φασισμό στην ιστορία». Θαυμάζει ωστόσο τον εθνικιστή ηγέτη της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, αντιτίθεται στα δικαιώματα των μειονοτήτων και θέλει το ναυτικό να επιστρέφει πίσω τους μετανάστες. Η άρνησή της να συμμετάσχει στην προηγούμενη κυβέρνηση φαίνεται τελικά να απέδωσε καρπούς. Τα συνθήματά της «Θεός, οικογένεια, πατρίδα» και «Λιγότερη Ευρώπη, αλλά μια καλύτερη Ευρώπη», ωστόσο, προκαλούν ταραχή.

Πώς φτάσαμε ως εδώ;

Ο πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι, πρώην επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος πριν από 18 μήνες ήταν μια δημοφιλής «τεχνοκρατική επιλογή» για να διευθύνει την Ιταλία στο αποκορύφωμα της πανδημίας, παραιτήθηκε τον περασμένο μήνα μετά την κατάρρευση του συνασπισμού του.

Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας επέβαλε σχετική σταθερότητα και οικονομική ανάκαμψη, αλλά το Κίνημα Πέντε Αστέρων απέσυρε την υποστήριξή του και η Λέγκα και η «Φόρτσα Ιτάλια» ακολούθησαν το παράδειγμά τους.

Η κίνηση δεν ήταν δημοφιλής στους Ιταλούς ψηφοφόρους, οι οποίοι θεωρούν υπεύθυνους το «Κίνημα 5 Αστέρων» και τη Λέγκα, ενισχύοντας περαιτέρω την απήχηση των Αδερφών της Ιταλίας.ς.

Πώς λειτουργεί το σύστημα;

Η ιταλική πολιτική συχνά καλύπτεται από μυστήριο και σκάνδαλα. Οι εκλογικοί κανόνες είναι βυζαντινοί. Νέα κόμματα αναδύονται τόσο γρήγορα όσο εξαφανίζονται και η διαμάχη και η διαφθορά συγκλονίζουν καριέρες των πολιτικών επί δεκαετίες.

Αρχικά, το σύνθετο εκλογικό σύστημα της Ιταλίας συνδυάζει μεθόδους πρώτης τάξεως και αναλογικές. Περίπου το ένα τρίτο των θέσεων κατανέμονται με το πρώτο μοντέλο και τα δύο τρίτα με το δεύτερο. Οι γενικές εκλογές αποφασίζουν τη σύνθεση της κάτω βουλής, της Βουλής των Αντιπροσώπων (Camera dei Deputati) και της Γερουσίας (Γερουσία).

Οι Ιταλοί ηλικίας 18 ετών και άνω έχουν δικαίωμα ψήφου, αλλά δεν επιλέγουν απευθείας τον πρωθυπουργό τους. Αντίθετα, ο αρχηγός της κυβέρνησης επιλέγεται αφού συγκληθεί το νέο κοινοβούλιο και ένας υποψήφιος κερδίζει ψήφο εμπιστοσύνης και την έγκριση του προέδρου. Σε αντίθεση με τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο πρόεδρος της Ιταλίας δεν κατέχει την εκτελεστική εξουσία και επιλέγεται σε έναν διαφορετικό -και άκρως μυστικό- γύρο εκλογών.

Ενώ το ευρύ πλαίσιο του πολιτικού συστήματος της Ιταλίας παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό συνεπές από τότε που η χώρα έγινε δημοκρατία το 1947, οι εκλογικοί νόμοι αλλάζουν συχνά και φέτος, τα πράγματα θα είναι λίγο διαφορετικά για τους Ιταλούς που σπεύδουν στις κάλπες. Όπως και στις τελευταίες γενικές εκλογές, που διεξήχθησαν το 2018, το τρέχον εκλογικό σύστημα ευνοεί τους συνασπισμούς έναντι των μεμονωμένων κομμάτων και θέτει το όριο πλειοψηφίας στο 40% των εδρών.

Ωστόσο, μετά από δημοψήφισμα του 2020, ο αριθμός των βουλευτικών εδρών έχει μειωθεί. Οι Ιταλοί θα ψηφίσουν τώρα για 400 βουλευτές σε αντίθεση με 630 προηγουμένως. Μειώθηκε και ο αριθμός των γερουσιαστών, από 315 σε 200. Ως αποτέλεσμα των πολυάριθμων αλλαγών κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, το πολιτικό σύστημα της Ιταλίας έχει αποκτήσει τη φήμη ότι είναι ιδιαίτερα ασταθές.

Οι κυβερνήσεις έχουν καταρρεύσει επανειλημμένα, με αποτέλεσμα να σχηματιστούν 67 υπουργικά συμβούλια τα 76 χρόνια από τη δημιουργία της ιταλικής δημοκρατίας. Οι κοινωνικοοικονομικές αδυναμίες του έθνους, λόγω μιας κατακερματισμένης πολιτιστικής κληρονομιάς, ενός έντονου χάσματος Βορρά-Νότου και της εξάρτησης από την εξωτερική υποστήριξη, έχουν επιδεινώσει περαιτέρω αυτό το ζήτημα.

Επιπλέον, το πολιτικό τοπίο της χώρας έχει γίνει ακόμη πιο ασταθές τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Το κενό εξουσίας που διαδέχτηκε την κατάρρευση των βασισμένων στη διαφθορά μεγάλων κομμάτων της Ιταλίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχε ως αποτέλεσμα την άνοδο στην εξουσία του μεγιστάνα των μέσων ενημέρωσης Σίλβιο Μπερλουσκόνι . Η διχαστική ηγεσία του ακολουθήθηκε στη συνέχεια από μια σειρά βραχύβιων κυβερνήσεων καθ' όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010, αφού κανείς δεν κατάφερε να αποκτήσει την πλειοψηφία.

