Nord Stream: Ποιος σαμποτάρει τους αγωγούς; Τα πιθανά κίνητρα και οι επιπτώσεις

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν έχουν μέχρι στιγμής κατηγορήσει ευθέως τη Ρωσία, όμως οι υπαινιγμοί είναι σαφείς, καθώς αναφέρονται στον ενεργειακό πόλεμο που έχει προκύψει μετά την επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία και τις κυρώσεις των Ευρωπαίων κατά της Μόσχας.

Το χρόνικο των διαρροών στους Nord Stream

Αξιωματούχοι αντιλήφθηκαν μέσα στην εβδομάδα πτώση της πίεσης στον αγωγό Nord Stream 2. Έπειτα άλλη μια πτώση της πίεσης στον Nord Stream 1. Γρήγορα έγινε κατανοητό ότι οι πτώσεις πίεσης προέρχονται από τρεις διαφορετικές διαρροές, που μέσα στην εβδομάδα αυξήθηκαν σε τέσσερις. Σύμπτωση;

Μια διαρροή μπορεί να είναι τυχαία. Μια δεύτερη όμως στο ίδιο σύστημα αγωγών αλλά σε τελείως διαφορετικό σημείο, σε αγωγούς που έχουν γίνει πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης – ΗΠΑ και Ρωσίας σίγουρα εγείρει διάφορα ερωτήματα. Πολύ περισσότερο τέσσερις.

Σουηδοί σεισμολόγοι μίλησαν για υποθαλάσσιες εκρήξεις που προκάλεσαν τις διαρροές. Ο δανέζικος στρατός δημοσίευσε βίντεο με τη διαρροή φυσικού αερίου σε ένα από τα σημεία στην επιφάνεια της Βαλτικής.

Ένας ακόμα παράγοντας που απομακρύνει το ενδεχόμενο της… διαβολικής σύμπτωσης, είναι ότι οι διαρροές στον Nord Stream έρχονται την ώρα που ένα μέρος του αγωγού της Βαλτικής αναμένεται να παραδοθεί μέσα στον Οκτώβριο και ολόκληρος έναν μήνα αργότερα. Πρόκειται για ένα νέο αγωγό από τη Νορβηγία στην Πολωνία.

«Ηθελημένη ζημιά στις ευρωπαϊκές υποδομές ενέργειας είναι απαράδεκτη και θα βρει απέναντί της αποφασιστική και ενιαία απάντηση» ανέφερε ο Ζοσέπ Μπορέλ, Ευρωπαίος Επίτροπος Εξωτερικής Πολιτικής.

Τόσο οι Ευρωπαίοι όσο και οι Αμερικανοί αξιωματούχοι χαρακτηρίζουν τις διαρροές σαμποτάζ, όμως δεν έχουν υποδείξει υπόπτους, αν και είναι σαφές ποιους εννοούν. Οι αρχές της Γερμανίας, της Σουηδίας και της Δανίας ερευνούν το γεγονός.

Ευρωπαίοι και ΗΠΑ κατηγορούν τη Ρωσία

Άτυπα όμως ολόκληρη η Ευρώπη κατηγορεί τη Ρωσία για σαμποτάζ, δεδομένου πως η ΕΕ θεωρεί ότι η Ρωσία «εργαλειοποιεί» το φυσικό αέριο. Σύμφωνα με εκείνους η Μόσχα έχει την ικανότητα και τον εξοπλισμό για να πραγματοποιήσει μια τέτοια επίθεση αλλά και… κίνητρο ώστε να συνεχίζει να πιέζει την Ευρώπη, την ώρα που ο Βλαντίμιρ Πούτιν κλιμακώνει τη δράση του στην Ουκρανία, προσαρτώντας τα εδάφη που κατέλαβε ο ρωσικός στρατός.

Το Κρεμλίνο από την άλλη απαντά πως «είναι ανοησία» να κατηγορεί κανείς τη Ρωσία για τις διαρροές στους Nord Stream, ενώ «βλέπει» πίσω από τις συγκεκριμένες θεωρίες συνωμοσίας, τις ΗΠΑ.

Ο βαθμός δυσκολίας του σαμποτάζ

Οι αγωγοί Nord Stream βρίσκονται σε βάθος από 80 έως 110 μέτρα. Οι βατραχάνθρωποι μπορούν να επιχειρήσουν μέχρι τα 6 μέτρα βάθος. Άρα τα περί «επίλεκτων εκπαιδευμένων ομάδων» μοιάζουν εκτός πραγματικότητας.

