Εκλογές στην Τουρκία: Η ελληνική διπλωματία μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης
Είναι, και οι δύο, ηγέτες με ακραίο πολιτικό λόγο, προκλητικοί και επιθετικοί. Ο καθένας τους εξυπηρετεί και ανήκει σε έναν διαφορετικό πολιτικό κόσμο, συνδεδεμένο με το κοντινό ή μη παρελθόν. Από τη μία ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, αρχηγός του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και από την άλλη ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αρχηγός του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) που βρίσκεται στο τιμόνι της Τουρκίας δεκαετίες τώρα.
Παρότι και οι δύο μαλώνουν σαν τα κοκόρια για τα εσωτερικά - κανείς βέβαια δεν ασχολείται με την οικονομία αλλά με τα εθνικά - στα εξωτερικά, μάλλον «τα βρίσκουν». Και λέμε «μάλλον» διότι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου είναι άγνωστος προς ημάς, δεδομένου ότι ουδέποτε έχει βρεθεί με το «δαχτυλίδι της εξουσίας».
Παρόλα αυτά, εύκολα μπορεί να διαπιστωθεί ότι κανείς τους δεν αποτελεί προτίμηση τόσο για τους Ευρωπαίους όσο και για τους Αμερικανούς. Αντιθέτως, προκαλούν έντονο προβληματισμό στη Δύση γενικότερα και την Ελλάδα ειδικότερα. Ο δεύτερος γύρος των τουρκικών εκλογών 28ης Μαΐου απασχολεί πολύ την ελληνική κοινωνία και τον ελληνικό πολιτικό κόσμο. Τούτο γιατί η ελληνική διπλωματία βρίσκεται μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης και έτσι προκύπτει το ερώτημα «Με ποιον είναι καλύτερα;».
Φυσικά κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο να απαντηθεί, δεδομένου ότι από τη μία έχουμε τον Κιλιτσντάρογλου, ένα πρόσωπο άγνωστο, αλλά ίσως και προβλέψιμο - άλλωστε «σε τι μπορεί να διαφέρει στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας», αναρωτιούνται πολλοί; - και από την άλλη έχουμε τον Ερντογάν, ένα γνωστό πολιτικό πρόσωπο στη Δύση και την Ελλάδα που θέλει να εμφανίζεται ως πρόεδρος «σουλτάνος», ως ένας πρόεδρος που επιδιώκει να αναδείξει την Τουρκία σε αυτόνομη περιφερειακή δύναμη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Μετά την πρώτη εκλογική αναμέτρηση και με τα σημερινά δεδομένα είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι δεν θα επικρατήσει ο Ερντογάν, διαφορετικά θα είναι μία πρώτου μεγέθους ανατροπή.
Τις δυσκολίες που παρουσιάζει το ζήτημα των τουρκικών εκλογών και της κατοπινής ημέρας αναλύουν τρεις επιστήμονες:
- κ. Δημήτρης Σταθακόπουλος, Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου Οθωμανολόγος - Τουρκολόγος / Νομικός
- κ. Γιώργος Τζογόπουλος, Λέκτορας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Νίκαιας, senior fellowστο ΕΛΙΑΜΕΠ και στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Μπέγκιν-Σαντάτ (Ισραήλ)
- κ. Κώστας Υφαντής, Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Το αποτέλεσμα των εκλογών
Ο Δημήτρης Σταθακόπουλος, Δρ. Παντείου Οθωμανολόγος - Τουρκολόγος, ερωτηθείς αν περίμενε την πρωτιά του Ερντογάν στις πρώτες τουρκικές εκλογές, της 14ης Μαΐου 2023 είναι πολύ επεξηγηματικός, και μάλιστα τα όσα αναφέρει εξηγούν και την άποψή του ότι στις σημερινές εκλογές, 28 Μαΐου 2023 θα βγει και πάλι νικητής ο Ερντογάν.
