Ιράν: Πώς χρησιμοποιεί τα «πιόνια» του για να πλήξει Ισραήλ και ΗΠΑ - Οι ισορροπίες του τρόμου

Οι Ιρανοί ηγέτες έχουν προειδοποιήσει ότι ο κόσμος είναι πιο κοντά σε έναν περιφερειακό πόλεμο στη Μέση Ανατολή και ότι το Ισραήλ έχει ξεπεράσει τις κόκκινες γραμμές, οι οποίες, σύμφωνα με τα λόγια του Προέδρου Εμπραήμ Ραϊσι, «μπορεί να αναγκάσουν τους πάντες να αναλάβουν δράση».

Το Ιράν όμως βαδίζει σε τεντωμένο σκοινί, επιθυμώντας να αποφύγει μια άμεση σύγκρουση και ως εκ τούτου θολώνει τις «κόκκινες γραμμές» του για να αποφύγει να μπει σε παγίδα. Αντίθετα, στηρίζεται σε αντιπροσώπους πολιτοφυλακών στην περιοχή από τον «άξονα της αντίστασης» για να εξαπολύσει περιορισμένα πλήγματα με στόχο το Ισραήλ και τις αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στο Ιράκ και τη Συρία.

Η χρήση πιστών στην Τεχεράνη δυνάμεων, μεταξύ των οποίων η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, αλλά και η Χαμάς και η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ στη Γάζα, υπήρξε σήμα κατατεθέν της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής. Το Ιράν λέει ότι ενώ υποστηρίζει τέτοιες «αντιστασιακές δυνάμεις», ενεργούν ανεξάρτητα.

Πόση αυτονομία από το Ιράν έχουν οι «δυνάμεις αντίστασης»;

Ο Eμίλ Χοκάγιεμ από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών παρακολουθεί όλη του τη ζωή τη σχέση μεταξύ του Ιράν και των πληρεξουσίων του. «Αυτή η συζήτηση θα συνεχιστεί για πάντα, αλλά μάθαμε πολλά για το πώς λειτουργεί το Ιράν με το δίκτυο των εταίρων του», είπε πρόσφατα. «Ενδυναμώνει, υποστηρίζει, καθοδηγεί, αλλά σπάνια διατάζει.

Οι Δυτικοί έχουν πρόβλημα λόγω του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβάνονται αυτές τις αλυσίδες εντολών. Οι εταίροι του Ιράν είναι σαν κατώτεροι αλλά έμπιστοι «αδερφοί στα όπλα». Η Χαμάς (ακόμα και η Χεζμπολάχ) δεν περιμένουν άμεση και διαρκή ιρανική βοήθεια κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης. Οι εταίροι του Ιράν παίρνουν την απόφασή τους και ζητούν τη συγκατάθεση του Ιράν. Υποψιάζομαι ότι δεν θα κάνουν κάτι στο οποίο αντιτίθεται το Ιράν, αλλά έχουν μεγάλο περιθώριο ελιγμών».

Πόσο εξαρτάται η Χαμάς από το Ιράν;

Η Χαμάς έχει τις ρίζες της στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, μια σουνιτική μουσουλμανική ομάδα, και αυτές οι ρίζες είχαν στο παρελθόν λειτουργήσει περιοριστικά στη σχέση με το Ιράν. Το ξέσπασμα του πολέμου στη Συρία το 2011, για παράδειγμα, επιδείνωσε τις σχέσεις Χαμάς-Ιράν, αφού η Τεχεράνη υπό την ηγεσία των Σιιτών υποστήριξε το καθεστώς Άσαντ και η Χαμάς υποστήριξε τη σουνιτική αντιπολίτευση.

Μέχρι τη σύγκρουση στη Γάζα το 2012, η Χαμάς εκτόξευε ιρανικούς πυραύλους Fajr-5 μεγάλου βεληνεκούς στο Τελ Αβίβ και την Ιερουσαλήμ. Μετά την κρίση της Γάζας το 2021, ο πολιτικός αρχηγός της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε, επαίνεσε το Ιράν για τον βομβαρδισμό, σημειώνοντας ότι η Τεχεράνη «δεν ήταν φειδωλή σε χρήματα, όπλα και τεχνική υποστήριξη».

