Σουδάν: Ποιος είναι ο πολέμαρχος από τους «έφιππους δαίμονες» που παίζει με την τύχη της χώρας

Μετά από μήνες έντασης μεταξύ του στρατού και της ισχυρής παραστρατιωτικής ομάδας Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν τις τελευταίες ημέρες στις ένοπλες συγκρούσεις στην πρωτεύουσα του Σουδάν, Χαρτούμ. Πίσω από τις εντάσεις κρύβεται μια διαφωνία σχετικά με την ενσωμάτωση της παραστρατιωτικής ομάδας στις ένοπλες δυνάμεις, βασική προϋπόθεση μιας μεταβατικής συμφωνίας που δεν έχει υπογραφεί ποτέ, αλλά τηρείται και από τις δύο πλευρές από το 2021.

Ο στρατηγός Mοχάμεντ Χαμντάν Νταγκόλο, πιο γνωστός ως «Χεμεντί» είναι ο αρχηγός των RSF και έχει πρωταγωνιστήσει και άλλες σημαντικές στιγμές της πρόσφατης ιστορίας του Σουδάν. Οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης διευθύνονται από τους Άραβες του Νταρφούρ γνωστούς ως Janjaweed («έφιπποι δαίμονες»)

Ο όρος αναφέρεται στις ένοπλες ομάδες Αράβων από το Νταρφούρ και το Κορντοφάν στο δυτικό Σουδάν. Προερχόμενοι από τη μακρινή δυτική περιφέρεια της χώρας, έχουν γίνει –σε μόλις μια δεκαετία– η κυρίαρχη δύναμη στο Χαρτούμ. Και ο «Χεμεντί» έχει γίνει το πρόσωπο-κλειδί της βίαιης ιστορίας και της ημιτελούς δημοκρατίας του Σουδάν.

Η ατιμωρησία του είναι η πιο σίγουρη ένδειξη ότι οι πολιτικές μισθοφορικού είδους που καθορίζουν εδώ και καιρό τη σουδανική περιφέρεια, έχουν μεταφερθεί στην πρωτεύουσα. Ο «Χεμεντί» από τις πιο απομακρυσμένες περιφέρειες του Σουδάν είναι ξένος στο πολιτικό κατεστημένο του Χαρτούμ. Ο παππούς του ήταν αρχηγός μιας υποφυλής που περιπλανιόταν στα βοσκοτόπια του Τσαντ και του Νταρφούρ.

Και οι νεαροί περιθωριοποιημένοι άνδρες από αυτήν την ομάδα εκτροφής καμήλων έγιναν βασικό στοιχείο της αραβικής πολιτοφυλακής που οδήγησε την εξέγερση του Χαρτούμ στο Νταρφούρ από το 2003. Έχοντας εγκαταλείψει το σχολείο για να γίνει έμπορος, ο «Χεμεντί» δεν έχει επίσημη εκπαίδευση.

Ο τίτλος «Στρατηγός» του απονεμήθηκε λόγω της ικανότητας του ως διοικητής στην ταξιαρχία Janjaweed στο νότιο Νταρφούρ στο απόγειο του πολέμου από το 2003 έως το 2005. Λίγα χρόνια αργότερα, συμμετείχε σε μια ανταρσία κατά της κυβέρνησης, διαπραγματεύτηκε μια συμμαχία με τους αντάρτες του Νταρφούρ και απείλησε να εισβάλει στην πόλη Nyala που ελέγχεται από την κυβέρνηση.

Σύντομα έκλεισε συμφωνία με την κυβέρνηση. Το Χαρτούμ θα τακτοποιούσε τους απλήρωτους μισθούς των στρατευμάτων του και την αποζημίωση για τους τραυματίες και τους νεκρούς. Πήρε προαγωγή σε στρατηγό και πληρώθηκε σε μετρητά. Αφού επέστρεψε στο Χαρτούμ, απέδειξε την πίστη του. Ο Πρόεδρος Oμαρ -Αλ Μπασίρ, ο οποίος κυβέρνησε το Σουδάν από το 1993 έως τον Απρίλιο του 2019, όταν καθαιρέθηκε, τον αγαπούσε, μερικές φορές φαινόταν να τον συμπεριφέρεται σαν τον γιο που δεν είχε αποκτήσει ποτέ.

Όμως, τις ημέρες μετά την ανατροπή του Μπασίρ, ορισμένοι από τους νεαρούς διαδηλωτές της δημοκρατίας που κατασκήνωσαν στους δρόμους γύρω από το Υπουργείο Άμυνας τον αγκάλιασαν ως το νέο αρχηγό του στρατού.

«Μια χώρα στην τσέπη του»

Ο Χεμεντί χρησιμοποίησε επιδέξια την εμπορική του δεινότητα και τη στρατιωτική του ικανότητα για να οικοδομήσει την πολιτοφυλακή του σε μια δύναμη πιο ισχυρή από το παρακμάζον σουδανικό κράτος. Ο Aλ-Μπασίρ χρησιμοποίησε τις Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης ως ξεχωριστή μονάδα το 2013, αρχικά για να πολεμήσει τους αντάρτες του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού του βόρειου Σουδάν στα βουνά Νούμπα. Η νέα δύναμη βγήκε δεύτερη. Όμως, με έναν στόλο νέων φορτηγών με βαριά πολυβόλα, έγινε σύντομα υπολογίσιμη δύναμη, πολεμώντας εναντίον των ανταρτών του Νταρφούρ τον Απρίλιο του 2015.

