«Πόλεμος» για συμφωνία στο πλαφόν στην ΕΕ - Ο ρόλος του Qatar Gate

Οι «27» δεν κατάφεραν ούτε την περασμένη εβδομάδα να άρουν το αδιέξοδο που διαρκεί μήνες για το πώς πρέπει να καμφθούν οι τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη. Αντιδρώντας, οι ηγέτες της ΕΕ κάλεσαν να εξευρεθεί λύση μέχρι σήμερα (19/12). Ο διάλογος αφορά πλέον κυρίως την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για πλαφόν στην τιμή χονδρικής που ορίζεται σε (κάποια από τα) παράγωγα που διατίθενται στο ολλανδικό χρηματιστήριο αερίου TTF («Title Transfer Facility»).

Η πρόταση έχει σκοπό να οικοδομηθεί γέφυρα ανάμεσα στην ομάδα των κρατών μελών που ζητούν να επιβληθεί ευρύτερο πλαφόν και των χωρών εκείνων που δεν θέλουν να υπάρξει καμιά επέμβαση στην αγορά, όπως ιδίως η Γερμανία. Ωστόσο αρκετές κυβερνήσεις έχουν διατυπώσει επιφυλάξεις για την πρόταση της Κομισιόν. Επισημαίνουν πως οι όροι που θέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ενεργοποίηση του μηχανισμού είναι υπερβολικά αυστηροί.

Ο δυνητικός συμβιβασμός μπορεί να περιλαμβάνει χαμηλότερο πήχη τιμής η υπέρβαση του οποίου θα ενεργοποιεί το πλαφόν και ταυτόχρονα μηχανισμούς για την διασφάλιση της επάρκειας πρόσφοράς και της σταθερότητας των αγορών. Επιδιώκεται να υπάρξει ομόφωνη απόφαση των υπουργών Ενέργειας, όμως εάν υπάρχει ικανός αριθμός χωρών θα μπορούσαν να ξεπεραστούν οι γερμανικές ενστάσεις ως προς την πρόταση της Κομισιόν.

Άλλες προτάσεις, που όμως πλέον έχουν αποσυρθεί από το τραπέζι, περιλάμβαναν την προμήθεια αερίου από κοινού, την αύξηση της αλληλεγγύης μεταξύ χωρών μελών σε περίπτωση ελλείψεων, την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδοτήσεων για ενεργειακά έργα τα οποία αξιοποιούν ανανεώσιμες πηγές.

Τι προτείνει το συμβιβαστικό έγγραφο

Οι χώρες της ΕΕ προσβλέπουν σε χαμηλότερο ανώτατο όριο στην τιμή του φυσικού αερίου ενόψει της κρίσιμης τελικής συνάντησης των υπουργών Ενέργειας, σύμφωνα με έγγραφο που είδε το POLITICO. Σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο της Κομισιόν, το ανώτατο όριο της τιμής του φυσικού αερίου της ΕΕ θα ενεργοποιηθεί όταν οι τιμές στον ευρωπαϊκό δείκτη αναφοράς χονδρικής εμπορίας φυσικού αερίου — το ολλανδικό TTF — φτάσουν τα 275 ευρώ ανά μεγαβατώρα για δύο εβδομάδες, εάν αυτές οι τιμές είναι περισσότερες από 58 ευρώ ανά MWh υψηλότερες από τις τιμές του υγροποιημένου φυσικού αερίου στην παγκόσμια αγορά.

Ωστόσο, το έγγραφο που κυκλοφόρησε στις πρωτεύουσες το Σάββατο, το οποίο χρησιμεύει ως βάση για ένα τελικό συμβιβαστικό κείμενο, προτείνει τη μείωση του επιπέδου ενεργοποίησης του ανώτατου ορίου σε 188 ευρώ ανά MWh για μια τριήμερη περίοδο και 35 ευρώ ανά MWh διασπορά με παγκόσμια Τιμές LNG.

Προτείνει επίσης πρόσθετες διασφαλίσεις για το μέτρο, συμπεριλαμβανομένης της πρότασης στην Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο αναστολής του ανώτατου ορίου τιμών εν μέσω «σημαντικής πτώσης» των τριμηνιαίων εισαγωγών LNG ή αύξησης της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% σε ένα μήνα. Οι χώρες της ΕΕ θα απαιτήσουν επίσης μια «προκαταρκτική έκθεση δεδομένων» για την αξιολόγηση του ανώτατου ορίου τιμών έως τις 23 Ιανουαρίου, σύμφωνα με το έγγραφο.

