Χούθι: Οι «πειρατές» της Ερυθράς Θάλασσας - Ο ρόλος τους και o εφιάλτης για το παγκόσμιο εμπόριο

Η πειρατεία επέστρεψε στην Ερυθρά Θάλασσα και στο Κέρας της Αφρικής τον Νοέμβριο, μετά από μία συγκυρία γεγονότων που είχε να κάνει λιγότερο με τους ένοπλους Σομαλούς και περισσότερο με τον πόλεμο στη Γάζα. Το πρώτο ανησυχητικό γεγονός συνέβη στις 19 Νοεμβρίου, όταν αντάρτες Χούθι συνέλαβαν ένα φορτηγό πλοίο ιαπωνικής σημαίας, σε μία επιχείρηση κομάντο, χρησιμοποιώντας ελικόπτερο.

Το MV Galaxy Leader κρατείται έκτοτε κοντά στο λιμάνι Χοντέιντα στην Ερυθρά Θάλασσα της Υεμένης. Το πλοίο είχε κάποια επένδυση από έναν Ισραηλινό μεγιστάνα ονόματι Αβραάμ «Ραμί» Ουνγκάρ αλλά όχι Ισραηλινό καπετάνιο, σημαία ή πλήρωμα. Οι ηγέτες των Χούθι έχουν διαμηνύσει ότι τα ισραηλινά πλοία είναι «νόμιμοι στόχοι για εμάς οπουδήποτε… Δεν θα διστάσουμε να αναλάβουμε δράση».

Το ελικόπτερο έφερε εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας για μια τέτοια επιχείρηση, και το περιστατικό θύμιζε περισσότερο κρατικά υποστηριζόμενη, παρά ανεξάρτητη πράξη πειρατείας, λένε οι ειδικοί. Ο Βρετανός εμπειρογνώμονας συνταγματάρχης Τζον Στιντ, ο οποίος έχει διαπραγματευτεί για την απελευθέρωση ομήρων από συμμορίες πειρατών της Σομαλίας λέει οτι η υπόθεση του Galaxy Leader παραπέμπει σε ιρανική τεχνογνωσία. «Η επίθεση από τους Χούθι ήταν καλά ενορχηστρωμένη και η χρήση ελικοπτέρου την καθιστά πολιτική, δεδομένων των φαινομενικώ» δεσμών ιδιοκτησίας του Ισραήλ. Είναι το ίδιο στυλ που χρησιμοποιεί το Ιράν στον Κόλπο», είπε.

Όπως η Χαμάς, οι Χούθι φέρεται να λαμβάνει χρηματοδότηση από το Ιράν. Περιφερειακοί εμπειρογνώμονες υποθέτουν ότι το Ιράν θέλει να διεξαγάγει έναν πόλεμο δι'αντιπροσώπων χαμηλού επιπέδου εναντίον του Ισραήλ για να υποστηρίξει τη Χαμάς. Από τις 7 Οκτωβρίου, ομάδες που συνδέονται με το Ιράν στον Λίβανο, την Υεμένη, το Ιράκ και τη Συρία επιτίθενται σε στόχους των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Ποιοι είναι οι Χούτι ;

Οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης που υποστηρίζονται από το Ιράν εντείνουν τις επιθέσεις τους σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα, τα οποία, όπως λένε, είναι εκδίκηση εναντίον του Ισραήλ για τη στρατιωτική του εκστρατεία στη Γάζα.

Οι επιθέσεις ανάγκασαν μερικές από τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές και πετρελαϊκές εταιρείες του κόσμου να αναστείλουν τη διέλευση μέσω μιας από τις σημαντικότερες θαλάσσιες εμπορικές οδούς του κόσμου, κάτι που θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει σοκ στην παγκόσμια οικονομία.

Οι Χούτι πιστεύεται ότι οπλίζονται και εκπαιδεύονται από το Ιράν και υπάρχουν φόβοι ότι οι επιθέσεις τους θα μπορούσαν να κλιμακώσουν τον πόλεμο του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς σε μια ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση.

Το κίνημα των Χούτι, γνωστό και ως Ansarallah (Υποστηρικτές του Θεού), είναι η μία πλευρά του εμφυλίου πολέμου στην Υεμένη που μαίνεται εδώ και σχεδόν μια δεκαετία. Εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1990, όταν ο ηγέτης του, Χουσείν αλ-Χούθι, ξεκίνησε το «Believing Youth», ένα θρησκευτικό κίνημα αναβίωσης για ένα τμήμα του σιιτικού Ισλάμ που ονομάζεται Ζαϊντισμός.

Οι Ζαϊντί κυβέρνησαν την Υεμένη για αιώνες, αλλά περιθωριοποιήθηκαν υπό το σουνιτικό καθεστώς που ανέβηκε στην εξουσία μετά τον εμφύλιο πόλεμο του 1962. Το κίνημα του Aλ-Χούτι ιδρύθηκε για να εκπροσωπήσει τους Ζαϊντι και να αντισταθεί στον ριζοσπαστικό σουνιτισμό, ιδιαίτερα στις ιδέες των Ουαχαμπιτών από τη Σαουδική Αραβία. Οι στενότεροι οπαδοί του έγιναν γνωστοί ως Χούτι.

