Θρίλερ με τον Nordstream: Σαμποτάζ και κυβερνοεπιθέσεις, νέο κεφάλαιο στον ενεργειακό πόλεμο

Όπως έγραψε ο Ίαν Φλέμινγκ, ο Βρετανός συγγραφέας που δημιούργησε τον Τζέιμς Μποντ: «Η μία φορά είναι τυχαίο. Οι δύο φορές είναι σύμπτωση. Η τρίτη φορά είναι εχθρική ενέργεια». Δεν χρειάζεται να είναι κανείς μανιώδης αναγνώστης των μυθιστορημάτων του Ψυχρού Πολέμου για να δει απόηχους των περιπετειών του 007 στα πραγματικά γεγονότα γύρω από τους δίδυμους αγωγούς αερίου Nord Stream αυτή την εβδομάδα.

Μέσα σε μια μέρα, οι αγωγοί, που συνδέουν τη Ρωσία με τη Γερμανία κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα, υπέστησαν όχι μία, ούτε δύο, αλλά τρεις ξεχωριστές μεγάλες διαρροές. Στο μυαλό μας έρχεται η λέξη σαμποτάζ, γράφει το Βloomberg σε ανάλυσή του.

Νέο μέτωπο στον ενεργειακό πόλεμο

Όπως στο φανταστικό κόσμο του Φλέμινγκ, οι πραγματικοί δυτικοί κατάσκοποι στη Σοβιετική Ένωση λειτουργούσαν σύμφωνα με ένα σύνολο αρχών γνωστών ως «Κανόνες της Μόσχας» για να παραμείνουν ζωντανοί κάτω από τη συνεχή παρενόχληση από το Κρεμλίνο και την KGB. Βασική αρχή τους ήταν ότι «αν κάτι μοιάζει λάθος, είναι λάθος». Τρεις διαρροές σε μια μέρα είναι πολύ, πολύ λάθος.

Ο αγωγός Nord Stream 1 και ο αγωγός Nord Stream 2 δεν είναι σε λειτουργία αυτή τη στιγμή. Άρα οι διαρροές είναι πιο πιθανό ένα μήνυμα: η Ρωσία ανοίγει ένα νέο μέτωπο στον ενεργειακό της πόλεμο ενάντια στην Ευρώπη. Πρώτον, εργαλειοποίησε την παροχή φυσικού αερίου, σταματώντας τις αποστολές, μεταξύ άλλων μέσω του αγωγού Nord Stream. Τώρα, θα μπορούσε να επιτίθεται στην ενεργειακή υποδομή που χρησιμοποιούσε κάποτε για να μεταφέρει τα ενεργειακά της αποθέματα, λένε κάποιοι. Άλλοι επιρρίπτουν ευθύνες στις ΗΠΑ.

Το πρώτο βήμα για τη στρατιωτικοποίηση της τροφοδοσίας θα μπορούσε εύκολα να αντιστραφεί. Χρειάζεται απλώς μια πολιτική απόφαση για να ξαναρχίσει η ροή του φυσικού αερίου. Το δεύτερο στάδιο, όμως, είναι πιο μακροπρόθεσμο και, ίσως, ακόμη και μόνιμο. Αν κάποιος στην Ευρώπη περίμενε ότι η Γερμανία θα έπαιρνε αέριο μέσω των αγωγών Nord Stream το 2023, αυτή η προφανής επίθεση τερματίζει αυτές τις ελπίδες.

«Η καταστροφή που συνέβη μέσα σε μία ημέρα σε τρεις γραμμές του συστήματος αγωγών Nord Stream είναι άνευ προηγουμένου», ανέφερε ο διαχειριστής του αγωγού την Τρίτη. «Είναι αδύνατο τώρα να υπολογίσουμε το χρονοδιάγραμμα για την αποκατάσταση των λειτουργιών».

Μπορεί να ήταν ατύχημα;

Μπορεί. Μια υποβρύχια λάσπη θα μπορούσε να εξηγήσει το σπάσιμο. Ωστόσο, τα γεωλογικά ινστιτούτα δεν έχουν εντοπίσει κανέναν πρόσφατο σεισμό στο σημείο, υποδηλώνοντας ότι το πρόβλημα είναι ανθρωπογενές. Στο παρελθόν, τα δίχτυα ψαρέματος από μηχανότρατες κατέστρεφαν τα υποβρύχια καλώδια, προκαλώντας προβλήματα στις τηλεφωνικές και διαδικτυακές υπηρεσίες.

