Κατασκοπικό θρίλερ: Ο έμπιστος του Ερντογάν, το Ιράν και η τρομοκρατία
Στο επίκεντρό μία μυστική συνάντηση Ιρανών αξιωματούχων και επιχειρηματιών της Τουρκίας με επικεφαλής έναν έμπιστο του Ταγίπ Ερντογάν, τον Σίτκι Αγιάν.
Στις 22 Μαρτίου 2021, αρκετοί από τους πιο επικίνδυνους άνδρες του κόσμου κατέβηκαν στο ιστορικό παραθαλάσσιο ξενοδοχείο Summerland της Βηρυτού — όχι για να κολυμπήσουν στη Μεσόγειο ή να εξερευνήσουν το «Le Beach Pop Up» του πολυτελούς θερέτρου, αλλά για να μιλήσουν για την Τουρκία.
Η συνάντηση ήταν μυστική, μεταξύ μιας αντιπροσωπείας ανώτατων Ιρανών στρατιωτικών και κυβερνητικών αξιωματούχων και μιας επιχειρηματικής ομάδας από την Τουρκία με επικεφαλής έναν έμπιστο άνθρωπο του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Και οι δύο πλευρές επιθυμούσαν να εμβαθύνουν τη συνεργασία τους στο λαθρεμπόριο ιρανικού πετρελαίου σε αγοραστές στην Κίνα και τη Ρωσία για να συγκεντρώσουν κεφάλαια για τους αντιπροσώπους της Τεχεράνης, σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες.
Για να γίνει πράξη η όποια συμφωνία έπρεπε να βρεθεί ένας μηχανισμός για την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων, κάτι που δεν είναι και τόσο εύκολο.
Ένα χρόνο μετά τη συνάντηση, όλοι οι βασικοί συμμετέχοντες θα έβρισκαν τα ονόματά τους στις λίστες κυρώσεων των ΗΠΑ, με μια σημαντική εξαίρεση. Ο Τούρκος επιχειρηματίας Σίτκι Αγιάν, στενός φίλος του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και άνθρωπος που είναι στο επίκεντρο όλων, δεν ήταν σε αυτή τη λίστα.
Η συνεργασία μεταξύ ενός μέλους του στενού κύκλου του Τούρκου προέδρου και της ιρανικής ελίτ εξουσίας περιγράφεται λεπτομερώς σε εκατοντάδες σελίδες εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων επιχειρηματικών συμβάσεων και τραπεζικών μεταφορών, που εξετάστηκαν από το POLITICO, πολλά από τα οποία έχουν επίσης αναρτηθεί στο WikiIran, έναν ιστότοπο της αντιπολίτευσης.
Παρά την υπογραφή του Αγιάν σε συμβόλαια με Ιρανούς αξιωματούχους που συνδέονται με τις τρομοκρατικές δραστηριότητες του Ιράν και άλλες αποδείξεις για τους δεσμούς του Τούρκου με αυτές, η κυβέρνηση των ΗΠΑ απέφυγε να του επιβάλει κυρώσεις. Παρ’ όλα αυτά, δεδομένου του βάθους της εμπλοκής του με τους Ιρανούς, η Ουάσιγκτον μπορεί σύντομα να διαπιστώσει ότι δεν έχει άλλη επιλογή, ακόμη και αν κινδυνεύει να εξοργίσει τον Τούρκο πρόεδρο, έναν βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ.
Το POLITICO και οι κλειστές πόρτες
Όπως ήταν αναμενόμενο, ούτε τα γραφεία του Αγιάν, ούτε του Ερντογάν απάντησαν στα πολλαπλά αιτήματα για σχολιασμό του Politico. Μια εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, της υπηρεσίας που διαχειρίζεται τις κυρώσεις, αρνήθηκε επίσης να σχολιάσει το θέμα.
Ποιοι ήταν στη συνάντηση της Βηρυτού;
Η συγκέντρωση στη Βηρυτό προσέλκυσε ομάδα προσώπων από Ιρανούς αξιωματούχους – συμπεριλαμβανομένου του Rostam Ghasemi, πρώην υπουργού πετρελαίου και ανώτερου διοικητή του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) του Ιράν, και του Behnam Shahriyari, λαθρέμπορου όπλων της δύναμης Κουντς, της θυγατρικής των φρουρών που εκπαιδεύει και χρηματοδοτεί τους τρομοκράτες αντιπροσώπους του Ιράν στη Μέση Ανατολή.