Πώς απέκτησαν την εξουσία;

Ο Αλί Αμπντουλάχ Σάλεχ, ο πρώτος πρόεδρος της Υεμένης μετά την ενοποίηση της Βόρειας και της Νότιας Υεμένης το 1990, υποστήριξε αρχικά το κίνημα «Βelieving Youth» Αλλά καθώς η δημοτικότητα του κινήματος μεγάλωνε και η αντικυβερνητική ρητορική οξύνθηκε, έγινε απειλή για τον Σάλεχ. Η κατάσταση εκτροχιάσηκε το 2003, όταν ο Σάλεχ υποστήριξε την εισβολή των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράκ, στην οποία πολλοί Υεμενίτες αντιτάχθηκαν.

Για τον αλ Χούθι, το ρήγμα ήταν μια ευκαιρία. Εκμεταλλευόμενος τη δημόσια οργή, οργάνωσε μαζικές διαδηλώσεις. Μετά από μήνες αναταραχής, ο Σάλεχ εξέδωσε ένταλμα σύλληψής του. Ο Αλ Χούθι σκοτώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2004 από τις δυνάμεις της Υεμένης, αλλά το κίνημά του συνεχίστηκε. Η στρατιωτική πτέρυγα των Χούθι μεγάλωσε καθώς περισσότεροι μαχητές εντάχθηκαν στους κόλπους του. Ενθαρρυμένοι από τις πρώτες διαδηλώσεις της Αραβικής Άνοιξης το 2011, πήραν τον έλεγχο της βόρειας επαρχίας Σαάντα και ζήτησαν τον τερματισμό του καθεστώτος Σαλέχ.

Ποιος ο ρόλος τους στην Υεμένη

Ο Σαλέχ συμφώνησε το 2011 να παραδώσει την εξουσία στον αντιπρόεδρό του Αμπντ-Ραμπού Μανσούρ Χάντι, αλλά αυτή η κυβέρνηση δεν ήταν πιο δημοφιλής. Οι Χούθι χτύπησαν ξανά το 2014, παίρνοντας τον έλεγχο τμημάτων της Σαναά, της πρωτεύουσας της Υεμένης, προτού τελικά εισβάλουν στο προεδρικό μέγαρο στις αρχές του επόμενου έτους.

Ο Χάντι κατέφυγε στη Σαουδική Αραβία, η οποία ξεκίνησε πόλεμο κατά των Χούτι κατόπιν αιτήματός του τον Μάρτιο του 2015. Αυτό που αναμενόταν να ήταν μια γρήγορη εκστρατεία κράτησε χρόνια: Τελικά υπογράφηκε εκεχειρία το 2022. Έληξε μετά από έξι μήνες, αλλά τα εμπόλεμα μέρη δεν έχουν επιστρέψει σε σύγκρουση πλήρους κλίμακας.

Τα Ηνωμένα Έθνη δήλωσαν ότι ο πόλεμος στην Υεμένη έχει μετατραπεί στη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο. Σχεδόν ένα τέταρτο του εκατομμυρίου ανθρώπων έχουν σκοτωθεί κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΟΗΕ. Μετά την κατάπαυση του πυρός, οι Χούτι έχουν εδραιώσει τον έλεγχό τους στο μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Υεμένης. Αναζήτησαν επίσης μια συμφωνία με τους Σαουδάραβες που θα έληγε οριστικά τον πόλεμο και θα παγίωνε τον ρόλο τους ως κυβερνώντες της χώρας.

Ποιοι είναι οι σύμμαχοί τους;

Οι Χούθι υποστηρίζονται από το Ιράν, το οποίο άρχισε να αυξάνει τη βοήθειά του προς την ομάδα το 2014 καθώς κλιμακώθηκε ο εμφύλιος πόλεμος και καθώς εντάθηκε ο ανταγωνισμός του με τη Σαουδική Αραβία. Το Ιράν παρείχε στην ομάδα όπλα και τεχνολογία, μεταξύ άλλων θαλάσσιες νάρκες, βαλλιστικούς πυραύλους, πυραύλους κρουζ και μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAVs ή drones), σύμφωνα με έκθεση του 2021 από το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών.

Οι Χούθι αποτελούν μέρος του λεγόμενου «Άξονα Αντίστασης» του Ιράν - μια αντι-ισραηλινή και αντιδυτική συμμαχία περιφερειακών πολιτοφυλακών που υποστηρίζεται από την Ισλαμική Δημοκρατία υπό την ηγεσία του Ιράν. Μαζί με τη Χαμάς στη Γάζα και τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, οι Χούθι είναι μία από τις τρεις εξέχουσες πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν που έχουν εξαπολύσει επιθέσεις στο Ισραήλ τις τελευταίες εβδομάδες.

