Ναγκόρνο-Καραμπάχ: «Λιποθυμούν στην ουρά για ψωμί» - Ένας στους τρεις πεθαίνει από την πείνα

Το αποκαλούν «Δρόμο της Ζωής», καθώς είναι η μόνη διαδρομή που συνδέει 120.000 Αρμένιους που ζουν στην περιοχή Ναγκόρνο-Καραμπάχ του Αζερμπαϊτζάν με την Αρμενία. Εδώ και σχεδόν εννέα μήνες ωστόσο ο Διάδρομος του Λατσίν έχει αποκλειστεί από τις αρχές του Αζερμπαϊτζάν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις τροφίμων, φαρμάκων, προϊόντων υγιεινής και καυσίμων στην αποσχισθείσα περιοχή.

Ο δεκαοκτάχρονος Xάικ στέκεται στο μπαλκόνι ενός λιτού ξενοδοχείου στο Γκόρις, στην αρμενική πλευρά των συνόρων με το Αζερμπαϊτζάν, μιλώντας στη μητέρα του σε βιντεοκλήση. «Ούτε αυγά, ούτε ζάχαρη, δεν υπάρχουν καθόλου γλυκά, το ψωμί με δελτίο, σηκώθηκα στις 04:00 για να στηθώ στην ουρά», λέει η μητέρα του, μιλώντας από την πόλη Μαρτάκερτ του Καραμπάχ.

Ο Χάικ δεν είναι το πραγματικό του όνομα. Το έχει αλλάξει για τη δική του ασφάλεια. Οι Αρμένιοι δεν μπορούν να φτάσουν τις οικογένειές τους στην άλλη πλευρά του διαδρόμου του Λατσίν επειδή έχει αποκλειστεί από το Αζερμπαϊτζάν από τον Δεκέμβριο. Κανένα ανεξάρτητο μέσο δεν έχει καταφέρει φτάσει στον θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Στα social media κυκλοφορούν φωτογραφίες και βίντεο με άδεια μαγαζιά.

Ένας στους τρεις θανάτους οφείλεται σε υποσιτισμό

«Οι άνθρωποι στέκονται σε ουρές για ώρες για να λάβουν ελάχιστες μερίδες φαγητού. Λιποθυμούν στις ουρές», λέει η τοπική δημοσιογράφος Ιρίνα Χαϊραπετιάν σε ηχογραφημένο φωνητικό μήνυμα από το εσωτερικό του αρμενικού θύλακα. «Δεν έχουμε καύσιμα για τις μεταφορές και οι άνθρωποι πρέπει να περπατήσουν πολλά χιλιόμετρα με τα πόδια για να σταθούν σε ουρές για να αγοράσουν ό,τι μπορούν για να θρέψουν τις οικογένειές τους».

Οι τοπικές αρχές στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ λέει ότι ένας στους τρεις θανάτους οφείλεται σε υποσιτισμό. «Ξέρω μια περίπτωση που μια έγκυος έχασε το παιδί της επειδή δεν υπήρχε βενζίνη για να πάει στο νοσοκομείο», λέει η μητέρα του Χάικ. Από τον Μάρτιο δεν υπάρχει κανένα καύσιμο, κανένα φάρμακο -ούτε καν σαμπουάν- και τακτικές διακοπές ρεύματος. Με τον χειμώνα που έρχεται η κατάσταση θα χειροτερέψει. Ο γιος της νιώθει μίσος, φόβο και απελπισία: «Επειδή καταλαβαίνω οτι αργά ή γρήγορα το το Αζερμπαϊτζάν θα κατακτήσει το σπίτι μου, την πόλη μου, τη χώρα μου»

Για τους Αρμένιους του Καραμπάχ το σπίτι τους είναι το «Αρτσάχ», μια αυτοαποκαλούμενη δημοκρατία που δεν υπάρχει στον παγκόσμιο χάρτη, καθώς αυτός ο ορεινός θύλακας είναι μέρος της περιοχής Ναγκόρνο-Καραμπάχ του Αζερμπαϊτζάν. Παρά το γεγονός ότι έχουν πολλά κοινά πολιτιστικά στοιχεία, τα δύο κράτη του Νοτίου Καυκάσου, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, πολεμούν για τον έλεγχο αυτής της γης επί δεκαετίες σε πολέμους που έχουν κοστίσει δεκάδες χιλιάδες ζωές.

