Τουρκία: Γιατί οι συντηρητικές γυναίκες με τη μαντήλα «γυρίζουν πλάτη» στον Ερντογάν

Οι εκλογές της 14ης Μαΐου στην Τουρκία μοιάζουν αβέβαιες για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με φόντο μία υποτονική οικονομία, τους νεαρούς Τούρκους που ειναι πλέον δύσπιστοι με το κυβερνών ΑΚΡ και μια αντιπολίτευση που είναι τελικά ενωμένη. Η υποστήριξη από τις συντηρητικές γυναίκες, συνήθως πυλώνας της εκλογικής βάσης του, φαίνεται επίσης λιγότερο ισχυρή πριν από την ψηφοφορία.

Η Εμινέ, μια νοικοκυρά, ζει στην περιοχή Μπασακσεχίρ στην Κωνσταντινούπολη, μια από τις πολλές γειτονιές που μεταμορφώθηκαν από την πολιτική αστικοποίησης του κυβερνώντος ΑΚΡ. Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του '30, όταν ο τότε υποψήφιος Ερντογάν, ο οποίος έθεσε υποψηφιότητα ως βουλευτής στις ενδιάμεσες εκλογές τον Μάρτιο του 2003, αναδείχθηκε ως φάρος ελπίδας για γυναίκες σαν αυτήν: καλυμμένες, συντηρητικές γυναίκες που ένιωθαν περιθωριοποιημένες και περιφρονημένες.

«Μου άρεσε πολύ, και μου άρεσε και το κόμμα, λέει η Εμινέ, όταν ρωτήθηκε γιατί ψήφισε τον Ερντογάν τα τελευταία 20 χρόνια. «Το ΑΚΡ άνοιξε νέους χώρους για τις συντηρητικές γυναίκες καταργώντας την απαγόρευση της μαντίλας», λέει η Eσρα Οζκάν στο FRANCE 24.

Συγγραφέας του, «Mainstreaming the Headscarf: Islamist Politics and Women in the Turkish Media», η Ozcan αναφέρει το γεγονός ότι οι καλυμμένες γυναίκες μπορούν να εργάζονται τώρα ως αστυνομικοί, δικαστές, καθηγητές πανεπιστημίου ή εκλεγμένες πολιτικοί εκπρόσωποι –πράγματα που ήταν αντίθετα με το νόμο, εκτός και αν αφαιρούσαν τη μαντίλα τους μέχρι να έρθει το AKP στην εξουσία.

«Πρόκειται πράγματι για μια ομάδα που γνώρισε μια επέκταση των ελευθεριών υπό [το] AKP», λέει η συυγραφέας, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Tulane στη Νέα Ορλεάνη. Ο Murat Yetkin, ένας γνωστός Τούρκος δημοσιογράφος, λέει ότι ένας από τους λόγους που εξηγούν την απήχηση του Ερντογάν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ήταν οι αυταρχικές τάσεις του κυβερνώντος συνασπισμού εκείνη την εποχή που χρησιμοποιούσε ανοιχτά αντι-ισλαμική ρητορική στοχεύοντας γυναίκες με μαντήλ

Καταγγέλλοντας αυτή την τάση, ο νεαρός χαρισματικός ηγέτης έγινε ο πρωταθλητής των συντηρητικών γυναικών που από εκεί και πέρα αποτέλεσαν σημαντική βάση της υποστήριξής του.Ωστόσο 20 χρόνια αργότερα, «οι γυναίκες έχουν αλλάξει», λέει η Ozlem Zengin, αντιπρόεδρος του μπλοκ AKP στο τουρκικό κοινοβούλιο. Οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του Ερντογάν τα πρώτα χρόνια θα μπορούσαν να του γυρίσουν την πλάτη στις 14 Μαΐου για τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές της χώρας.

Παράδοση και ενδοοικογενειακή βία

Ο Ερντογάν υπενθυμίζει συχνά στο τουρκικό κοινό πώς βοήθησε να καταργηθεί η απαγόρευση της μαντίλας. Πιστεύει ότι έχει κάνει περισσότερα για τις γυναίκες από πολλούς από τους προκατόχους του, αν και πολλοί πιστεύουν ότι αυτό το μέτρο από μόνο του δεν ήταν αρκετό.

Οι ομιλίες του Ερντογάν αποκαλύπτουν ένα παραδοσιακό όραμα για τον ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία: πάνω από όλα, μια γυναίκα είναι μητέρα (για τρία παιδιά, αν είναι δυνατόν) που φροντίζει επίσης τους ηλικιωμένους. Είναι ένα ιδανικό που παραμένει αμετάβλητο ακόμη και όταν η χώρα βιώνει ταχεία αστικοποίηση και εκσυγχρονισμό. Στη σημερινή Τουρκία, οι γυναίκες –ακόμη και αυτές που φορούν μαντήλα– θέλουν τις ίδιες ευκαιρίες και συνθήκες εργασίας με τους άνδρες.