Ποιοι είναι υποψήφιοι και τι θέλουν;

Ο συνασπισμός της κεντροδεξιάς, που κυριαρχείται από τα «Αδέρφια της Ιταλίας», επικεντρώθηκε στην προώθηση της παραδοσιακής ιταλικής οικογένειας και η λαϊκιστική Λέγκα, προσηλωμένη στη μείωση της μετανάστευσης και στην αποδυνάμωση της επιρροής της ΕΕ, θα τραβούσε την Ιταλία πολύ προς τα δεξιά.

Στο βασικό θέμα της ημέρας, την κρίση του κόστους ζωής, ο συνασπισμός πρότεινε μείωση του ΦΠΑ στα βασικά είδη και την ενέργεια, επαναδιαπραγμάτευση του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ της Ιταλίας για να ληφθούν υπόψη οι αυξανόμενες τιμές και κίνητρα στους εργοδότες να προσφέρουν ενεργειακά κουπόνια στους εργαζόμενους.

Προτείνει επίσης συνολικές φορολογικές περικοπές, καταργώντας το αμφιλεγόμενο πρόγραμμα ανακούφισης της φτώχειας με «μισθούς πολιτών», αλλά αυξάνοντας άλλες πρόνοιες όπως επίσης και τις συντάξεις, και θέλει να μεταρρυθμίσει το σύμφωνο σταθερότητας της ΕΕ και να εισαγάγει άμεσες εκλογές για τον πρόεδρο της Ιταλίας.

Ο κεντροαριστερός συνασπισμός κατέρρευσε τον Αύγουστο μέρες μετά τη συγκρότησή του, όταν το κεντρώο κόμμα «Δράση» αποχώρησε, αφήνοντας το PD σε μια συμμαχία που ονομάζεται PD-IDP, που αποτελείται από τέσσερις λίστες πολλαπλών μικρών, αριστερών, φιλοευρωπαϊκών και πράσινων κομμάτων.

Δεν έχει κοινή πλατφόρμα, επομένως το PD κυκλοφόρησε τη δική του, η οποία περιλαμβάνει την αύξηση της ανανεώσιμης ενέργειας και την παροχή δωρεάν ή χαμηλού κόστους ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε οικογένειες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Το PD προτείνει επίσης μείωση του φόρου εισοδήματος για τους μεσαίους και χαμηλούς μισθούς, αύξηση των καθαρών μισθών κατά ένα μήνα το χρόνο, βελτίωση των αμοιβών για εκπαιδευτικούς και εργαζομένους στον τομέα της υγείας και καθιέρωση κατώτατου ωρομισθίου 9 ευρώ. Υποσχέθηκε επίσης να διευκολύνει τα παιδιά των μεταναστών να αποκτήσουν την ιταλική υπηκοότητα, να αυστηροποιήσει τις ποινές για βία ή διακρίσεις κατά των μειονοτήτων, να νομιμοποιήσει την κάνναβη και να μειώσει την ηλικία ψήφου από τα 18 στα 16.

Το M5S, με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε, διαγωνίζεται μόνο τυο. Χωρίστηκε στα δύο όταν ο πρώην ηγέτης Λουίτζι Ντι Μάιο έφυγε για να σχηματίσει το δικό του κόμμα, το Ιmpegno Civico και η υποστήριξη του M5S μειώθηκε από το 32% στις εκλογές του 2018 σε περίπου 10%.

Θέλει να εκδώσει κοινό χρέος της ΕΕ για να δημιουργήσει ένα ταμείο ανάκτησης ενέργειας, να αναθεωρήσει το σύμφωνο σταθερότητας και να επιτρέψει στους εργαζόμενους να παίρνουν περισσότερους από τους ακαθάριστους μισθούς τους. Πολλές από τις κοινωνικές του πολιτικές είναι παρόμοιες με αυτές του PD. Η Δράση έχει σχηματίσει συμμαχία με την Italia Viva του πρώην πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι, την οποία τα δύο κόμματα αποκαλούν «τρίτο πόλο». Αυτή τη στιγμή μετράει περίπου 5%.

Ποιος θα κερδίσει και τι θα γίνει μετά;

Ο Λέτα επέμεινε ότι το αποτέλεσμα δεν είναι βέβαιο, επισημαίνοντας ότι οι δημοσκοπήσεις υποδηλώνουν ότι το 40% του εκλογικού σώματος είτε δεν θα ψηφίσει είτε δεν έχει αποφασίσει ακόμη σε ποιον θα ψηφίσει. Στην πραγματικότητα, όμως, μια νίκη της κεντροδεξιάς φαίνεται σχεδόν βέβαιη.

Ενώ η Μελόνι έχει πει ότι η Ιταλία θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία, ένας σκληρός συνασπισμός θα εγείρει αναπόφευκτα ερωτήματα σχετικά με την πολιτική της Ιταλίας, δεδομένων των προηγούμενων δεσμών του Σαλβίνι και του Μπερλουσκόνι με το Κρεμλίνο και τον Βλαντιμίρ Πούτιν.

Με την επιβράδυνση της ανάπτυξης και τον πληθωρισμό να αυξάνεται, η Μελόνι δεν έχει την εμπειρία και την αξιοπιστία του Ντράγκι για να διαχειριστεί τη στάσιμη, υψηλού χρέους οικονομία της Ιταλίας.