Ωστόσο, το πρόσωπο-κλειδί ήταν ο Αγιάν, ένας Τούρκος επιχειρηματίας. Οι Ιρανοί επιθυμούσαν να εμβαθύνουν την αναπτυσσόμενη συνεργασία τους με τον Αγιάν, τον πρόεδρο του ομίλου ASB Group με έδρα την Κωνσταντινούπολη, ενός ενεργειακού ομίλου που εκτείνεται σε όλο τον κόσμο και έχει δραστηριότητες όπως η αγορά, η πώληση και μεταφορά πετρελαίου, φυσικού αερίου, ηλεκτρικού ρεύματος και αρκετών ακόμα πραγμάτων.
Με τη βοήθεια της ASB, το καθεστώς της Τεχεράνης έχει παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις για να διοχετεύσει περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια στους αντιπροσώπους της τρομοκρατίας του από το 2020, σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες και έγγραφα που περιγράφουν λεπτομερώς τις συναλλαγές της εταιρείας του, τα οποία εξέτασε το POLITICO. Ο κύριος δικαιούχος των πωλήσεων πετρελαίου είναι η Δύναμη Κουντς, η οποία χρησιμοποιεί τα χρήματα για να πληρώνει μισθοφόρους και να χρηματοδοτεί ομάδες όπως η Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική οργάνωση τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την ΕΕ, ανέφεραν οι διπλωμάτες.
«Ο Σίτκι Αγιάν χρησιμεύει σήμερα ως επικεφαλής του μεγαλύτερου οικονομικού δικτύου της δύναμης Κουντς στην Τουρκία και ενδεχομένως σε ολόκληρο τον κόσμο», δήλωσε ένας από τους αξιωματούχους.
Η υπόθεση προσφέρει ένα παράθυρο στην περίπλοκη δυναμική μεταξύ του Ιράν, της Τουρκίας και του μοναδικού και σημαίνοντος ρόλου που διαδραματίζει ο Ερντογάν στην περιοχή, καθώς ταλαντεύεται από ιδιοτελής εξουσιαστής σε επίδοξο μεσολαβητή μεταξύ της Δύσης, της Ρωσίας και της Μέσης Ανατολής, δημιουργώντας εξαρτήσεις που συχνά αφήνουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους συμμάχους με ελάχιστες επιλογές από το να τον αφήσουν να κάνει ό,τι θέλει.
Ποιος είναι ο επιχειρηματίας Αγιάν
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η στενή σχέση του επιχειρηματία με τον Τούρκο πρόεδρο.
Ο Ερντογάν και ο Αγιάν προέρχονται από το ίδιο περιβάλλον. Και οι δύο φοίτησαν στο θρησκευτικό λύκειο İmam Hatip της Κωνσταντινούπολης και ανέπτυξαν μια σχέση που θα αποδεικνυόταν επωφελής και για τους δύο άνδρες καθώς θα προωθούσαν στις καριέρες τους στην πολιτική και στις επιχειρήσεις, αντίστοιχα.
Ήταν ο Αγιάν, για παράδειγμα, που βοήθησε τον παλιό του φίλο (τον Ερντογάν) να αποκρύψει την ιδιοκτησία του «Agdash», ενός πετρελαιοφόρου ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων που ο Ερντογάν και η οικογένειά του έλαβαν ως δώρο από έναν πλούσιο ευεργέτη το 2008, σύμφωνα με εμπιστευτικά οικονομικά αρχεία της Μάλτας που αποκαλύφθηκαν από την European Investigative Collaborations, μια κοινοπραξία δημοσιογράφων, το 2017.
