Παγκόσμια ημέρα ηλικιωμένων: Η 3η ηλικία στην Ελλάδα και το πρωτοποριακό πρόγραμμα «Θάλλω»

Ο σεβασμός στους ηλικιωμένους, είναι δείγμα πολιτισμού και ωριμότητας, ιδιαίτερα με φόντο την πανδημία του κορονοϊού που επηρέασε αναπόφευκτα την καθημερινότητα και τον ψυχισμό των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας. Η Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων που γιορτάζεται κάθε χρόνο αποτελεί ευκαιρία για να τιμήσουμε τη ζωή και τη συνεισφορά τους, τονίζοντας ταυτόχρονα τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που παρουσιάζει η γήρανση. Το κεντρικό θέμα της παγκόσμιας ημέρας φέτος είναι «Ανθεκτικότητα των ηλικιωμένων σε έναν κόσμο που αλλάζει» και φωτίζει πτυχές και νέα δεδομένα σε έναν πλανήτη που γερνάει.

Η σύνθεση του παγκόσμιου πληθυσμού έχει αλλάξει δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες. Από το 1950 έως το 2010, το προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως αυξήθηκε από 46 σε 68 χρόνια. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπήρχαν 703 εκατομμύρια άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω το 2019. Τις επόμενες τρεις δεκαετίες, ο αριθμός των ηλικιωμένων παγκοσμίως προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί, φθάνοντας σε περισσότερα από 1,5 δισεκατομμύρια άτομα το 2050.

Όλες οι περιοχές του κόσμου θα δουν αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων τους, με τη μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στην Ασία και την υποσαχάρια Αφρική. Αντίθετα, η αύξηση αναμένεται να είναι σχετικά μικρή στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία (84%) όπως επίσης και στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική (48%), περιοχές όπου ο πληθυσμός είναι ήδη σημαντικά γηραιότερος από ό,τι σε άλλα μέρη του κόσμου. Συνοπτικά ένας στους έξι ανθρώπους στον κόσμο θα είναι άνω των 65 ετών (16%), σε σχέση με έναν στους 11 το 2019 (9%), ενώ μέχρι το 2050, ένα στα τέσσερα άτομα που ζει στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική θα μπορούσε να είναι 65 ετών και άνω.

Από τα περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους ηλικίας 60 ετών και άνω στον κόσμο, οι περισσότεροι ζουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η δυσάρεστη πραγματικότητα είναι ότι πολλοί δεν έχουν πρόσβαση ούτε στους βασικούς πόρους που είναι απαραίτητοι για μια ζωή με νόημα και αξιοπρέπεια, με την πανδημία να υπογραμμίζει περαιτέρω τη σοβαρότητα των κενών σε πολιτικές, συστήματα και υπηρεσίες.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα

Μετά την Φινλανδία, η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό κατοίκων ηλικίας 65 ετών και άνω από όλα τα κράτη- μέλη της ΕΕ. Τα τελευταία δέκα χρόνια – από το 2011 ως το 2021 – το ποσοστό των ανθρώπων άνω των 65 στην Ελλάδα έχει παρουσιάσει αύξηση από το 19,3% στο 22,5%.

Στην Ελλάδα, σήμερα, οι άνθρωποι με άνοια υπολογίζονται στους 200.000. Το κόστος της άνοιας στην Ελλάδα ανέρχεται σε 3 δισ. ευρώ ετησίως και περιλαμβάνει τόσο το άμεσο υγειονομικό κόστος -το νοσηλευτικό, ιατρικό, φαρμακευτικό- όσο και το έμμεσο κόστος, που είναι το κόστος που επωμίζονται οι οικογένειες για τη φροντίδα των ατόμων με άνοια.

Πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των ηλικιωμένων θα μπορούσε να γίνει η τεχνολογία, ανοίγοντάς τους νέους «κόσμους» ψυχαγωγίας και γνώσης. Σε ποσοστό άνω του 70%, υπάρχει στα σπίτια τουλάχιστον ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής, ενώ άνω του 90% των Ελλήνων διαθέτουν κινητό τηλέφωνο.

Αυτό το στοιχείο, σε συνδυασμό με την πρόσβαση στο διαδίκτυο, αναδεικνύει τις δυνατότητες της ψηφιακής τεχνολογίας – από παιχνίδια σε κινητές συσκευές και εφαρμογές ενημέρωσης και υποστήριξης μέχρι την δυνατότητα επένδυσης στην τηλεϊατρική.

Το πρόγραμμα «θάλλω»

Τις εφαρμογές της νέας εποχής εκμεταλλεύεται το πρόγραμμα «θάλλω», μία μη φαρμακολογική ψυχοκοινωνική παρέμβαση που απευθύνεται σε ηλικιωμένους, αλλά και άτομα που ζουν με άνοια. Η πρωτοβουλία προέκυψε μέσα από την πολυετή επαφή της ομάδας με ηλικιωμένους και ανθρώπους που ζουν με άνοια, καθώς και μέσα από τη μελέτη των αναγκών, της καθημερινότητας και των επιθυμιών τους.