Τα όσα αναφέρει είναι δηλωτικά της γενικότερης κατάστασης στην τουρκική κοινωνία που πρέπει κάποιος να λαμβάνει, απαραιτήτως, υπόψη του.
«Επέμενα ότι νικητής θα ήταν ο Ερντογάν σε αντίθεση με πολλούς αναλυτές. Όλοι διαψεύστηκαν και ο λόγος είναι απλός. Πρώτον, δεν υπολόγισαν ότι τουλάχιστον το 70% της τουρκικής κοινωνίας είναι αμιγώς αντιδυτική, ασχέτως του κόμματος που ψηφίζουν. Δεύτερον, δεν υπολόγισαν ότι «Το Τραπέζι των Έξι» δεν είχε ένα πρόγραμμα υλοποιήσιμο για την επόμενη μέρα στην Τουρκία, και το μόνο που τους έμενε ήταν ο «αντιερντογανισμός». Επίσης, δεν υπολόγισαν ότι ο Ερντογάν είχε επιλέξει να έχει απέναντί του τον Κιλιτσντάρογλου. Συγκεκριμένα, τα τελευταία 2 χρόνια στις δημοσκοπήσεις που γίνονταν, ο Ερντογάν όποιον κι αν είχε απέναντί του, τον Γιαβάς, τον Ιμάμογλου, από όλους έχανε, εκτός από τον Κιλιτσντάρογλου με τον οποίο ισοψηφούσε, άρα ήταν επιλογή του Ερντογάν να έχει απέναντί του τον Κιλιτσντάρογλου».
» Είπε στην τουρκική κοινωνία ότι ο Μανσούρ Γιαβάς ήταν δικηγόρος σε υποθέσεις κατά των Κούρδων - άρα, λοιπόν, θα έχανε τις ψήφους των Κούρδων αν κατέβαινε για υποψήφιος πρόεδρος. Είπε ότι ο Εκρέμ Ιμάμογλου δεν έχει τα πολιτικά του δικαιώματα καθώς του έχουν στερηθεί πρωτοδίκως από μία υπόθεση που εκκρεμούσε από την εποχή του 2019 των δημοτικών εκλογών. Επομένως, αν ο Ιμάμογλου κέρδιζε τον Ερντογάν, σε υποτιθέμενες εκλογές απέναντί του, υπήρχε κίνδυνος το Yüce Divan (ο Άρειος Πάγος της Τουρκίας) να αναστείλει αναδρομικά την ιδιότητα του προέδρου, γιατί δεν είχε το δικαίωμα να κατέβει υποψήφιος. Επομένως, ήταν μονόδρομος να έχει απέναντί του τον Κιλιτσντάρογλου, εκεί ώθησε την κατάσταση και εκεί επέλεξαν και οι «6» να στηρίξουν» συμπλήρωσε εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους ο Ερντογάν κατάφερε να έχει τον Κιλιτσντάρογλου απέναντί του.
Μάλιστα, ο κ. Σταθακόπουλος ανέφερε πως ο Κιλιτσντάρογλου ούτως ή άλλως δεν είχε και δεν έχει το παράστημα του ηγέτη το οποίο θέλει ο μέσος Τούρκος, και αυτό γιατί ο «μέσος Τούρκος, σε αντίθεση με τους δυτικούς πολίτες, πιστεύει στον ηγέτη τον ‘μπάμπατζι’ (=μπαμπά μου), ή παλαιότερα στον ‘ατατούρκ’ (=που σημαίνει πατέρας των Τούρκων), και βάζει πάνω από όλα το δημόσιο συμφέρον και δευτερευόντως το ατομικό. Για αυτό και δεν μπορούμε να καταλάβουμε πώς είναι δυνατόν άνθρωποι ταλαιπωρημένοι, με κακή οικονομία, με προβλήματα ακόμα και στη διατροφή ή κατεστραμμένοι στις περιοχές των σεισμών ξαναψήφισαν να ξαναψηφίζουν τον Ερντογάν».