Μετά τη στρατιωτική επέμβαση Σαουδικής Αραβίας και Εμιράτων τον Μάρτιο του 2015 στην Υεμένη, το Σουδάν κατέληξε σε συμφωνία με το Ριάντ για την ανάπτυξη σουδανικών στρατευμάτων στην Υεμένη. Ένας από τους διοικητές της επιχείρησης ήταν ο στρατηγός Abdel Fattah al-Burhan, ο οποίος προεδρεύει του Μεταβατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου από το 2019. Αλλά οι περισσότεροι από τους μαχητές ήταν οι RSF του «Χεμεντί». Αυτό έφερε νέα μετρητά απευθείας στην τσέπη του

Και τον Νοέμβριο του 2017, οι δυνάμεις του ανέλαβαν τον έλεγχο των βιοτεχνικών ορυχείων χρυσού στο Jebel Amer στο Νταρφούρ - τη μεγαλύτερη πηγή εσόδων από εξαγωγές του Σουδάν. Αυτό ακολούθησε την ήττα και τη σύλληψη του αρχέγονου αντιπάλου του Mούσα Χιλάλ, ο οποίος επαναστάτησε εναντίον του Αλ-Μπασίρ

Ξαφνικά, ο Χεμεντί είχε στα χέρια του τις δύο πιο προσοδοφόρες πηγές σκληρού νομίσματος της χώρας. Ο ίδιος υιοθετεί ένα μοντέλο κρατικού μισθοφορισμού γνωστό σε όσους ακολουθούν την πολιτική της Σαχάρας. Ο αείμνηστος Πρόεδρος Idriss Déby του Τσαντ νοίκιασε τις ειδικές δυνάμεις του για αντεγκλήσεις στη γαλλική ή αμερικανική μισθοδοσία με σχεδόν τον ίδιο τρόπο. Μπορεί κανείς να περιμένει ότι κάποια μέρα θα δει κανείς στρατεύματα των RSF να αναπτύσσονται στη Λιβύη.

Από την άλλη πλευρά, με τη συνήθη ανάπτυξη παραστρατιωτικών για να κάνουν τις πραγματικές μάχες στους πολέμους του Σουδάν στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, ο σουδανικός στρατός «πλουτίζει» και γίνεται περήφανος ιδιοκτήτης εξωφρενικών ακινήτων στο Χαρτούμ, με εντυπωσιακά τανκς, πυροβολικό και αεροσκάφη. Αλλά έχει λίγες μονάδες πεζικού που έχουν σκληραγωγηθεί στη μάχη. Άλλες δυνάμεις έχουν μπει σε αυτό το πεδίο ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρησιακών μονάδων των Εθνικών Υπηρεσιών Πληροφοριών και Ασφαλείας, και παραστρατιωτικών, όπως οι ειδικές αστυνομικές μονάδες — και οι RSF.

Αλλά υπάρχει και μια ανατροπή στην ιστορία. Κάθε ηγεμόνας στο Σουδάν, με μια αξιοσημείωτη εξαίρεση, έχει προέλθει από την καρδιά του Χαρτούμ και τις γειτονικές πόλεις του Νείλου. Η εξαίρεση είναι ο Khalifa Abdullahi "al-Ta'aishi" που ήταν ένας Άραβας από το Νταρφούρ. Οι στρατοί του παρείχαν την πλειοψηφία της δύναμης που κατέκτησε το Χαρτούμ το 1885. Οι παραποτάμιες ελίτ θυμούνται την κυριαρχία του Χαλίφα (1885-98) ως τυραννία. Φοβούνται ότι μπορεί να επιστρέψει.

Ο Χεμέντι είναι το πρόσωπο αυτού του εφιάλτη, ο πρώτος μη κατεστημένος ηγέτης στο Σουδάν εδώ και 120 χρόνια. Παρά τα παράπονα εναντίον των παραστρατιωτικών του, εξακολουθεί να αναγνωρίζεται ως «Νταρφουριανός» και ξένος στο σουδανικό κατεστημένο.

Όταν το σουδανικό καθεστώς έσπειρε τον άνεμο των Janjaweed στο Νταρφούρ το 2003, δεν περίμεναν να θερίσουν τον ανεμοστρόβιλο στη δική τους πρωτεύουσα. Στην πραγματικότητα οι σπόροι είχαν πέσει πολύ νωρίτερα. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις υιοθέτησαν την πολεμική στρατηγική στο νότιο Σουδάν και στο νότιο Koρντοφάν να βάλουν τους ντόπιους ο ένας εναντίον του άλλου. Αυτό προτιμήθηκε από το να σταλούν σε κίνδυνο μονάδες του τακτικού στρατού, που επανδρώνονταν από τους γιους του κατεστημένου.

Ο Χέμεντι είναι αυτός ο ανεμοστρόβιλος. Αλλά η υπεροχή του είναι επίσης, έμμεσα, η εκδίκηση των ιστορικά περιθωριοποιημένων. Η τραγωδία των περιθωριοποιημένων Σουδανών είναι ότι ο άνθρωπος που υποδύεται τον πρωταθλητή τους είναι ο αδίστακτος αρχηγός μιας ομάδας απο τυχοδίκωτες, που ήταν εξαιρετικά επιδέξιος στα γεωστρατηγικά παιχνίδια.