Ωστόσο, οι πρωτεύουσες παραμένουν διχασμένες σχετικά με το σχέδιο, το οποίο έχει φέρει σε αντιπαράθεση μια ομάδα χωρών που είναι δύσπιστες για την παρέμβαση —Αυστρία, Ουγγαρία, Γερμανία, Δανία και Ολλανδία— έναντι μιας ομάδας περίπου 16 ακόμη υπέρ του ανώτατου ορίου τιμών. Οι ηγέτες της ΕΕ είπαν στους υπουργούς Ενέργειας την Πέμπτη ότι πρέπει να «οριστικοποιήσουν» μια συμφωνία για τον λεγόμενο μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς έως τη Δευτέρα.

Οι επιπτώσεις από το Qatar-Gate

Το σκάνδαλο διαφθοράς του Κατάρ που κατακλύζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν θα μπορούσε να έχει έρθει σε πιο άβολη στιγμή για τις φτωχές σε φυσικό αέριο χώρες της ΕΕ και ειδικότερα για τη Γερμανία. Το κράτος του Κόλπου βρίσκεται στο επίκεντρο ισχυρισμών για επιρροή μετρητών που έχουν κλονίσει τη δημοκρατία της ΕΕ. Ωστόσο, ως σημαντικός εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), το Κατάρ είναι επίσης ζωτικής σημασίας για τα σχέδια της Ευρώπης για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.

Η σημασία του Κατάρ ως αξιόπιστης πηγής φυσικού αερίου θα αυξηθεί μόνο τους επόμενους μήνες, προσθέτοντας ένα στρώμα πολυπλοκότητας στη «διπλωματική εξίσωση» για τις χώρες της ΕΕ, εάν οι βελγικές αρχές εμπλέξουν επισήμως τη Ντόχα στη συνεχιζόμενη έρευνα διαφθοράς. Ειδικά για τη Γερμανία, που είναι απεγνωσμένη να βρει εναλλακτικούς προμηθευτές εκτός Ρωσίας, η οργή υπογραμμίζει πώς, στον κόσμο της ενεργειακής γεωπολιτικής, σπάνια υπάρχουν εύκολες επιλογές.

Οι συνολικές εισαγωγές LNG του Κατάρ αντιπροσώπευαν μόλις το 5% των εισαγωγών αερίου της ΕΕ μέχρι στιγμής φέτος, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο, η σημασία του Κατάρ για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης πρόκειται να αυξηθεί χάρη στη μεγάλη επέκταση της παραγωγικής του ικανότητας LNG, με δύο μεγάλα έργα που πρόκειται να ολοκληρωθούν το 2026 και το 2027.

Η Γερμανία ήταν πρώτη στη σειρά. Το Βερολίνο είναι μεταξύ των πρωτευουσών της ΕΕ που θέλουν να εξασφαλίσουν εναλλακτικές προμήθειες φυσικού αερίου, καθώς εξαρτιόταν από τη Ρωσία για τουλάχιστον το 55% της προμήθειας της πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Τον περασμένο μήνα, γερμανικές εταιρείες υπέγραψαν 15ετές συμβόλαιο φυσικού αερίου με την κρατική QatarEnergy και την αμερικανική εταιρεία ConocoPhillips, που εγγυάται 2 εκατομμύρια μετρικούς τόνους LNG ετησίως από το 2026. Αυτό είναι το έτος κατά το οποίο η πρώτη φάση της επέκτασης της παραγωγικής ικανότητας του Κατάρ - ένα εγχείρημα στον Περσικό Κόλπο γνωστό ως North Field East, μπαίνει σε ροή.

Ο «ηθικός εφιάλτης» του Βερολίνου

«Πολλές χώρες της ΕΕ - όπως η Ιταλία - έχουν αρχίσει να ενδιαφέρονται περισσότερο για το LNG του Κατάρ, αλλά οι περισσότερες από αυτές έχουν συζητήσει συμφωνίες spot αγοράς» που θα προμήθευαν αμέσως φυσικό αέριο, δήλωσε ο Cinzia Bianco, ερευνητής για την Ευρώπη και τον Κόλπο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Relations (ECFR) think tank. «Η Γερμανία είναι η μόνη χώρα της ΕΕ που έχει υπογράψει σημαντική μακροπρόθεσμη ενεργειακή συμφωνία με το Κατάρ».

Αυτή η συμφωνία, αν και καλή για την ενεργειακή ασφάλεια, κινδυνεύει να γίνει «ηθικός εφιάλτης» για το Βερολίνο. Ερωτηθείς την Τρίτη, μετά από μια συνάντηση των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ στις Βρυξέλλες, εάν ήταν σωστό να «αγοράζεται φυσικό αέριο από το Κατάρ εάν το Κατάρ αγοράσει ευρωπαίους βουλευτές», ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας Ρόμπερτ Χάμπεκ είπε ότι τα ζητήματα πρέπει να θεωρηθούν «δύο διαφορετικά πράγματα».