Η ίδια η Χαμάς είπε ότι ένας στρατηγός από τον ηγετικό κλάδο των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων, το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), τους «όπλισε και τους καθοδήγησε». Τον Ιανουάριο του 2021, ο διοικητής της αεροδιαστημικής δύναμης του IRGC Amir Ali Hajizadeh δήλωσε: «Όλοι οι πύραυλοι που μπορεί να δείτε στη Γάζα και τον Λίβανο δημιουργήθηκαν με την υποστήριξη του Ιράν». Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου κατηγόρησε το Ιράν ότι παρέχει το 90% των κεφαλαίων στη Χαμάς.

Υπάρχουν στοιχεία ότι το Ιράν σχεδίασε τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου;

Οι ΗΠΑ αρνήθηκαν ότι διαθέτουν πληροφορίες για να υποστηρίξουν αυτόν τον ισχυρισμό. Μια αναφορά της Wall Street Journal ισχυρίστηκε ότι οι επιθέσεις σχεδιάστηκαν σε συναντήσεις στη Βηρυτό στις οποίες συμμετείχαν η Χαμάς και η Χεζμπολάχ και ότι σε αυτές τις τακτικές συναντήσεις παραβρέθηκε δύο φορές ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν. Αλλά το Ιράν είχε δημοσιοποιήσει το ίδιο την επίσκεψη του υπουργού στη Βηρυτό και φαίνεται απίθανο τα ιρανικά πρακτορεία ειδήσεων να δημοσιοποιήσουν μια συνάντηση στην οποία συζητήθηκε η επίθεση στο Ισραήλ.

Ποιοι είναι οι «δορυφόροι» της Τεχεράνης

Λίβανος

Η Χεζμπολάχ περιγράφεται συχνά ως το «πετράδι στο στέμμα», με τον επί μακρόν πνευματικό της ηγέτη, Χασάν Νασράλα. Η Χεζμπολάχ έχει ένα πολιτικό κόμμα και μια στρατιωτική δύναμη που έχει, εδώ και τρεις δεκαετίες, οικοδομήσει μια σχέση με το Ιράν που βασίζεται στην εμπιστοσύνη και το αμοιβαίο συμφέρον.

Η εκστρατεία επιθέσεων, βομβαρδισμών, αεροπειρατειών και άμεσων στρατιωτικών αντιπαραθέσεων με το Ισραήλ στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 έχει εξυπηρετήσει τους στρατηγικούς στόχους της Τεχεράνης στη Μέση Ανατολή χωρίς άμεσες στρατιωτικές αντιπαραθέσεις με το Ισραήλ. Από τις 7 Οκτωβρίου οι εκτοξεύσεις ρουκετών από το νότιο Λίβανο έχουν αυξηθεί και μαχητές της Χεζμπολάχ έχουν σκοτωθεί. Αλλά το Ιράν θα ήταν απρόθυμο να δεσμευτεί σε έναν δεύτερο πόλεμο όπως αυτός του 2006 που κατέστρεψε τον Λίβανο.

Υέμενη

Με μικρό κόστος για τον εαυτό του, το Ιράν παρέχει όπλα στις δυνάμεις των ανταρτών Σιιτών Χούτι, γνωστές ως «Ανσάρ Αλλάχ», που έχουν δεσμεύσει τη Σαουδική Αραβία, και σε μικρότερο βαθμό τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, εδώ και χρόνια.

Συρία

Ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ, οφείλει την επιβίωσή του στο Ιράν από τη στιγμή που η Τεχεράνη προμήθευσε τις χερσαίες δυνάμεις -έως και 80.000 άνδρες, πολλούς εκ των οποίων από τη Χεζμπολάχ- που σε συνδυασμό με τη ρωσική αεροπορία συνέτριψαν την εξέγερση. Μια μελέτη από το Joosor Center έδειξε ότι το Ιράν είχε 98 στρατιωτικές τοποθεσίες στην ανατολική Συρία.

Ιράκ

Το ισχυρό σιιτικό παραστρατιωτικό Κίνημα Nujaba που υποστηρίζεται από το Ιράν επέκρινε την αντίθεση του ιρακινού πρωθυπουργού, Mοχάμεντ Σία αλ-Σουντάνι, σε επιθέσεις σε αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στη χώρα – ισχυριζόμενος ότι «υπάρχει επαρκής νομική και θρησκευτική άδεια για αντίσταση». Αλλά υπάρχει μια ισχυρή εκλογική βάση στο Ιράκ –κυρίως μια νεότερη γενιά– που θέλει να σταματήσει η ιρανική επιρροή.