Πρόκειται για έναν συνδυασμό επικοινωνίας και ψυχαγωγικών δράσεων που υλοποιούνται μέσα από την Αρχή Συνειρμικής Σκέψης και προσαρμόζονται στη δυναμική και τις ανάγκες κάθε ατόμου ή ομάδας με σκοπό την ενεργητική συμμετοχή, το σεβασμό στην ατομική ταυτότητα και την ενθάρρυνση της ανεξαρτησίας και του δικαιώματος του επιλέγειν.

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η συνεργασία με την Ελληνική Πρωτοβουλία Ενάντια στην Αλτσχάιμερ (HIAAD.org) μετά από επικοινωνία του καθηγητή Κωνσταντίνου Λυκέτσου από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins των ΗΠΑ με τους ανθρώπους του «θάλλω». Αυτή τη στιγμή το «Θάλλω» δραστηριοποιείται σε σημαντικούς τομείς για την τρίτη ηλικία.

Τραγούδια, γέλια, θεατρικές παραστάσεις και μια ομάδα ηλικιωμένων που χαμογελούν και διασκεδάζουν. Αυτή δεν είναι μια τυπική εικόνα της καθημερινότητας σε ένα γηροκομείο. Αλλά κατά καιρούς επαναλαμβάνεται σε γηριατρικές μονάδες σε όλη την Αθήνα και τα προάστια της. Όλα αυτά χάρη στο πρόγραμμα «Θάλλω».

«Οι επισκέψεις μας προσφέρονται δωρεάν κυρίως σε μονάδες μη κερδοσκοπικού προσανατολισμού, αλλά δεν αποκλείουμε τις ιδιωτικές μονάδες», λέει ο υπεύθυνος του προγράμματος κ.Νότης Παρασκευόπουλος, σημειώνοντας ότι το πρόγραμμα «Θάλλω» βοηθά τους ανθρώπους να κοινωνικοποιηθούν, να επικοινωνήσουν και να ξεπεράσουν τον εθισμό τους στην τηλεόραση. Οι μονάδες υποστηρίζονται από εθελοντές, άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι συμβάλλουν σημαντικά στην υλοποίηση και συνέχιση της δράσης.

Η πανδημία και η μετάβαση σε ψηφιακό περιβάλλον

Από τον Μάρτιο του 2020 και λόγω του περιορισμού των επισκέψεων στα γηροκομεία για λόγους ασφάλειας των ωφελούμενων λόγω της εμφάνισης του κορονοϊού, η δράση του θάλλω προσαρμόστηκε και υλοποιείται πλέον μέχρι σήμερα ψηφιακά με τη βοήθεια τεχνολογικών μέσων. Οι άνθρωποι του προγράμματος οργανώνουν εβδομαδιαίες ψυχαγωγικές συναντήσεις μέσω τηλεδιάσκεψης σε 25 μη κερδοσκοπικά
γηροκομεία της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας.

Επίσης υλοποιούν ψηφιακά προγράμματα, σε συνεργασία με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή και το Μουσικό Φεστιβάλ Χίου, απευθυνόμενα σε ανθρώπους άνω των 60 ετών, ηλικιωμένους εντός και εκτός περιβάλλοντος γηροκομείου και άτομα που ζουν με άνοια.

Η δράση Παιχνίδι για μεγάλους ήταν υποψήφια για ευρωπαϊκό βραβείο μουσείων The Art Explora – Académie des beaux-arts European Award.

Ο πρώτος διαδικτυακός σταθμός για ηλικιωμένους

Μεταξύ άλλων ετοιμάζεται να εγκαινιάσει έναν διαδικτυακό ραδιοφωνικό σταθμό για ηλικιωμένους και άτομα με άνοια, τον πρώτο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, καθώς θα περιέχει και πρόγραμμα νοητικής ενδυνάμωσης δια ραδιοφώνου. Αναμένεται να ξεκινήσει μέσα στο μήνα και θα εκπέμπει από τη διεύθυνση radio.thallo.care.

Άλλο πεδίο δράσης είναι τα αναγνώσματα, καθώς ήδη κυκλοφορεί ένα βιβλίο με περισσότερα από 2.500 ερεθίσματα και δραστηριότητες για άτομα με άνοια και τους φροντιστές τους, λίστα δραστηριοτήτων ανά θεματική με περισσότερες από 50 προτάσεις και επεξήγηση της μεθόδου «Θάλλω». Ονομάζεται «365 μέρες κοντά στην Τρίτη Ηλικία» (περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στον ιστότοπο www.seveneleven.me).