Αλλά το βάθος των αγωγών Nord Stream και το μέγεθός τους σε σύγκριση με τα καλώδια τηλεπικοινωνιών καθιστούν αυτή την πιθανότητα μακρινή. Επίσης ένα υποβρύχιο θα μπορούσε να συγκρουστεί με τον βυθό της θάλασσας, χτυπώντας τον αγωγό. Αλλά συγκρούονται τρεις φορές, σε τρία διαφορετικά σημεία; Απίθανο, εκτός αν γίνει επίτηδες. Το σαμποτάζ είναι η πιο πιθανή εξήγηση.

Ποιοι ωφελούνται; Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλοί επεσήμαναν γρήγορα ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν είχε υποσχεθεί να «δώσει ένα τέλος» στον αγωγό. «Σας υπόσχομαι, θα μπορέσουμε να το κάνουμε», είπε νωρίτερα φέτος σε μία ομιλία που κοινοποιήθηκε ευρέως την Τρίτη. Οι συνωμοσιολόγοι βλέπουν πάντα δάκτυλο της CIA σε όλα. Αλλά αυτό είναι ανοησία. Ο ξεκάθαρος ωφελούμενος του οριστικού τερματισμού των αγωγών Nord Stream είναι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν.

Οι διαρροές του αγωγού συνέβησαν στα ύδατα της Δανίας και η ενεργειακή αρχή της χώρας κατάλαβε γρήγορα την αλήθεια: Ατυχήματα όπως αυτό απλά δεν συμβαίνουν. «Η θραύση των αγωγών φυσικού αερίου είναι εξαιρετικά σπάνια και επομένως βλέπουμε λόγους να ανεβάσουμε το επίπεδο ετοιμότητας», δήλωσε την Τρίτη ο Kristoffer Bötzauw, επικεφαλής του Οργανισμού Ενέργειας της Δανίας. «Θέλουμε να διασφαλίσουμε την ενδελεχή παρακολούθηση της υποδομής ζωτικής σημασίας της Δανίας προκειμένου να ενισχύσουμε την ασφάλεια του εφοδιασμού στο μέλλον».

Ο κίνδυνος σαμποτάζ και κυβερνοεπιθέσεων

Οι ευρωπαίοι γείτονες της Δανίας θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και να θέσουν την ενεργειακή τους υποδομή σε κατάσταση συναγερμού. Μέσα στην ενεργειακή βιομηχανία, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και τα στελέχη ψιθυρίζουν ιδιωτικά ότι οι ανησυχίες τους για τον ερχόμενο χειμώνα δεν περιορίζονται μόνο στις προμήθειες φυσικού αερίου, αλλά περιλαμβάνουν επίσης κυβερνοεπιθέσεις και δολιοφθορές κατά του δικτύου διανομής ενέργειας. Επί μήνες, αξιωματούχοι και στελέχη συζητούσαν κατ' ιδίαν τον κίνδυνο. Τώρα, ο εφιάλτης φαίνεται να γίνεται πραγματικότητα.

Η Ευρώπη διασχίζεται από έναν ιστό χιλιάδων μιλίων αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου, και ακόμη μεγαλύτερες εναέριες γραμμές ηλεκτρικής ενέργειας, που συνδέουν εκατοντάδες αντλιοστάσια, χώρους αποθήκευσης και μετασχηματιστές ισχύος. Αν πληγεί έστω και ένας είτε μέσω κυβερνοεπίθεσης είτε μέσω σωματικής δολιοφθοράς, και ο αντίκτυπος θα αντηχούσε σε ολόκληρη την ήπειρο.

Η ιστορία υποδηλώνει ότι ο κίνδυνος διακοπής από κυβερνοεπιθέσεις είναι υπαρκτός. και προηγούμενα περιστατικά υποδηλώνουν ότι το ενεργειακό δίκτυο είναι πολύ πιο ευάλωτο από ό,τι οι κυβερνήσεις αναγνωρίζουν.

Τον Μάιο του 2021, μια κυβερνοεπίθεση ανάγκασε τον αγωγό Colonial, τον πιο σημαντικό αγωγό μεταφοράς βενζίνης, ντίζελ και καυσίμου αεριωθουμένων στις ΗΠΑ, να κλείσει, διαταράσσοντας σοβαρά τον εφοδιασμό στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ. Τότε, ο Λευκός Οίκος είπε ότι η επίθεση πραγματοποιήθηκε από μια ομάδα που εργαζόταν από τη Ρωσία, η οποία αναζήτησε και έλαβε χρηματικά λύτρα.