Ενδιαφέρεται ο «άξονας της αντίστασης» για ολοκληρωτικό πόλεμο;

Θα σήμαινε μια ολοκληρωτική αλλαγή στρατηγικής. Ο Μάικλ Νάιτς από το Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον για την Πολιτική στην Εγγύς Ανατολή είπε ότι οι δύο πλευρές παίζουν ένα θανατηφόρο παιχνίδι από το 2019 περίπου, όταν οι ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές έλαβαν drones από την Τεχεράνη, εφόσον δεν σκότωναν πάρα πολλούς Αμερικανούς.

«Αυτό που έχουν κάνει οι Ιρανοί είναι ένας τέλειος τρόπος να προκαλούν τους Αμερικανούς και να επιδεικνύουν αντίσταση στην περιφερειακή τους παρουσία χωρίς να επισύρουν βαριά αμερικανικά στρατιωτικά αντίποινα». Ο ολοκληρωτικός πόλεμος θα τερμάτιζε αυτή τη στρατηγική.

Πώς πιστεύει το Ιράν ότι μπορεί να κερδίσει η Χαμάς;

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Τζαβάντ Ζαρίφ, σε ομιλία του την περασμένη εβδομάδα είπε ότι το Ισραήλ κατά μία έννοια είχε ήδη χάσει από τότε που καταστράφηκε ο μύθος της ανίκητης χώρας. Καθώς το Ιράν ευθυγραμμίζεται με τον προηγουμένως διχασμένο αραβικό κόσμο, βρίσκεται σε ισχυρότερη θέση από πριν, υποστηρίζοντας ότι οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν χάσει τη λαϊκή υποστήριξη.

Είτε ήταν πρόθεση είτε υποπροϊόν, η προγραμματισμένη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ βρίσκεται σε αναμονή. Ο Ζαρίφ πιστεύει ότι η βασική προτεραιότητα του Ισραήλ τώρα είναι η προσπάθεια να παρασύρει τις ΗΠΑ σε πόλεμο εναντίον του Ιράν, αλλά οι ΗΠΑ δεν το θέλουν αυτό.

Είναι το Ιράν ευθυγραμμισμένο με τις ισχυρές μοναρχίες στον Κόλπο;

Όχι μέχρι τις τελευταίες εβδομάδες. Πολλές από τις σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου αντιμετωπίζουν το σιιτικό Ιράν με ένα μείγμα φόβου και καχυποψίας. Δεν συμμερίζονται την επιθυμία του Ιράν να εκδιώξει όλες τις αμερικανικές δυνάμεις από την περιοχή. Αλλά οι προσπάθειες των ΗΠΑ να πείσουν το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου να γίνει μια πιο συνεκτική δύναμη ασφαλείας απέτυχαν. Αν και τα αραβικά κράτη πιέζουν για μια λύση δύο κρατών στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης, το Ιράν κλίνει προς ένα ενιαίο παλαιστινιακό κράτος.

Βλέπουν όλοι οι Ιρανοί το Ισραήλ με τον ίδιο τρόπο με την ηγεσία;

Όχι. Οι προσπάθειες του κράτους να κυματίσουν οι παλαιστινιακές σημαίες σε έναν πρόσφατο ποδοσφαιρικό αγώνα οδήγησαν σε εκτεταμένες αποδοκιμασίες. Ο εξόριστος γιος του ανατρεπέντος Σάχη του Ιράν, Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί, προκάλεσε διαμάχη ταξιδεύοντας στην Ιερουσαλήμ πριν από έξι μήνες.

Αυτό έχει εξοργίσει βετεράνους επικριτές του καθεστώτος, όπως ο Ιρανός ακαδημαϊκός Σαντέγκ Ζιμπακάλαμ, ο οποίος αναρωτήθηκε γιατί οι σύγχρονοι αντίπαλοι του ιρανικού καθεστώτος άλλαξαν τη στάση τους απέναντι στο Ισραήλ. «Πολλά στελέχη της αντιπολίτευσης, ειδικά οι βασιλόφρονες και οι υποστηρικτές της Αυτού Εξοχότητάς του Πρίγκιπα, επηρεάζονται τόσο πολύ από το μίσος για το ιρανικό καθεστώς που δεν βλέπουν τον πόνο και τα βάσανα εκατομμυρίων Παλαιστινίων και είναι πιο Σιωνιστές από τους Σιωνιστές» είπε.

Πηγή: Guardian