Όταν ο Ερντογάν απέσυρε την Τουρκία από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για τη βία κατά των γυναικών τον Ιούλιο του 2021, επιβεβαίωσε τις αναχρονιστικές του τάσεις. Τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει ταχθεί υπέρ των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών και κατά της «προπαγάνδας» που αγκαλιάζει ο δυτικός κόσμος.

Με τις επερχόμενες εκλογές να είναι οι πιο αμφισβητούμενες μέχρι τώρα για τον Ερντογάν, η απόφαση να ενσωματωθούν δύο ισλαμικά κόμματα στον συνασπισμό του που έχουν ζητήσει την ακύρωση ενός νόμου που προστατεύει τις γυναίκες από την ενδοοικογενειακή βία διχάζει τα μέλη του AKP.

«Κόκκινη γραμμή»

Η 53χρονη Ζενγκίν, δεν μάσησε τα λόγια της όταν δήλωσε ότι η ψήφιση του νόμου 6284 θα ήταν «κόκκινη γραμμή», ένα σχόλιο που προσέλκυσε θύελλα κριτικής και απειλών από το δικό της πολιτικό κόμμα. Αργότερα προσπάθησε να σβήσει τις φλόγες. «Λυπόμαστε. Δεν θέλω να πω τίποτα περισσότερο για αυτόν τον νόμο. Είμαι κουρασμένη. Λυπάμαι όταν βλέπω την κατάσταση της κοινότητάς μας. Δεν είπα ότι ο νόμος δεν μπορεί να συζητηθεί. Εύχομαι μόνο να μπορέσουμε να το συζητήσουμε σε ένα πιο ανθρώπινο, αξιοπρεπές και ισλαμικό περιβάλλον».

Μεταξύ αυτών που υποστήριξαν την Ζενγκίμ είναι το Kadem Foundation. Συνδέεται με το AKP και αρχηγός του είναι μια από τις κόρες του Ερντογάν. Ωστόσο, το ίδρυμα δημοσίευσε ένα tweet καταγγέλλοντας «μια προσβλητική και μισογυνική εκστρατεία» και υπενθύμισε στους οπαδούς του ότι «οι μισοί από τους ψηφοφόρους που θα ψηφίσουν είναι γυναίκες».

Σε μια άλλη ένδειξη ότι η τουρκική κοινωνία εξελίσσεται σε αυτά τα ζητήματα, ένα επεισόδιο του «Kızılcık Serbeti» μιας από τις πιο δημοφιλείς τηλεοπτικές εκπομπές της Τουρκίας, τελείωσε τον περασμένο μήνα με μια γυναίκα με πέπλο να δολοφονείται από τον σύζυγό της.

Το ρυθμιστικό συμβούλιο μέσων ενημέρωσης της χώρας έκρινε ότι η σκηνή «ενθάρρυνε την ενδοοικογενειακή βία», απαιτώντας από τους παραγωγούς να πληρώσουν βαρύ πρόστιμο και να αποσύρουν την εκπομπή για πέντε εβδομάδες. Οι θαυμαστές του έμειναν έκπληκτοι όταν είδαν ένα ντοκιμαντέρ για την ισλαμοφοβία, κυρίως με τον πρόεδρο Ερντογάν, να προβάλλεται στις 14 Απριλίου αντί για την εκπομπή.

Τουλάχιστον 23 γυναίκες σκοτώθηκαν τον Μάρτιο

Σύμφωνα με την πλατφόρμα We Will Stop Feminicide Platform, 23 γυναίκες δολοφονήθηκαν από άνδρες και άλλες 19 πέθαναν υπό ύποπτες συνθήκες τον Μάρτιο του 2023. Η ίδια η οργάνωση είναι στόχος δικαστικής έρευνας και αντιμετωπίζει κλείσιμο για «διεξαγωγή δραστηριοτήτων που είναι αντίθετες με το νόμο και την ηθική». Η τελευταία ακροαματική διαδικασία έγινε στις αρχές Απριλίου και αναβλήθηκε για τις 13 Σεπτεμβρίου.

Οι συντηρητικές γυναίκες δεν είναι ένα ομοιογενές εκλογικό μπλοκ στην Τουρκία. Όμως η Οζκάν είναι πεπεισμένη ότι το AKP «έχει χάσει τμήματα του». «Οι νεαρές συντηρητικές γυναίκες θέλουν να δουν [το] AKP… να φύγει», γράφει. «Είναι πολύ απογοητευμένες από τη μετατροπή του AKP από πρώην θύμα σε νέο καταπιεστή. Αυτές οι γυναίκες αναγνωρίζονται ως μουσουλμάνες και δεν θέλουν να βλέπουν τους μουσουλμάνους ως καταπιεστές».

Όταν ρωτήθηκε γιατί δεν θα ψηφίσει τον Ερντογάν στις 14 Μαΐου, η Εμινέ απάντησε απλά: «Επειδή άρχισα να σκέφτομαι με το κεφάλι μου». Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι η 54χρονος θα ψηφίσει την αντιπολίτευση. Για πρώτη φορά λέει ότι δεν θα ψηφίσει.

Πηγή: France 24