Σεισμός στην Τουρκία: Ο Ερντογάν, το «κισμέτ» και τα σενάρια αναβολής των εκλογών του Μαϊου

Φουντώνουν τα σενάρια για αναβολή των προγραμματισμένων εκλογών στην Τουρκία, την επομένη του φονικού σεισμού. Η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή εδώ και μία γενιά αποτελεί τεράστια πρόκληση για τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος έχει κάνει ελάχιστα για να κατευνάσει την οργή του κοινού για τις καθυστερημένες προσπάθειες ανακούφισης των πληγέντων και τον ελλιπή συντονισμό. Η οργή των πολιτών φουντώνει και ήδη αρχίζουν να εγείρονται ερωτήματα σχετικά
με το χρόνο και τη σκοπιμότητα διεξαγωγής εκλογών σε μία περίοδο κρίσης.

«Το αστραφτερό μαύρο σεντάν εμφανίστηκε στο επίκεντρο του φονικού σεισμού της Τουρκίας στην πόλη Παζαρτζίκ. Το αυτοκίνητο του Ερντογάν άστραψε στο φως του ήλιου καθώς ο Τούρκος πρόεδρος προσπέρασε πολίτες που έκαιγαν φωτιές για να ζεσταθούν στο κρύο ανάμεσα σε πανύψηλους σωρούς ερειπίων που κάποτε ήταν τα σπίτια τους» έγραψε η Guardian.

Ο Ερντογάν περιόρισε τις αλληλεπιδράσεις του με το κοινό και μετέβη απευθείας στο αρχηγείο της τοπικής αστυνομίας για να συζητήσει τις συνέπειες των πολλαπλών μαζικών δονήσεων που άφησαν ίχνη καταστροφής σε 10 τουρκικές επαρχίες και σε ολόκληρη τη βόρεια Συρία, παγιδεύοντας ανθρώπους κάτω από κτήρια. Όταν σταμάτησε για να μιλήσει εν συντομία στους συντετριμμένους και αναστατωμένους κατοίκους της περιοχής, το έκανε για να ενισχύσει την ιδέα ότι ο σεισμός ήταν ο μόνος υπεύθυνος για την καταστροφή, αντί για τα κακώς κατασκευασμένα, σαθρά κτήρια που συνδέονται με τη διαφθορά ή για την καθυστερημένη αντίδραση των υπευθύνων.

«Ό,τι έγινε έγινε, αυτό είναι μέρος του σχεδίου της μοίρας», είπε σε πολίτες στο Παζαρτζίκ, επαναλαμβάνοντας τις δηλώσεις του μήνες νωρίτερα μετά από μια θανατηφόρα καταστροφή σε ένα κρατικό ανθρακωρυχείο, όπου για μία ακόμη φορά κατηγόρησε τα «σχέδια της μοίρας» για την έκρηξη που άφησε πίσω τουλάχιστον 41 νεκρούς. Κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας στο κοντινό Καχραμανμαράς, ο Ερντογάν έκανε επίσης λόγο για τους «προβοκάτορες» που επέκριναν τις προσπάθειες διάσωσης, προσθέτοντας: «Φυσικά, υπάρχουν ελλείψεις. Δεν είναι δυνατόν να είσαι έτοιμος για μια καταστροφή σαν αυτή».

Κινδυνεύει το «εμπορικό σήμα» του Ερντογάν

Σε ολόκληρη τη νότια Τουρκία περιοχές που παραδοσιακά θεωρούνταν προπύργια υποστήριξης του προέδρου Ερντογάν και του κόμματός του Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) - εκτοπισμένοι πολίτες που επιβίωσαν σε συνθήκες παγετού παραπονιούνται πλέον ανοιχτά για τις αφόρητες συνθήκες διαβίωσης, το κρύο και τις υποσχέσεις του κράτους που δεν εκπληρώθηκαν. Η αυξανόμενη δυσαρέσκειά τους αντιπροσωπεύει μια απρόβλεπτη και μεγάλη δοκιμασία για την 20ετή ηγεσία του Ερντογάν, μόλις τρεις μήνες πριν από τις εκλογές που έχουν προγραμματιστί για τον Μάιο.

«Ο Ερντογάν έχει μια εικόνα που καλλιέργησε τα τελευταία 20 χρόνια: είναι αυταρχικός, αλλά αποτελεσματικός, μια πατριαρχική φιγούρα που σχεδόν αντικαθιστά αυτό που παλιά ονομαζόταν devlet baba, το πατρικό κράτος. Αυτός είναι ο λόγος που η βάση του τον αγαπάει και οι αντίπαλοί του τον φοβούνται, η οργή του είναι σοβαρή όσο και η συμπόνια του αληθινή. Αυτό είναι ολόκληρο το εμπορικό σήμα του, το οποίο τώρα δοκιμάζεται», δήλωσε ο Σονέρ Σαγκαπτάι του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον για την Πολιτική Εγγύς Ανατολής και συγγραφέας πολλών βιβλίων για την ηγεσία του Ερντογάν.