Το «θάλλω» βρίσκεται επίσης πίσω από μία τηλεφωνική γραμμή ενημέρωσης και υποστήριξης για την Τρίτη Ηλικία και την άνοια με μεγάλη ποικιλία υπηρεσιών στις οποίες τον Οκτώβριο θα προστεθούν οι ομάδες υποστήριξης φροντιστών. Η μόνη γραμμή για την άνοια διαθέσιμη και στα Αγγλικά με μέσο χρόνο κλήσης τα 45 λεπτά. Όλες οι πληροφορίες είναι διαθέσιμες στο call.thallo.care

Με αφορμή την πρόσφατη Παγκόσμια Ημέρα κατά της νόσου Alzheimer, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Θάλλω, παρουσίασαν τέλος την εφαρμογή «Museum Adventure», ένα παιχνίδι σε ελληνικά και αγγλικά, ειδικά σχεδιασμένο για ανθρώπους άνω των 65 ετών καθώς και ανθρώπους που ζουν με Ήπια Γνωστική Διαταραχή.

Η εφαρμογή, ιδιαίτερα φιλική προς τον χρήστη, απευθύνεται σε όλους και τους καλεί να περιηγηθούν σε εμβληματικά έργα της Συλλογής του Ιδρύματος Γουλανδρή μέσω ηχητικών ξεναγήσεων με ηχοτοπία και στη συνέχεια να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις με την μορφή κουίζ. Στόχος είναι η ενίσχυση της συναισθηματικής και νοητικής υγείας μέσα από τον υπέροχο κόσμο της τέχνης. Το «Museum Adventure» είναι διαθέσιμο εντελώς δωρεάν στο App Store και το Google Play.

Ο «εγκέφαλος» πίσω απο το θάλλω

Ο Νότης Παρασκευόπουλος είναι κάτοχος μεταπτυχιακού στον τομέα της άνοιας από το
Πανεπιστήμιο του Hull στο Ηνωμένο Βασίλειο, Υποψήφιος Διδάκτωρ του Τμήματος Πληροφορικής του Ιονίου Πανεπιστημίου και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Πρωτοβουλίας Ενάντια στην Αλτσχάιμερ. Επιπλέον, είναι συγγραφέας του βιβλίου «365 Μέρες Κοντά στην Τρίτη Ηλικία».

Μαζί με την Κωνσταντίνα Μαλτέζου ίδρυσαν την εταιρεία seveneleven με σκοπό την προσπάθεια βελτίωσης της κοινωνικής και πνευματικής κατάστασης των ηλικιωμένων και των ατόμων με άνοια που ζουν τόσο εντός όσο και εκτός γηροκομείων. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και το πρόγραμμα «Θάλλω».

Από το 2021 η εταιρεία λειτουργεί γραμμή ενημέρωσης και υποστήριξης για την Τρίτη Ηλικία, τους ανθρώπους με άνοια και τους φροντιστές τους. Το συνολικό έργο της εταιρείας έχει υποστηριχθεί από φορείς όπως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το ΤΙΜΑ Κοινωφελές Ίδρυμα, το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού καθώς και η Ελληνική Πρωτοβουλία Ενάντια στην Αλτσχάιμερ.

Πώς αναπτύχθηκε η μέθοδος «θάλλω;»

Το «θάλλω» αναπτύχθηκε μέσα από συστηματική επαφή με ομάδα ηλικιωμένων που διαβίωνε σε συγκεκριμένη Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων στην Αττική. Για 18 μήνες ερχόμασταν σε καθημερινή επαφή με τους ανθρώπους, συμμετείχαμε σε αρκετές από της καθημερινές τους δραστηριότητες και αξιολογήσαμε τις πραγματικές τους ανάγκες. Αυτή η καθημερινή ζύμωση ανέπτυξε σχέσεις εμπιστοσύνης και τελικά διαμόρφωσε ένα νέο μοντέλο επικοινωνίας και ενεργοποίησης των ανθρώπων, τη μέθοδο θάλλω.

Το 2018, με ιδρυτική δωρεά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, η εφαρμογή του προγράμματος επεκτάθηκε σε 16 δομές από τις οποίες οι 4 εκτός Αττικής, ενώ τον Μάρτιο του 2020, μία εβδομάδα πριν τον πρώτο κατ’ οίκον περιορισμό λόγω της παρουσίας του ιού Covid19 στη χώρα μας, οι δράσεις μεταφέρθηκαν αποκλειστικά σε ψηφιακό περιβάλλον με την ίδια αποτελεσματικότητα.

Σήμερα, το «θάλλω» υλοποιείται σε 25 γηροκομεία σε όλη την Ελλάδα με την
εφαρμογή της μεθόδου να παρουσιάζει σπουδαία αποτελέσματα όπως, αισθητή μείωση των νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με την άνοια, αύξηση διάθεσης συμμετοχής σε δραστηριότητες,μείωση του αισθήματος ιδρυματοποίησης, αποφυγή ή βελτίωση καταθλιπτικών περιστατικών και ελτίωση των σχέσεων μεταξύ προσωπικού ή/και συγγενών και των ανθρώπων που φροντίζουν