Δηλαδή, σύμφωνα με τα λεγόμενα του Δημήτρη Σταθακόπουλου οι Τούρκοι ξαναψήφισαν Ερντογάν γιατί πιστεύουν στον ηγέτη, και όχι στο ατομικό συμφέρον. Στο σημείο αυτό διαφαίνεται μία τεράστια κοινωνιολογική διαφορά σε σχέση με τη Δύση, την οποία δεν πρέπει να προσπερνάμε όταν επιδιώκουμε να αναλύσουμε τα πράγματα στην Τουρκία, διαφορετικά οποιαδήποτε ερμηνεία δύσκολα θα πλησιάζει την αλήθεια.
Ο κ. Σταθακόπουλος εξήγησε ότι «μετά και από την στήριξη του 3ου ανθυποψηφίου για τις προεδρικές εκλογές, Σινάν Ογάν που έχει ένα 5% ο Ερντογάν με περίπου 49,6% και ένα 5% που θα πάρει περίπου από τους ψηφοφόρους του Ογάν θα κερδίσει τις εκλογές την Κυριακή, 28 Μαΐου 2023 με ένα 53% - 55%. Ο Κιλιτσντάρογλου δεν μπόρεσε να είναι το αντίπαλο δέος, δεν είναι ηγέτης για τον τουρκικό λαό, και επ ουδενί ο τουρκικός λαός ερμηνεύει τα θέματά του τα εσωτερικά όπως τα ερμηνεύουν οι δυτικοί».
Τι σημαίνει για εμάς το οποιοδήποτε αποτέλεσμα;
Αναφορικά με το αποτέλεσμα των εκλογών και τι μπορεί να σημαίνει για εμάς η εκλογή είτε του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είτε του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ο Λέκτορας Διεθνών Σχέσεων του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου της Νίκαιας, Γιώργος Τζογόπουλος εξηγεί πως τούτη την στιγμή, και με την ζυγαριά να γέρνει προς τον Ερντογάν, περισσότερο όλοι αναμένουμε μία «συνέχεια» στα πράγματα «με δεδομένο ότι και η Ελλάδα και η Τουρκία, όπως φαίνεται, θα έχουν τις ίδιες κυβερνήσεις για τα επόμενα χρόνια. Αυτό, από τη μία, έχει το θετικό ότι γνωρίζονται πολύ καλά ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Ερντογάν και από την άλλη πλευρά, όμως, είναι δύο πολιτικοί που την τελευταία 4ετία δεν είχαν και τις καλύτερες σχέσεις - ιδίως από το 2020 και μετά».
Εντούτοις, σε περίπτωση που εκλεγεί ο Κιλιτσντάρογλου τα πράγματα φαντάζουν τρόπο τινά διαφορετικά, όπως εξηγεί ο κ. Τζογόπουλος: «Τώρα στο σενάριο που θα κερδίσει ο Κιλιτσντάρογλου, μπαίνουμε σε μία αρκετά περίπλοκη κατάσταση υπό την έννοια ότι το πρώτο που μας απασχολεί αυτή την στιγμή στην Ελλάδα είναι η πολιτική κατάσταση στην Τουρκία. Μία νίκη Κιλιτσντάρογλου, πριν φτάσουμε στα ελληνοτουρκικά, θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στα εσωτερικά της Τουρκίας γιατί η τουρκική εθνοσυνέλευση θα ελέγχεται από το συνασπισμό υπό τον Ερντογάν. Οπότε θα έχουμε έναν πρόεδρο διαφορετικό από την παράταξη η οποία ελέγχει τη Βουλή. Αυτό είναι το ακραίο σενάριο με τα σημερινά δεδομένα».
Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί πως, όπως εξηγεί και ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Κώστας Υφαντής για την «αντιπολίτευση δεν μπορούμε να πούμε πολλά πράγματα. Αυτά που μπορούμε να πούμε βασίζονται στο μανιφέστο που συνυπέγραψαν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης και στο οποίο αναφορικά με την εξωτερική πολιτική δηλώνεται πως η Τουρκία θα βελτιώσει και τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα αναζωογονήσει την ενταξιακή της διαδικασία και ότι εν πάσει περιπτώσει η πολιτική της θα είναι μία περισσότερο παραδοσιακή πολιτική που θα κοιτά πιο πολύ στη Δύση και όχι οπουδήποτε αλλού. Αυτό είναι το μόνο που μπορούμε να πούμε, δεδομένου ότι η αντιπολίτευση είναι εκτός εξουσίας για παραπάνω από 20 χρόνια, άρα μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε».
Από την άλλη ο κ. Υφαντής για την περίπτωση επανεκλογής του Ερντογάν αναφέρει πως «Ξέρουμε. Αν πάρουμε ως ορόσημο το αποτυχημένο πραξικόπημα, δηλαδή τα τελευταία 6-7 χρόνια, αυτό που βλέπουμε είναι ότι η Τουρκία προσπαθεί, όχι να διαρρήξει τις σχέσεις της με τη Δύση αλλά να διαπραγματευτεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ, όχι ως μέλος της δυτικής κοινότητας και της διατλαντικής συμμαχίας. Διεκδικεί έναν αυτόνομο ρόλο, έχει έρθει πολύ κοντά με όλους τους 'εχθρούς' της Δύσης, δηλαδή το Ιράν, τη Ρωσία, συνεργάζεται με την Κίνα. Βλέπουμε, δηλαδή, ότι η Τουρκία του Ερντογάν προσπαθεί να αυτονομηθεί χωρίς να φύγει όμως από τις συμμαχίες ή να διαρρήξει τις σχέσεις της με τη Δύση».
Πάντως, όπως επισημαίνει και ο κ. Σταθακόπουλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ασχέτως με το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών «η Τουρκία ήταν και είναι αναθεωρητική, απλώς οι Κεμαλιστές και οι επίγονοι των Κεμαλιστών, όπως σήμερα εκφράζονται από τον Κιλιτσντάρογλου, είναι πιο επιθετικοί, ας μην ξεχνάμε το 1922, το 1955, το 1964, 1974, 1996, οπότε εξεδήλωσαν τον αναθεωρητισμό τους. Σε αντίθεση με τον Ερντογάν που είναι και αυτός αναθεωρητικός αλλά δεν είναι το άμεσο ακαριαίο πολέμου και επίθεσης κατά της Ελλάδος, αλλά της πολιορκίας - εξίσου επικίνδυνος ως πολιορκητής».
Γίνεται, δηλαδή, αντιληπτό ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν πρόκειται να αλλάξει - τουλάχιστον προς το καλύτερο - αναλόγως με το αποτέλεσμα των εκλογών.
Ο κ. Σταθακόπουλος ήταν εξαιρετικά δηλωτικός και σε σχέση με το τι θεωρεί ότι πρέπει να αναμένει η ελληνική διπλωματία σε περίπτωση επανεκλογής του Ερντογάν. Συγκεκριμένα ανέφερε πως «Η ελληνική διπλωματία - και το γνωρίζει ο Ερντογάν - θα κάνει ότι πουν οι σύμμαχοί μας, οι ΝΑΤΟϊκοί, δηλαδή οι ΗΠΑ και στην Ευρώπη η Γερμανία. Αυτό είναι γνωστό δεν πρέπει να κρυβόμαστε. Η Ελλάδα έχει αποφασίσει ότι ανήκει στη Δύση και θα κάνει ό,τι της πουν οι σύμμαχοί της».
Ωστόσο, ακόμα και έτσι, οι Αμερικανοί - όσο σύμμαχοι και να είμαστε μαζί τους - προφανώς δε θέλουν η Τουρκία να φύγει από σύμμαχός τους και από τη δική τους σφαίρα επιρροής. Αυτό, άλλωστε, μας το έχει αποδείξει και η ιστορία ουκ ολίγες φορές. Βέβαια, αυτό «είναι αναπόφευκτο. Η Τουρκία φεύγει» υπογράμμισε ο Δημήτρης Σταθακόπουλος, Οθωμανολόγος - Τουρκολόγος.