«Είναι αξιοσημείωτο καθώς ο Ερντογάν αντικατέστησε ένα κυρίαρχο, αυταρχικό πατρικό κράτος το οποίο ουσιαστικά κατέρρευσε μετά από έναν άλλο τεράστιο σεισμό το 1999». Η αμυδρή απάντηση του κράτους στον σεισμό του 1999 στο Ιζμίτ βοήθησε στην ανέλιξη τον Ερντογάν και του AKP στην εξουσία το 2003, όπου η νεαρή και αινιγματική φιγούρα υποσχέθηκε αποτελεσματικότητα και φροντίδα για να επουλώσει τις πληγές της χώρας μετά από μια καταστροφή που σκότωσε περισσότερους από 17.000 ανθρώπους.

Ο σεισμός στο Ιζμίτ, ο οποίος κατέστρεψε μέρος της Κωνσταντινούπολης και μέχρι αυτή την εβδομάδα ήταν η μεγαλύτερη φυσική καταστροφή της χώρας, οδηγώντας στην επιβολή φόρου για την παροχή οικονομικής στήριξης μετά από καταστροφές. Οι ειδικοί υπολόγισαν ένα συνολικό ποσό ύψους 3,8 δισ.δολαριων και η αντιπολίτευση ρωτάει πλέον επιτακτικά πώς δαπανήθηκαν αυτά τα χρήματα τα τελευταία χρόνια.

Το σύστημα Ερντογάν και η διαφθορά

Η διακυβέρνηση του ΑΚΡ σημαδεύτηκε από μια πανεθνική οικοδομική έκρηξη, καθώς ο Ερντογάν εργάστηκε για να μεταμορφώσει μια χώρα που κάποτε αντιμετώπιζε εκτεταμένα ζητήματα υποδομών και στέγασης, υποσχόμενος οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό. Στα χρόνια που ακολούθησαν την εκλογή του, οι κρατικές άδειες για την κατασκευή κατοικιών τριπλασιάστηκαν. Ουρανοξύστες, γέφυρες και ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι εξαπλώθηκαν σε όλη την αχανή χώρα, καθώς μια χούφτα κατασκευαστικές εταιρείες με δεσμούς με την κυβέρνηση ισχυροποιήθηκαν ενώ οι νέες υποδομές έδειχναν την παρουσία του κράτους ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες πόλεις.

Πολλές από τις ίδιες τσιμεντένιες πολυκατοικίες που κατασκευάστηκαν ως μέρος της οικοδομικής έκρηξης του AKP ισοπεδώθηκαν από το σεισμό νωρίτερα αυτή την εβδομάδα. Στο Kαχράνμαρμαρας ορισμένοι από τους νέους πύργους παρέμειναν όρθιοι, ενώ άλλοι στο ίδιο τετράγωνο είχαν καταρρεύσει εντελώς, μια ζοφερή βιτρίνα της οποίας οι κατασκευές είχαν συμμορφωθεί με τους οικοδομικούς κώδικες που αποσκοπούσαν στην αποτροπή της κατάρρευσής τους σε περίπτωση δονήσεων.

Κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας στην πόλη, ο Ερντογάν υποσχέθηκε ότι μέσα σε ένα χρόνο θα κατασκευαστούν νέα σπίτια για να αντικαταστήσουν τα κατεστραμμένα κτήρια στις 10 πληγείσες περιοχές, μια υπόσχεση που φαινόταν δύσκολο να πραγματοποιηθεί καθώς οι ομάδες έκτακτης ανάγκης προσπαθούσαν να ξεπεράσουν πανύψηλους σωρούς ερειπίων για να εντοπίσουν τυχόν επιζώντες.

Η κυβέρνηση φιμώνει τους επικριτές

Η Τουρκία μπλόκαρε για λίγο το Twitter, το οποίο οι πολίτες χρησιμοποιούσαν για να εντοπίσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα ανάμεσα στα ερείπια. Στην κρατική τηλεόραση, μια ρεπόρτερ γύρισε την πλάτη της σε ένα άτομο στο Καχραμανμαράς που περιέγραψε καθυστερήσεις στην παράδοση βοήθειας, αντ' αυτού καθησυχάζοντας τους τηλεθεατές ότι «υπάρχουν ακόμη μέρη που οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να φτάσουν» στην πόλη.

Μετά από περιοδεία στις περιοχές που καταστράφηκαν από τον σεισμό και τους μετασεισμούς του, ο Ερντογάν περιέγραψε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που του επιτρέπει να παρακάμψει το κράτος δικαίου στις 10 πληγείσες περιοχές ως «μια ευκαιρία να αποτρέψει τους ταραξίες που καταχρώνται τη δίκαιη διαδικασία στην Τουρκία».

Η προεδρία επέλεξε να επικεντρωθεί στον έλεγχο και όχι στη συμπόνια «Η βάση του θα δυσκολευτεί να αποδεχθεί το αυταρχικό κομμάτι της πολιτικής του ταυτότητας αν δεν προσφέρει αποτελεσματική ανακούφιση μετά τον σεισμό». Ο Ερντογάν λένε οι αναλυτές προσπαθεί να διπλασιάσει τον παράγοντα φόβου με την ελπίδα οτι δεν θα εξαφανιστεί, καθώς όταν φύγει και οι πολίτες δεν φοβούνται τον Ερντογάν, αυτή είναι μια πολύ διαφορετική Τουρκία.