«Η δωροδοκία είναι ποινικό αδίκημα», είπε. «Το εμπόριο με άλλες χώρες πρέπει πάντα να σταθμίζεται με τις ηθικές συνέπειες και ταυτόχρονα πρέπει να δει κανείς ότι μπορεί να διασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού. Και σε αυτή την περίπτωση, όπου πρόκειται για αγορές φυσικού αερίου, η Ευρώπη ή η Γερμανία έχουν συμφέρον να αντισταθμίσουν την απώλεια ρωσικού φυσικού αερίου. Οπότε νομίζω ότι πρέπει να κάνουμε διάκριση μεταξύ των δύο».

Με άλλα λόγια, η ενεργειακή ασφάλεια είναι πολύ σημαντική... για να μπερδευτεί με το σκάνδαλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Η κυβέρνηση του Κατάρ έχει προηγουμένως αρνηθεί οποιαδήποτε αδικοπραγία. Την Κυριακή, η Ντόχα ανταπέδωσε τους ισχυρισμούς και κατηγόρησε τις Βρυξέλλες ότι έλαβαν μέτρα «διακρίσεων» κατά του Κατάρ με βάση «ανακριβείς» πληροφορίες. Σε δήλωση που ανέφεραν τα μέσα ενημέρωσης, ένας διπλωμάτης του Κατάρ είπε ότι η απάντηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο σκάνδαλο θα μπορούσε «να επηρεάσει αρνητικά τις συνεχιζόμενες συζητήσεις γύρω από την παγκόσμια ενεργειακή φτώχεια και ασφάλεια».

Ο Γερμανός ευρωβουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών, Ντένις Ράντκε είχε προηγουμένως αμφισβητήσει τις συμβάσεις φυσικού αερίου με το κράτος του Κόλπου και ζήτησε αναθεώρηση των συμβάσεων προμήθειας φυσικού αερίου.

Το σκάνδαλο θα μπορούσε επίσης να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στον κυβερνών συνασπισμό της Γερμανίας, στον οποίο οι Πράσινοι έχουν βρεθεί στη άβολη θέση να πρέπει να εγκρίνουν συμφωνίες για σημαντικές νέες προμήθειες ορυκτών - και την υποδομή LNG για την εισαγωγή τους. Ερωτηθείς εάν το Βερολίνο πρέπει να αναθεωρήσει τη συμφωνία του με το Κατάρ, ο Ράσμους Άντρεσεν, ευρωβουλευτής και εκπρόσωπος των Γερμανών Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, απάντησε: «Αυτή τη στιγμή εξετάζουμε οτιδήποτε σχετίζεται με το Κατάρ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και θα πρέπει να το κάνουν και άλλοι».

Ο Γερμανός ευρωβουλευτής των Πρασίνων Χένρικε Χαν είπε ότι το φυσικό αέριο του Κατάρ δεν είναι «μια μακροπρόθεσμη λύση» για την ενεργειακή ασφάλεια της Γερμανίας, αλλά «αυτή τη στιγμή είναι το μικρότερο κακό σε σύγκριση με τη Ρωσία».

Η Γερμανία δεν είναι η μόνη χώρα της ΕΕ με βαθιά ενεργειακά δεσμά με το Κατάρ. Ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός TotalEnergies κατέχει σημαντικά μερίδια τόσο στην ανάπτυξη του North Field East LNG, το οποίο περιγράφει ως το μεγαλύτερο έργο LNG στον κόσμο, όσο και στο αδελφό του έργο, το North Field South. Η ιταλική Eni κατέχει επίσης μερίδιο στο North Field East.

Ο Bianco του ECFR είπε ότι εάν οι βελγικές αρχές εμπλέξουν δημόσια το Κατάρ στο σκάνδαλο διαφθοράς των Βρυξελλών, πιθανότατα θα ακολουθήσουν «επίσημες διπλωματικές καταγγελίες» από χώρες της ΕΕ. Οι ενεργειακές σχέσεις με το Κατάρ διατηρούνται σε μεγάλο βαθμό από μεμονωμένα κράτη μέλη, πρόσθεσε. Ωστόσο, προέβλεψε ότι το σκάνδαλο θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα την καθυστέρηση οποιασδήποτε κίνησης προς μια μελλοντική ενεργειακή εταιρική σχέση μεταξύ της ΕΕ και του Κατάρ.

Με πληροφορίες από: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Politico