ΗΠΑ: Απολιθώματα επιβεβαιώνουν τον «τρομερό» αποκεφαλισμό αρχαίων ερπετών από αρπακτικά

Το 1830, ο Άγγλος παλαιοντολόγος Χένρι ντε Λα Μπες συνέθεσε τον πίνακα «Duria Antiquior», ένα όραμα των Μεσοζωικών ωκεανών. Όταν απεικόνισε ένα θαλάσσιο ερπετό με μακρύ λαιμό, απεικόνισε τον λαιμό του ανάμεσα στα σαγόνια ενός τερατώδους Ιχθυόσαυρου.

Έχουν περάσει σχεδόν δύο αιώνες χωρίς άμεσες ενδείξεις της σκηνής που φαντάστηκε ο Ντε Λα Μπες. Ωστόσο, έρευνα που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα (19/6) στο περιοδικό Current Biology έδωσε τρομερές και εξαιρετικά σπάνιες αποδείξεις ότι τα αρπακτικά έβλεπαν το μακρύ, τεντωμένο λαιμό των ερπετών που κολυμπούσαν γύρω από τις προϊστορικές θάλασσες ως ακαταμάχητο στόχο.

Το θύμα ήταν ο Tanystropheus, του οποίου ο λαιμός είναι «εντελώς μοναδικός» στο αρχείο απολιθωμάτων, είπε ο Στέφαν Σπίκμαν, παλαιοντολόγος στο Κρατικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στη Στουτγάρδη της Γερμανίας και συγγραφέας της μελέτης. Ο Tanystropheus είναι ένα εξαφανισμένο γένος αρχοσαυρομορφών ερπετών μήκους 6 μέτρων από τη Μέση και Ύστερη Τριασική εποχή. Είναι αναγνωρίσιμος από τον εξαιρετικά επιμήκη λαιμό του, ο οποίος είχε μήκος 3 μέτρα—μακρύτερο από το σώμα και την ουρά του μαζί.

Η δομή -η οποία αποτελούσε το μισό σώμα του ζώου- περιείχε 13 παράξενα επιμήκεις και αλληλοσυνδεόμενους σπονδύλους, δημιουργώντας έναν λαιμό τόσο άκαμπτο όσο ένα καλάμι ψαρέματος. «Οποιαδήποτε εικόνα για το πώς λειτουργούσαν αυτές οι ακραίες δομές με πιθανές αδυναμίες και δυνατά σημεία είναι πολύ σημαντικό», είπε ο Δρ Σπίκμαν.

Η διδακτορική έρευνα του δρ Σπίκμαν αποκάλυψε ότι δύο ξεχωριστά είδη Tanystropheus - ένα μικρό και ένα άλλο μήκους σχεδόν 6 μέτρων- ζούσαν στις ρηχές λιμνοθάλασσες των Τριασικών Άλπεων, κυνηγώντας πιθανότατα ψάρια στον πυθμένα της θάλασσας. Κατά τη διάρκεια αυτής της έρευνας, ο δρ Σπίκμαν μελέτησε ένα ζευγάρι δειγμάτων και από τα δύο είδη, το καθένα αποτελούμενο αποκλειστικά από ένα κεφάλι και λαιμό.

Και στα δύο ζώα, «ο λαιμός έχει σπάσει στο πίσω μισό», είπε «Είναι σαν να κόβεις ένα σκουπόξυλο», είπε και μοιράστηκε τα δείγματα με τον συνεργάτη του στο γραφείο, Eudald Mujal, έναν παλαιοντολόγο που ειδικεύεται στην ανάλυση των αλληλεπιδράσεων αρπακτικών-θηραμάτων σε απολιθώματα, ιδιαίτεραμέσα από σημάδια δαγκώματος στα οστά. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι λαιμοί είχαν δαγκωθεί. «Το σπασμένο τμήμα των οστών μοιάζει σαν να σπάς κόκκαλο κοτόπουλου», είπε ο Δρ Mujal. «Το οστό έσπασε όταν ήταν ακόμη φρέσκο και πιθανότατα όσο το ζώο ήταν ακόμα ζωντανό».

Η ομάδα μέτρησε την απόσταση μεταξύ των σημαδιών από δαγκώματα στο μεγαλύτερο Tanystropheus και τα συνέκρινε με τα σαγόνια διαφόρων αρπακτικών που μοιράζονταν τον βιότοπο. Ο πιθανός ένοχος ήταν είτε ένας μεγάλος νοτόσαυρος - πρόγονοι πλησιόσαυρων που μοιάζουν με φώκια - είτε ένας από τους δύο μεγάλους, αρπακτικούς ιχθυόσαυρους, είπε ο Δρ Mujal. Ο μικρότερος Tanystropheus μπορεί να είχε δεχτεί επίθεση από ένα μικρότερο θαλάσσιο ερπετό ή ένα μεγάλο ψάρι.

Και τα δύο ζώα είχαν πιθανότατα χτυπηθεί από ψηλά, κατέληξε η ομάδα, πιθανώς από ένα αρπακτικό που ενδιαφέρεται περισσότερο για το σαρκώδες σώμα τους παρά για τον λαιμό ή τα μικροσκοπικά κεφάλια τους. «Ενδεχομένως στοχεύουν κατά προτίμηση την ίδια περιοχή του λαιμού», είπε ο Δρ Μουτζάλ, «αρκετά μακριά από το κεφάλι ώστε να είναι δύσκολο για το ζώο να αμυνθεί».

Ο Tanystropheus είναι το μόνο θαλάσσιο ερπετό που είναι γνωστό ότι υφίσταται τόσο ασυνήθιστο αποκεφαλισμό. Οι μακρύς λαιμός των πλησιόσαυρων - ερπετών που εμφανίστηκαν μετά την εξαφάνιση του Tanystropheus και παρέμειναν μέχρι το τέλος της Μεσοζωικής περιόδου - αποτελούνται από πολλούς ογκώδεις σπονδύλους, όλοι θαμμένοι σε μύες και σβώλους, είπε ο Δρ Mujal. Αν και μπορεί να το έχουν πάρει και στον λαιμό, «ένα πολύ παχύ στρώμα σάρκας και δέρματος γύρω από το λαιμό σημαίνει ότι τα αρπακτικά μπορεί να μην έχουν αφήσει σημάδια στους σπονδύλους».

Αλλά ακόμα κι αν ο μακρύς λαιμός ήταν ένα αδύναμο σημείο για τα αρπακτικά, σημειώνουν οι ερευνητές, ήταν ξεκάθαρα μια εξαιρετικά επιτυχημένη εξελικτική στρατηγική. Πολλές διαφορετικές ομάδες θαλάσσιων ερπετών που τρώνε ψάρια εξέλιξαν ανεξάρτητα τον επιμήκη λαιμό τους για 175 εκατομμύρια χρόνια. Ακόμη και η οικογένεια των Tanystropheus αποδείχθηκε μια επιτυχημένη ιστορία, εξαπλώθηκε στις ακτές της Τριασικής περιόδου από τη σύγχρονη Ευρώπη έως την Κίνα και διήρκεσε για 10 εκατομμύρια χρόνια.

«Η εξέλιξη είναι ένα παιχνίδι συμβιβασμού», είπε ο Δρ Σπίκμαν. «Μακροπρόθεσμα, ο κίνδυνος να έχουν μακρύ λαιμό άξιζε τον κόπο για αυτά τα ζώα». Με άλλα λόγια, το να βγάλετε το λαιμό σας προς τα έξω μπορεί να αξίζει τον κόπο για το είδος - ακόμα κι αν σας δαγκώσουν το κεφάλι...»