Ο πόλεμος του 2020 και η ευθραυστή εκεχειρία

Το 2020 στον πιο πρόσφατο πόλεμο έξι εβδομάδων, το Αζερμπαϊτζάν ανακατέλαβε όλα τα εδάφη γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ που κατείχε η Αρμενία από το 1994. Η κατάπαυση του πυρός με τη μεσολάβηση της Ρωσίας βασίστηκε στην ανάπτυξη ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων για να εγγυηθούν την ασφάλεια των Αρμενίων και να ελέγξουν τον Διάδρομο του Λατσίν, επιτρέποντας την ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων και εμπορευμάτων μεταξύ του Καραμπάχ και της Δημοκρατίας της Αρμενίας.

Αλλά καθώς η Ρωσία επικεντρώνεται στον πόλεμο στην Ουκρανία, το Αζερμπαϊτζάν έκλεισε τον δρόμο προς την περιφερειακή πρωτεύουσα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, Στεπανακέρτ (γνωστή στο Αζερμπαϊτζάν ως Χανκεντί) με περιβαλλοντικούς ακτιβιστές που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση τον περασμένο Δεκέμβριο

Τον Απρίλιο, το Αζερμπαϊτζάν εγκατέστησε το δικό του στρατιωτικό σημείο ελέγχου στην είσοδο του διαδρόμου του Λατσίν, δικαιολογώντας το «κυρίαρχο δικαίωμα» του και την «πλήρη αποκατάσταση της εδαφικής του ακεραιότητας». Κατηγόρησε την Αρμενία ότι χρησιμοποιεί τον δρόμο για να φέρει στρατιωτικές προμήθειες, κάτι που η Αρμενία αρνείται.

Η μόνη διεθνής ανθρωπιστική οργάνωση με πρόσβαση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) και ο οργανισμός εκκαθάρισης ναρκών, Halo Trust. Αν και έχει πραγματοποιήσει ιατρικές εκκενώσεις, δεν μπόρεσε να εγγυηθεί την ασφαλή διέλευση, όπως ανακάλυψε η οικογένεια Χατσατριάν στις 29 Ιουλίου. Αυτή ήταν η ημέρα που ο 68χρονος Βατζίοφ Χατσατριάν μεταφέρθηκε στην πρωτεύουσα της Αρμενίας Ερεβάν για επείγουσα χειρουργική επέμβαση καρδιάς.

«Όταν πλησίασαν το σημείο ελέγχου του Αζερμπαϊτζάν, είπαν ότι έπρεπε να τον πάρουν για 10 λεπτά για να του κάνουν μερικές ερωτήσεις», λέει η κόρη του Βέρα «Τον πατέρα μου τον πήραν με έναν υπάλληλο του Ερυθρού Σταυρού· λίγα λεπτά αργότερα ο υπάλληλος του Ερυθρού Σταυρού επέστρεψε αλλά ο πατέρας μου οδηγήθηκε προς άγνωστη κατεύθυνση».

Με καταγωγή από το Καραμπάχ, μετακόμισε στην αρμενική πόλη Τζερμούκ μετά την επιστροφή του χωριού της στο Αζερμπαϊτζάν ως μέρος της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. «Τώρα κάθε λεπτό, κάθε δευτερόλεπτο σκέφτομαι: Κι αν σταματήσει η καρδιά του;»

Οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν έχουν κατηγορήσει τον πατέρα της για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν κατά τον Πρώτο πόλεμο του Καραμπάχ το 1992. «Υπάρχουν πολλοί αυτόπτες μάρτυρες που τον αναγνωρίζουν μέσω ρεπορτάζ των μέσων ενημέρωσης. Ποτέ δεν είπαμε ότι οι εγκληματίες πολέμου δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν τη δικαιοσύνη», λέει ο Χικμέτ Χατζίγιεφ, ειδικός σύμβουλος του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ.

Η Βέρα λέει ότι οι κατηγορίες είναι αναληθείς. «Η υπεράσπιση της χώρας σου δεν είναι έγκλημα. Δεν μπορεί να υπάρξει δίκαιη δίκη στο Αζερμπαϊτζάν. Ίσως υπάρξει δικαιοσύνη μια μέρα, αλλά δεν έχουμε το χρόνο να την περιμένουμε»

Η υπόθεση του Χατσατριάν έχει προκαλέσει αντιδράσεις στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Τρεις νεαροί Αρμένιοι ποδοσφαιριστές του Καραμπάχ συνελήφθησαν αυτή την εβδομάδα στο ίδιο σημείο ελέγχου για βεβήλωση της σημαίας του Αζερμπαϊτζάν το 2021. Ο φόβος τώρα είναι ότι οποιοσδήποτε Αρμένιος θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την ίδια μοίρα αν προσπαθήσει να περάσει.