Το 2014, το όνομα του Αγιάν έγινε πρωτοσέλιδο σε όλη την Τουρκία μετά τη δημοσιοποίηση μυστικά καταγεγραμμένων τηλεφωνικών συνομιλιών, που φέρονται να έγιναν μεταξύ του Τούρκου προέδρου και του γιου του Μπιλάλ Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένης μιας συνομιλίας στην οποία ο Ερντογάν είπε ότι θα έπρεπε να απαιτήσουν περισσότερα χρήματα από έναν «κύριο Σίτκι» από τα 10 εκατομμύρια δολάρια που τους είχαν προσφερθεί. Ο Τούρκος ηγέτης απέρριψε το τηλεφώνημα ως «ανήθικο μοντάζ», αφήνοντας να εννοηθεί ότι ήταν ψεύτικο, αλλά η ηχογράφηση συνέβαλε στο να προκληθεί ένα κύμα διαμαρτυριών, να εξεταστούν οι δεσμοί του με τον Αγιάν, ακόμη και να ζητηθεί η παραίτησή του.
Εκείνη την εποχή, ο Αγιάν εξακολουθούσε να ελπίζει ότι μια σύμβαση ύψους 1 δισεκατομμυρίου ευρώ που είχε υπογράψει με το Ιράν το 2010 για την κατασκευή ενός αγωγού μήκους 660 χιλιομέτρων που θα μετέφερε ιρανικό φυσικό αέριο μέσω της Τουρκίας στην Ευρώπη θα καρποφορούσε (τελικά ματαιώθηκε από τις κυρώσεις των ΗΠΑ).
Αν και δεν είναι σαφές αν ο Ερντογάν γνώριζε την έκταση της εμπλοκής του φίλου του Αγιάν με τους Ιρανούς, δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι δεν θα μπορούσε να μην το γνωρίζει, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση των επιχειρηματικών του συναλλαγών και την εμπλοκή υψηλόβαθμων Ιρανών.
Δεδομένης της ιστορίας των δύο ανδρών – ο Αγιάν είναι επίσης κοντά στον αδελφό του προέδρου, Μουσταφά Ερντογάν – οι δυτικοί διπλωμάτες λένε ότι δεν πιστεύουν ότι ο Αγιάν θα συνέχιζε τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες με το Ιράν χωρίς τη σιωπηρή γνώση και έγκριση του Ερντογάν.
Με την πρώτη ματιά, η περιφερειακή αντιπαλότητα και οι θρησκευτικές διαμάχες μεταξύ της Τουρκίας και του Ιράν θα τους καθιστούσαν απίθανους συνοδοιπόρους, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η συμμαχία της Τουρκίας με τις ΗΠΑ ως μέλος του ΝΑΤΟ. Οι δύο χώρες βρίσκονται επίσης στις αντίθετες πλευρές μιας σειράς ένοπλων συγκρούσεων στην περιοχή, από τη Λιβύη έως τον Νότιο Καύκασο. Ωστόσο, ως γείτονες με βαθύτατους ιστορικούς και εθνοτικούς δεσμούς, οι δύο χώρες έχουν επίσης πολλά κοινά συμφέροντα, από την καταπολέμηση του κουρδικού αυτονομισμού έως τη συγκράτηση της Σαουδικής Αραβίας.
Η Τουρκία και το Ιράν είναι επίσης οικονομικά αλληλένδετες. Η Τουρκία είναι ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους του Ιράν, για παράδειγμα, και βασίζεται στις εισαγωγές ενέργειας από το Ιράν. Η Τουρκία είναι επίσης ο κορυφαίος τουριστικός προορισμός για τους Ιρανούς, πολλοί από τους οποίους έχουν επίσης ιδιοκτησία στη χώρα.
Επισημαίνοντας τη σημασία αυτών των δεσμών, ο Ερντογάν ταξίδεψε στην Τεχεράνη τον Ιούλιο για να συναντηθεί με τον Ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραΐσι. Οι δύο χώρες σχεδίαζαν να τετραπλασιάσουν το διμερές τους εμπόριο στα 30 δισεκατομμύρια δολάρια, δήλωσε ο Ερντογάν, προσθέτοντας ότι ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί «με την αποφασιστική πορεία των δύο χωρών». Ο Τούρκος ηγέτης υπογράμμισε επίσης την ανάγκη καταπολέμησης των «τρομοκρατικών οργανώσεων», αλλά αναφέρθηκε μόνο στους Κούρδους αυτονομιστές και το κίνημα Γκιουλέν.
Από το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του POLITICO τα κομμάτια του παζλ γύρω από τις διπλωματικές επαφές της Τουρκίας αρχίζουν να κολλάνε…