NASA: Πώς δίνει ονόματα στα σημεία που μελετά στον Άρη

Το ρόβερ Curiosity της NASA τρύπησε πρόσφατα ένα δείγμα σε μια τοποθεσία που ονομάστηκε «Ubajara», ενώ αυτή τη στιγμή στα 2.300 μίλια μακριά (3.700 χλμ) το ρόβερ Perseverance διερευνά βράχους δίπλα στο χείλος του κρατήρα Belva του Άρη.

Η θέση του τρυπανιού προσδιορίζεται με ψευδώνυμο, παρά το γεγονός ότι ο κρατήρας έχει επίσημη ονομασία.

Όπως αναφέρει η NASA, τόσο το ψευδώνυμο, όσο και η επίσημη ονομασία μιας τοποθεσίας είναι μεταξύ χιλιάδων που εφαρμόζονται από αποστολές της NASA όχι μόνο σε κρατήρες και λόφους, αλλά και σε κάθε ογκόλιθο, βότσαλο και επιφάνεια βράχου που μελετούν.

«Ο βασικός λόγος που επιλέγουμε όλα αυτά τα ονόματα είναι για να βοηθήσουμε την ομάδα να παρακολουθεί τι βρίσκει κάθε μέρα», δήλωσε ο Ashwin Vasavada, επιστήμονας του έργου της αποστολής Curiosity στο NASA’s Jet Propulsion Laboratory στη Νότια Καλιφόρνια. «Αργότερα, μπορούμε να αναφερθούμε ονομαστικά στους πολλούς λόφους και τους βράχους καθώς τους συζητάμε και στο τέλος να καταγράψουμε τις ανακαλύψεις μας».

Όταν ξεκίνησαν να βρίσκουν τα αναγνωριστικά χρησιμοποιούσαν ονόματα χαρακτήρων κινουμένων σχεδίων, ωστόσο, 25 χρόνια μετά, ο τρόπος ονοματοδοσίας των διαφόρων ανακαλύψεων έχει εξελιχθεί σημαντικά.

Τα επίσημα ονόματα

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η διαφορά μεταξύ επίσημων ονομάτων στον Άρη και ανεπίσημων είναι φαινομενικά απλή. Τα επίσημα έχουν λάβει έγκριση από την Διεθνή Αστρονομική Ένωση (IAU). Η IAU θέτει πρότυπα για την ονομασία των πλανητικών χαρακτηριστικών και καταγράφει τα ονόματα στο Gazetteer of Planetary Nomenclature.

Δηλαδή, κρατήρες μεγαλύτεροι από 37 μίλια (60 χιλιόμετρα) ονομάζονται από διάσημους επιστήμονες ή συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας. Οι μικρότεροι κρατήρες ονομάζονται από πόλεις με πληθυσμό λιγότερο από 100.000 κατοίκους. Ο κρατήρας Jezero, τον οποίο η Perseverance εξερευνά, έχει πάρει το όνομά του από μια πόλη της Βοσνίας. Το Belva, ένας κρατήρας πρόσκρουσης στο Jezero, πήρε το όνομά του από μια πόλη της Δυτικής Βιρτζίνια που, με τη σειρά της, πήρε το όνομά της από την Belva Lockwood, την πρώτη γυναίκα που έθεσε υποψηφιότητα για πρόεδρος το 1884 και το 1888.

Αυτή τη στιγμή, στον Άρη πάνω από 2.000 τοποθεσίες φέρουν επίσημα ονόματα, ενώ τα ανεπίσημα ψευδώνυμα είναι ακόμα περισσότερα στον χάρτη του πλανήτη.

Ψευδώνυμα

Οι πρώιμες αποστολές του Άρη ακολουθούσαν μία ιδιαίτερη διαδρομή με ψευδώνυμα, ενώ χρησιμοποιούσαν ακόμα και ονόματα χαρακτήρων κινουμένων σχεδίων. Το πρώτο ρόβερ της NASA, Sojourner στα τέλη της δεκατίας του 1990 είχε ανακαλύψεις με ονόματα όπως «Yogi Rock», «Casper» και «Scooby-Doo».

Με τα ρόβερ Spirit και Opportunity η φιλοσοφία των ονομάτων άλλαξε και πλέον οι ομάδες άρχισαν να χρησιμοποιούν πιο σκόπιμα ονόματα.

Παραδείγματος χάριν, η ομάδα του Opportunity ονόμασε έναν κρατήρα "Endurance" για να τιμήσει το πλοίο που μετέφερε την άτυχη αποστολή του εξερευνητή Ernest Shackleton στην Ανταρκτική. Τα ονόματα για τα σημεία όπου προσγειώθηκαν το Curiosity και το Perseverance τιμούν τους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας Ray Bradbury και Octavia E. Butler, αντίστοιχα. Και η ομάδα του Curiosity ονόμασε έναν Αρειανό λόφο από τον συνάδελφό τους Rafael Navarro-González, ο οποίος πέθανε από επιπλοκές του COVID-19.

Γήινα ονόματα στον Άρη

Πάντως οι αποστολές Curiosity και Perseverance έχουν μείνει σε ονομασίες από επίγειες τοποθεσίες. Το 2012, πριν την προσγείωση του Curiosity, η ομάδα του ρόβερ δημιούργησε έναν γεωλογικό χάρτη της περιοχής προσγείωσης. Έτσι, ξεκίνησαν σχεδιάζοντας ένα πλέγμα με τετράγωνα ή τεταρτημόρια τα οποία ισοδυναμούν με περίπου 0,7 μίλια (1,2 χλμ) σε κάθε πλευρά, τα οποία θα έχουν θέμα γύρω από μία τοποθεσία με γεωλογική σημασία στη Γη.

Από εκεί και έπειτα τα μέλη της ομάδας πρότειναν ιδέες για θέματα με βάση τοποθεσίες όπου έχουν εργαστεί ή με τις οποίες έχουν προσωπική σχέση. Από τη στιγμή που θα επιλεγεί ένα θέμα μαζεύουν εκατοντάδες ονόματα.

Για το τελευταίο τεταρτημόριο του Curiosity, η ομάδα του ρόβερ επέλεξε ένα θέμα με το όνομα Roraima, τη βορειότερη πολιτεία της Βραζιλίας, και για το όρος Roraima, την υψηλότερη κορυφή στα βουνά Pacaraima, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα της Βενεζουέλας, της Βραζιλίας και της Γουιάνας. Αυτό σηματοδότησε το πρώτο θέμα του τεταρτημόριου της Νότιας Αμερικής. Η περιοχή που είναι εμπλουτισμένη με θειικά άλατα που εξερευνά αυτή τη στιγμή το Curiosity, με τους λόφους με επίπεδες κορυφές και τις απότομες πλαγιές, τους θύμισε τα «επιτραπέζια» βουνά στην οροσειρά Pacaraima.

Για το Perseverance, οι επιστήμονες επέλεξαν να ασχοληθούν με θέματα εθνικών πάρκων. Το rover εξερευνά τώρα το τεταρτημόριο Rocky Mountain και πρόσφατα τρύπησε σε βράχους σε μια τοποθεσία που φέρει το παρατσούκλι "Powell Peak" του Εθνικού Πάρκου Rocky Mountain.