Οι άλλες δύο αδερφές της Βέρας παραμένουν στο Καραμπάχ υπό αποκλεισμό. «Η εγγονή της αδερφής μου είναι δύο μηνών, δεν υπάρχει γάλα για μωρά, η μητέρα της δεν έχει αρκετό γάλα καθώς δεν τρώει σωστά. Δεν υπάρχει φάρμακο για τον 22χρονο ανιψιό μου που υπέστη εγκεφαλική βλάβη κατά τη διάρκεια του πολέμου. έχασε την ικανότητά του να μιλάει και το δεξί του χέρι δεν κουνιέται».

Αυτόν τον μήνα οι ΗΠΑ κάλεσαν το Αζερμπαϊτζάν να αποκαταστήσει την ελεύθερη μετακίνηση κατά μήκος του Διαδρόμου του Λατσίν κατά τη διάρκεια έκτακτης συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την κρίση.

Ο ρόλος της διεθνούς κοινότητας

Το Διεθνές Δικαστήριο είχε ήδη ενημερώσει το Αζερμπαϊτζάν ότι είχε μια νομικά δεσμευτική εντολή να επιτρέπει την «ανεμπόδιστη κυκλοφορία προσώπων, οχημάτων και φορτίου» στο δρόμο και προς τις δύο κατευθύνσεις. Αλλά οι Αρμένιοι είναι δύσπιστοι για τη δέσμευση της διεθνούς κοινότητας να επιλύσει την κρίση. Διαδηλωτές στο Ερεβάν απέκλεισαν την είσοδο του γραφείου του ΟΗΕ με τρόφιμα και σακιά αλεύρι για να απαιτήσουν το άνοιγμα του δρόμου.

Το Αζερμπαϊτζάν αρνείται ότι εκτυλίσσεται ανθρωπιστική κρίση. Λέει ότι θέλει τον πλήρη έλεγχο της επικράτειας και έχει προσφέρει μια εναλλακτική οδό ανεφοδιασμού μέσω της πόλης Aγκντάμ, που ανακαταλήφθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2020.

«Στη συνέχεια, ο δρόμος του Λατσίν θα ανοίξει σε 24 ώρες επίσης. Περισσότεροι δρόμοι είναι καλύτεροι για όλους», λέει ο ειδικός σύμβουλος του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν. Ο Χικμέτ Χατζίγιεφ λέει ότι στους Αρμένιους του Καραμπάχ έχουν προσφερθεί τα ίδια «γλωσσικά, πολιτιστικά, θρησκευτικά και δημοτικά δικαιώματα» με τους πολίτες του Αζερμπαϊτζάν.

Ωστόσο, ο γενικός πρεσβευτής της Αρμενίας, Έντμον Μαρουκιάν, κατηγορεί το Αζερμπαϊτζάν για ψεύτικες υποσχέσεις όταν υπάρχει μόνο μία διαδρομή που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. «Θέλουν να προσπαθήσουν να αλλάξουν την εστίαση της διεθνούς κοινότητας, να διαλύσουν την κατανόηση και την υποχρέωση του Διαδρόμου του Λατσίν».

Η πρώην ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ Gulnara Shahinian προειδοποιεί ότι η αποκοπή του τελευταίου δεσμού με τη Δημοκρατία της Αρμενίας θα σημάνει εξόντωση για τους Αρμένιους του Καραμπάχ. «Ξέρετε το επίπεδο παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αζερμπαϊτζάν. Με την όλη πολιτική μίσους τους, πώς θα μπορούσατε να περιμένετε ότι θα υπήρχε καλή στάση απέναντι στους Αρμένιους στο Καραμπάχ;»

Σε μικρή απόσταση με το αυτοκίνητο από το Γκόρις, μία κορυφογραμμή προσφέρει καθαρή θέα της τρέχουσας κρίσης. Από την αρμενική πλευρά, τίποτα δεν κινείται κατά μήκος ενός νέου δρόμου που κατασκευάστηκε για να παρακάμψει το έδαφος που επιστράφηκε στο Αζερμπαϊτζάν ως μέρος της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός του 2020.

Μια σειρά από φορτηγά φορτωμένα με 400 τόνους ανθρωπιστικής βοήθειας για το Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων, φαρμάκων, βρεφικών τροφών και άλλων βασικών ειδών, είναι σταθμευμένη κατά μήκος της προσέγγισης προς το σημείο ελέγχου του Αζερμπαϊτζάν. Ο ρεπόρτερ του ΒΒC θυμάται οτι το μόνο πράγμα που λείπει περισσότερο στη μητέρα του Χάικ είναι το μαγειρικό λάδι και ρωτάει έναν οδηγό φορτηγού που περιμένει στο Γκόρις τι μεταφέρει. «Είκοσι δύο τόνους μαγειρικό λάδι».

Πηγή:BBC