Επιπλέον, ο κ. Σταθακόπουλος εξηγεί πως στο ερώτημα «Ερντογάν ή Κιλιτσντάρογλου»: «προφανώς θέλουμε αυτόν που γνωρίζουμε, παρά τους άλλους οι οποίοι θα βάλουν το δυτικό προσωπείο και θα το παίζουν ότι είναι «καλά παιδιά» με τη Δύση και η Δύση θα μας λέει βρείτε τα μαζί τους είναι καλά παιδιά. Ενώ αναφορικά με τον Ερντογάν με το πρόσωπο που δείχνει του αναθεωρητισμού, οι Δυτικοί τον θεωρούν αναξιόπιστο και δίνουν περισσότερο έμφαση σε εμάς - στηρίζουν πιο πολύ εμάς - παρότι προσπαθούν και αυτόν να τον διατηρήσουν στο ‘δυτικο μαντρί’».
Η επιρροή της Τουρκίας στα Βαλκάνια
Γενικότερος στόχος της Τουρκίας αποτελεί το να γίνει μία περιφερειακή δύναμη έτοιμη να δράσει και να επηρεάσει. Δεν είναι λίγες οι φορές που το έχει αποδείξει. Ο κ. Τζογόπουλος εξηγεί πως η Τουρκία και η επιρροή που αρκεί στα Βαλκάνια «μας επηρεάζει πάρα πολύ υπό την έννοια ότι η Τουρκία είναι ένας «παίκτης» ο οποίος επενδύει και ασκεί πολιτική τόσο στα Βαλκάνια όσο και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και στην Αφρική γενικότερα».
«Όλο αυτό δείχνει ότι η Τουρκία ακολουθεί μία πολιτική η οποία είναι διαφορετική σε σχέση με αυτή που είχαμε συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια σε ό,τι αφορά τους γενικούς της στόχους - οι στόχοι πλέον της Τουρκίας είναι πολύ ευρύτεροι και αυτό ακριβώς συνδέεται και με την προσπάθεια αμφισβήτησης της συνθήκης της Λωζάνης γενικότερα. Η Τουρκία θεωρεί ότι είναι πολύ ισχυρότερη από όταν είχε συμφωνηθεί η συνθήκη το 1923 και για αυτό προσπαθεί να το αμφισβητήσει σε όλα τα μέτωπα - δεν αφορά μόνο τα ελληνοτουρκικά αφορά και τις σχέσεις με τη Συρία, το Ιράκ κ.ά. και μία γενικότερη προσέγγιση που έχει» συμπλήρωσε ο κ. Τζογόπουλος.
Η λογική της κύκλωσης
Χαρακτηριστικά είναι όσα αναφέρει και ο κ. Σταθακόπουλος σχετικά με την Αλβανία «Η Τουρκία έχει διείσδυση στα Βαλκάνια και, δη, σε χώρες που έχουν μουσουλμάνους. Ειδικά με την Αλβανία, εκτός από τη βάση που έχουν κάνει οι Τούρκοι στον Αυλώνα, δίνει υποτροφίες σε παιδιά για να σπουδάζουν σε τουρκικά πανεπιστήμια και μάλιστα καλά, τους έχει δώσει Boeing για τις τουρκικές αερογραμμές, εκπαιδεύει τα αλβανικά στρατεύματα και γενικά διατηρούν άριστες σχέσεις».
Διαβάστε επίσης
Εκλογές στην Τουρκία: Φαβορί ο Ερντογάν έναντι του Κιλιτσντάρογλου - Οι «κρυφές» δημοσκοπήσεις
Εκλογές στην Τουρκία: Ο «πόλεμος» εντυπώσεων Ερντογάν - Κιλιτσντάρογλου και η επόμενη μέρα
Εκλογές στην Τουρκία: Με αέρα νίκης ο Ερντογάν