Αν πράγματι υπάρχει σαμποτάζ, τότε αυτό έχει πραγματοποιηθεί - πιθανότατα - με κάποιο υποβρύχιο drone που τοποθέτησε τα εκρηκτικά στους αγωγούς. Ακόμα κι έτσι όμως δεν θα ήταν εύκολο. Οι υποθαλάσσιοι αγωγοί Nord Stream είναι κατασκευασμένοι από ατσάλι ενώ το πάχος των τοιχωμάτων τους κυμαίνεται από 26,8mm έως και 34,4mm. Κατασκευάστηκαν από μια κοινοπραξία εταιρειών από 6 χώρες. Τη Ρωσία, 4 ευρωπαϊκές και την Ιαπωνία. Οι αγωγοί εκτός από το χοντρό ατσάλι από το οποίο έχουν φτιαχτεί είναι σκεπασμένη και με τσιμέντο.

Το σαμποτάζ λοιπόν δεν θα ήταν μια εύκολη υπόθεση. Η Ουκρανία υποστηρίζει ότι το έκαναν οι Ρώσοι. «Η μεγάλη διαρροή αερίου δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια τρομοκρατική επίθεση που σχεδιάστηκε από τη Ρωσία σαν μια επιθετική ενέργεια κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης» δήλωσε ο Μιχάιλο Ποντόλιακ, σύμβουλος του προέδρου Ζελένσκι.

Το πρόβλημα με αυτόν τον ισχυρισμό είναι ότι η Ρωσία χάνει το βασικό της μέσο πίεσης προς την ΕΕ. Οι Nord Stream 1 και 2 ανήκουν κατά 51% στη Gazprom και το υπόλοιπο ποσοστό σε δυτικούς εταίρους. Από την άλλη θα ήταν δύσκολο και για οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα να προκαλέσει μια τέτοια ζημιά. Όχι γιατί δεν θα μπορούσε τεχνικά, αλλά περισσότερο γιατί μια τέτοια κίνηση υποσκάπτει την ίδια την ενεργειακή επάρκεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο αντίκτυπος των ζημιών στους αγωγούς

Βραχυπρόθεσμα, οι διαρροές στους Nord Stream έχουν μικρό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια. Ο Nord Stream 2, δεν είχε άλλωστε καν λειτουργήσει, καθώς η Γερμανία «πάγωσε» το έργο μόλις η Ρωσία ξεκίνησε τη στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία.

Η Ρωσία από την άλλη αρχικά μείωσε και στη συνέχεια έκοψε τελείως τη ροή στον Nord Stream 1, με τη Gazprom, τη ρωσική κρατική εταιρεία φυσικού αερίου, να υποστηρίζει ότι η διακοπή έγινε εξαιτίας τεχνικών προβλημάτων, ισχυρισμό που οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν σαν πρόσχημα.

Οι μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις του σαμποτάζ

Οι μεσοπρόθεσμες οικονομικές επιπτώσεις από το σαμποτάζ στους αγωγούς ρωσικού φυσικού αερίου Nord Stream 1 και Nord Stream 2 μπορεί να μην είναι άμεσα ορατές, αλλά θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε πολύ μεγάλες.

Ο αγωγός Nord Stream 1 μεταφέρει ποσότητες 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως υποθαλάσσια από την Βαλτική Θάλασσα. Μπορεί η ροή του αερίου να σταμάτησε στα τέλη Αυγούστου, με τους Ρώσους να ισχυρίζονται ότι δεν ήταν δυνατή η συντήρησή του λόγω των δυτικών κυρώσεων, ωστόσο εάν δεν επανέλθει σε λειτουργεία τότε η Γερμανία θα πρέπει να αναζητήσει από άλλες πηγές το αέριο που προμηθεύεται από τη Ρωσία και το οποίο αντιστοιχεί στο 1/3 των συνολικών της αναγκών.

Ο Nord Stream 2 ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021, αλλά δεν εγκαινιάστηκε ποτέ, καθώς η Γερμανία απέφυγε να τον πιστοποιήσει. Η ζημιά στην υποδομή του δεν επηρεάζει τις εισαγωγές αερίου, αλλά συνιστά πλήγμα για τις όποιες μελλοντικές προοπτικές του.