Νωρίτερα φέτος, μια κυβερνοεπίθεση εναντίον εγκαταστάσεων φόρτωσης στον βασικό ευρωπαϊκό κόμβο πετρελαίου Άμστερνταμ-Ρότερνταμ-Αμβέρσα προκάλεσε χάος στην αγορά των διυλισμένων προϊόντων. Πάνω από δώδεκα τερματικοί σταθμοί πετρελαίου επηρεάστηκαν και εμφανίστηκαν τοπικές ελλείψεις.

Αυτό το πιθανό νέο κεφάλαιο στον ενεργειακό πόλεμο αποδίδεται πιθανότατα στην αυξανόμενη απόγνωση στο Κρεμλίνο, δεδομένης της πορείας του πολέμου εναντίον της Ουκρανίας. Αλλά είναι επίσης πολύ αποτελεσματικό. Οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν αμέσως, με την αγορά να προσαρμόζει τις προθεσμιακές τιμές του φυσικού αερίου για το καλοκαίρι του 2023 και το χειμώνα 2023-2024.

Οι παράγοντες της αγοράς που στοιχημάτιζαν ότι η Nord Stream θα μπορούσε να ανοίξει ξανά σε λίγους μήνες, με αποτέλεσμα χαμηλότερες τιμές του φυσικού αερίου, έκλεισαν αυτές τις θέσεις. Το μάθημα είναι ξεκάθαρο: ο ενεργειακός πόλεμος είναι σε εξέλιξη, ο χειμώνας πρόκειται να ξεκινήσει και ο Πούτιν θα συνεχίσει να κάνει το παιχνίδι του.

Οι μυστηριώδεις διαρροές

Όλα άρχισαν όταν εντοπίστηκαν δύο διαρροέςστον αγωγό Nord Stream 1 και μία στον αγωγό Nord Stream 2. Ενώ κανένας σωλήνας δεν λειτουργούσε τη στιγμή που ανακαλύφθηκαν οι διαρροές, και οι δύο ήταν γεμάτοι με αέριο, σημείωσε το Reuters. Μια έκρηξη σημειώθηκε νωρίς τη Δευτέρα και μια δεύτερη αργότερα την ίδια μέρα, μετέδωσε ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός SVT, σύμφωνα με το Reuters.

Η Nord Stream AG επιβεβαίωσε σε δήλωση ότι «το κέντρο ελέγχου Nord Stream 1 κατέγραψε πτώση πίεσης και στις δύο άκρες του αγωγού φυσικού αερίου», προσθέτοντας ότι διεξάγεται έρευνα. Η Ναυτιλιακή Αρχή της Σουηδίας εξέδωσε προειδοποίηση προς τα πλοία να διατηρούν απόσταση πέντε ναυτικών μιλίων από τις τοποθεσίες των διαρροών, οι οποίες καταγράφηκαν κοντά στο νησί Bornholm της Δανίας.

Η πρωθυπουργός της Δανίας Mέτε Φρέντερικσεν δήλωσε ότι «δεν μπορεί να αποκλείσει» το σαμποτάζ. Η ναυτιλιακή αρχή της χώρας επανέλαβε την προειδοποίηση της Σουηδίας, σημειώνοντας ότι τα πλοία μπορεί να χάσουν την άνωση εάν βρίσκονται κοντά στις διαρροές και ότι εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης του διαρρέοντος αερίου στην επιφάνεια του νερού και στον αέρα, σύμφωνα με το AP. Ο Bjorn Lund, σεισμολόγος στο Εθνικό Σεισμολογικό Κέντρο SVT της Σουηδίας είπε πως «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επρόκειτο για εκρήξεις», αναφέρει το Reuters.

«Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν τις προσπάθειες για διερεύνηση και θα συνεχίσουμε το έργο μας να προστατεύσουμε την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης», δήλωσε ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου Τζέικ Σάλιβαν το βράδυ της Τρίτης, σημειώνοντας ότι είχε επίσης μιλήσει με τον Δανό ομόλογό του Ζαν-Τσαρλς Έλλερμαν-Κινγκόμπε.

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ είπε από την πλευρά του στους δημοσιογράφους ότι οι διαρροές ήταν αιτία ανησυχίας και αναγνώρισε την πιθανότητα δολιοφθοράς κατά μήκος του αγωγού. «Καμία επιλογή δεν μπορεί να αποκλειστεί αυτή τη στιγμή», είπε «Είναι πολύ νωρίς για να καταλήξουμε ακόμη, αλλά είναι μια εξαιρετική κατάσταση.