Οι ζημιές στους αγωγούς Nord Stream 1 και Nord Stream 2 σημαίνουν κυρίως πως η ομαλή τροφοδοσία της ΕΕ με ρωσικό αέριο μέσω των εισαγωγών από τη Βαλτική, δεν θα επανέλθει σύντομα στην κατάσταση προ του πολέμου. Αυτό σημαίνει πως η ΕΕ θα αναζητήσει αλλού τις ποσότητες αερίου που χρειάζεται και πως η αγορά αυτών των ποσοτήτων δεν θα γίνει φθηνότερα σε σχέση με το παρελθόν δεδομένου ότι οι διαθέσιμες ποσότητες αερίου είναι πλέον σημαντικά μειωμένες διεθνώς.

Η διεθνής τιμή του φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά αναφοράς, το ολλανδικό TTF (Title Transfer Facility) είναι στα 200 ευρώ ανά θερμική μεγαβατώρα, όταν πριν ακριβώς από ένα έτος ήταν στα 44 ευρώ ανά θερμική μεγαβατώρα και πριν 24 μήνες στα 14,7 ευρώ ανά θερμική μεγαβατώρα!

Για όσο λοιπόν ο Nord Stream 1 μένει εκτός λειτουργείας μειώνονται οι πιθανότητες να δούμε στο ορατό μέλλον τις τιμές του αερίου ξανά στα 14 ευρώ/θερμική μεγαβατώρα! Η τιμή πάντως του καυσίμου είναι μια πτυχή της υπόθεσης. Η άλλη έχει να κάνει με την ενεργειακή ασφάλεια και την τροφοδοσία. Ήδη, στη βάση της στρατηγικής απεξάρτησης της ΕΕ από το ρωσικό φυσικό αέριο, το πιο σημαντικό μέρος της λύσης είναι το υγροποιημένο φυσικό αέριο. Αλλά υπάρχουν περιορισμοί και στη λύση αυτή, όπως το κόστος και η επάρκεια.

Ενδεικτικά, αν και το σύνολο της παραγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου διεθνώς ανήλθε το 2021 σε 513 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, η μερίδα του λέοντος κατέληξε στην Ασία. Το κόστος δε, που συνοδεύει την τροφοδοσία της ευρωπαϊκής αγοράς με υγροποιημένο φυσικό αέριο δεν συγκρίνεται με εκείνο του φθηνού ρωσικού αέριου, καθώς η τιμή διαμορφώνεται βάσει του αμερικανικού LNG και του κόστους μεταφοράς και αεριοποίησης.

Ποια θα μπορούσαν να είναι τα κίνητρα της Ρωσίας;

«Είναι εξαιρετικά σημαντικό να έχουμε όλα τα δεδομένα, να τα εξετάσουμε λεπτομερώς τις επόμενες ώρες και ημέρες» ανέφερε ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ.

Αρκετοί αξιωματούχοι βέβαια, δεν χρειάζονται πολλά στοιχεία για να καταλήξουν: Η Μόσχα. Οι αναλυτές από την άλλη, εμφανίζονται πιο διστακτικοί να κατηγορήσουν κάποιον καθώς δυσκολεύονται να βρουν το πιθανό κίνητρο της Ρωσίας να προκαλέσει ζημιά στους ίδιους της τους αγωγούς, ένα βασικό διαπραγματευτικό της χαρτί στην κόντρα με τη Δύση.

Ποια στοιχεία δείχνουν προς τη Ρωσία; Αρχικά, έχει την τεχνική ικανότητα και τον εξοπλισμό για μια τέτοια ενέργεια. Καλά εκπαιδευμένες μονάδες «βατραχανθρώπων» αλλά και υποθαλάσσια μη επανδρωμένα σκάφη που δύνανται να προκαλέσουν ζημιές. Παράλληλα η Ρωσία κλιμακώνει τη δράση της στην Ουκρανία.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέταξε μερική επιστράτευση στη χώρα ενώ παράλληλα προσάρτησε με διατάγματα έπειτα από τα δημοψηφίσματα που έλαβαν χώρα τις περιοχές που κατέλαβε ο ρωσικός στρατός και συγκεκριμένα, το Ντονέτσκ, το Λουχάνσκ, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια.

Η Μόσχα έχει ακόμα στην «πλάτη» της, τις βαρύτατες κυρώσεις Ευρωπαίων και Αμερικανών και ένα από τα λίγα της χαρτιά είναι το φυσικό αέριο.

Η Ρωσία ίσως θα μπορούσε να κάνει σαφές με αυτόν τον τρόπο ότι η Ευρώπη δεν πρόκειται, όχι φέτος τον χειμώνα, ούτε στο κοντινό μέλλον, να δει ρωσικό αέριο. Βέβαια η Ευρώπη είχε ήδη αποφασίσει να κόψει -σταδιακά και όχι «μαχαίρι»- τις προμήθειες από τη Μόσχα.

Η... προφητική φράση του Μπάιντεν

Οι ΗΠΑ έχουν ήδη υποχρεώσει τη Γερμανία να «παγώσει» τον Nord Stream 2, όμως δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως ένα τέλος στον πόλεμο της Ουκρανίας θα τον έθετε πάλι σε λειτουργία.

Ο Τζο Μπάιντεν με τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς στο πλευρό του, υποσχέθηκε από το βήμα του Λευκού Οίκου σε μια συνέντευξη Τύπου τον περασμένο Φεβρουάριο ότι οι ΗΠΑ «έχουν τον τρόπο» να κλείσουν τον Nord Stream 2 σε περίπτωση που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία.

Μια ρεπόρτερ με ειλικρινή απορία, ρώτησε τον πρόεδρο των ΗΠΑ «πώς ακριβώς θα το κάνετε αυτό, αφού το έργο ελέγχεται από τη Γερμανία». Η απάντηση του Μπάιντεν, ήταν λακωνική. «Σας υπόσχομαι, θα μπορέσουμε να το κάνουμε». Όταν η στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία, ξεκίνησε στα τέλη του Φεβρουαρίου, η Ουάσινγκτον ήταν σε θέση να πείσει το Βερολίνο να «παγώσει» το έργο, το οποίο ήταν έτοιμο να μπει σε λειτουργία, αν και αυτό ήταν ενάντια στα συμφέροντα της ίδιας της Γερμανίας.

Ο αγωγός παραμένει από τότε ανενεργός. Γιατί λοιπόν κάποιος επιτέθηκε σε έναν ανενεργό αγωγό, απελευθερώνοντας το φυσικό αέριο που περιείχε στη Βαλτική;

O άλλοτε ανταποκριτής της Wall Street Journal αλλά και της Boston Globe, στον ΟΗΕ, Τζο Λόρια αναφέρει σε άρθρο του πως «Ο φόβος της Ουάσιγκτον δεν είναι άλλος από ένα τέλος του πολέμου νωρίτερα από ό,τι η ίδια θέλει. Από την έναρξη του πολέμου και έπειτα, ΗΠΑ και Βρετανία δεν έχουν δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ενδεχόμενο τέλος του πολέμου. Αντίθετα οι κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία που συνεπάγεται ο συνεχιζόμενος πόλεμος τους δίνουν πλεονέκτημα. Την ίδια ώρα οι Ευρωπαίοι πολίτες βλέπουν με «τρόμο» μπροστά τους έναν δύσκολο χειμώνα με την τιμή των καυσίμων να τα κάνει είδος πολυτελείας.

Η διακοπή παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία, η συνεπαγόμενη αύξηση των τιμών σε ενέργεια και θέρμανση, έχουν δημιουργήσει αναταραχή στην Ευρώπη αλλά και αμφισβήτηση για τη χρησιμότητα των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας. Αν ο πόλεμος τελειώσει, οι κυρώσεις πιθανότατα θα αρθούν και οι Nord Stream ίσως επαναλειτουργήσουν».

Πούτιν: Ποιος ωφελείται; Αυτός το έκανε

Αντίθετα με τους Ευρωπαίος που αποφεύγουν να κατονομάσουν ποιον θεωρούν υπεύθυνο για το σαμποτάζ στους αγωγούς Nord Stream, ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν «μάσησε» τα λόγια του.

«Οι Αγγλοσάξωνες» είπε «δεν ικανοποιήθηκαν από τις κυρώσεις. προχώρησαν σε σαμποτάζ». Και συνέχισε: «Είναι σαφές σε όλους ποιος ωφελείται από αυτό. Βέβαια, εκείνος που ωφελείται το έκανε».

Τι εννοεί ο Ρώσος πρόεδρος και γιατί ωφελούνται οι ΗΠΑ από τη ζημιά στους αγωγούς; Οι ΗΠΑ εξάγουν πια υγροποιημένο φυσικό αέριο στην Ευρώπη σε μεγαλύτερες ποσότητες από ποτέ. Αν με κάποιον τρόπο ο πόλεμος στην Ουκρανία σταματούσε και οι κυρώσεις αίρονταν τότε το -φθηνότερο του αμερικανικού LNG- ρώσικο φυσικό αέριο θα άρχιζε και πάλι να έρχεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μειώνοντας τις εξαγωγές των ΗΠΑ.

Με πληροφορίες από Vox.com, Consortiumnews.com, Dailymail.co.uk, Asia Times