Πόσο ισχυροί είναι οι Χούθι;

Αμερικανοί αξιωματούχοι παρακολουθούν επαναλαμβανόμενες βελτιώσεις στο βεληνεκές, την ακρίβεια και τη θνησιμότητα των εγχώριων πυραύλων των Χούθι. Αρχικά, τα εγχώρια όπλα των Χούθι συναρμολογήθηκαν σε μεγάλο βαθμό με ιρανικά εξαρτήματα που μεταφέρθηκαν λαθραία στην Υεμένη σε κομμάτια, δήλωσε στο CNN αξιωματούχος που γνωρίζει τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ.

Αλλά έχουν κάνει προοδευτικές τροποποιήσεις που έχουν προσθέσει μεγάλες συνολικές βελτιώσεις, είπε ο αξιωματούχος. Σε μια νέα εξέλιξη, οι Χούθι χρησιμοποίησαν βαλλιστικούς πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς εναντίον του Ισραήλ, εκτοξεύοντας βλήματα στη νότια περιοχή του Ισραήλ, Εϊλάτ, στις αρχές Δεκεμβρίου, τα οποία το Ισραήλ είπε ότι αναχαίτισε.

Ενώ οι Χούθι μπορεί να μην είναι σε θέση να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για το Ισραήλ, η τεχνολογία τους μπορεί να προκαλέσει όλεθρο στην Ερυθρά Θάλασσα. Έχουν χρησιμοποιήσει drones και πυραύλους κατά πλοίων για να στοχεύουν εμπορικά πλοία - μερικά από τα οποία πιστεύεται ότι δεν συνδέονται με το Ισραήλ - ωθώντας το USS Carney, ένα πολεμικό πλοίο στην Ερυθρά Θάλασσα, να ανταποκριθεί σε κλήσεις κινδύνου.

Το «σοκ» στην παγκόσμια οικονομία

Οι Χούθι μπορεί να μην έχουν τις δυνατότητες της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, τα χτυπήματά τους ωστόσο στα εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα μπορεί να προκαλέσουν άλλου είδους προβλήματα στο Ισραήλ και τους συμμάχους του.

Η παγκόσμια οικονομία έχει λάβει μια σειρά από οδυνηρές υπενθυμίσεις για τη σημασία αυτού του στενού τμήματος της θάλασσας, που εκτείνεται από τα στενά Μπαμπ-ελ-Μαντέμπ στα ανοιχτά της Υεμένης έως τη Διώρυγα του Σουέζ στη βόρεια Αίγυπτο – και μέσω της οποίας διέρχεται το 12% του παγκοσμίου εμπορίου, συμπεριλαμβανομένου του 30% της παγκόσμιας κυκλοφορίας εμπορευματοκιβωτίων.

Το 2021, ένα πλοίο με το όνομα Ever Given προσάραξε στη Διώρυγα του Σουέζ, εμποδίζοντας τη ζωτική εμπορική αρτηρία για σχεδόν μια εβδομάδα, προκαλώντας ζημιά έως και 10 δισεκατομμύρια δολάρια σε φορτίο κάθε μέρα – και προκαλώντας διακοπές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού που διήρκεσαν πολύ περισσότερο.

Εκφράζονται φόβοι ότι οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη των Χούτι και πυραύλων εναντίον εμπορικών πλοίων, που γίνονται σχεδόν καθημερινά από τις 9 Δεκεμβρίου, θα μπορούσαν να προκαλέσουν ακόμη μεγαλύτερο σοκ στην παγκόσμια οικονομία.

Τέσσερις από τις πέντε μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες του κόσμου - η Maersk, η Hapag-Lloyd, η CMA CGM Group και η Evergreen - ανακοίνωσαν ότι θα σταματήσουν τη διέλευση μέσω της Ερυθράς Θάλασσας εν μέσω φόβων για επιθέσεις των Χούθι. Ο πετρελαϊκός γίγαντας BP δήλωσε τη Δευτέρα ότι θα κάνει το ίδιο – μια κίνηση που προκάλεσε άνοδο των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Οι επιθέσεις θα μπορούσαν να αναγκάσουν τα πλοία να ακολουθήσουν μια πολύ μεγαλύτερη διαδρομή γύρω από την Αφρική και να προκαλέσουν αύξηση του κόστους ασφάλισης. Οι εταιρείες θα μπορούσαν να μετακυλίσουν το αυξημένο κόστος της μεταφοράς των προϊόντων τους στους καταναλωτές, αυξάνοντας ξανά τις τιμές σε μια εποχή που οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αγωνίζονται να δαμάσουν τον πληθωρισμό μετά την πανδημία.

Οι Χούθι λένε ότι θα υποχωρήσουν μόνο όταν το Ισραήλ επιτρέψει την είσοδο τροφίμων και φαρμάκων στη Γάζα. τα χτυπήματά του ίσως έχουν σκοπό να προκαλέσουν οικονομικό πόνο στους συμμάχους του Ισραήλ με την ελπίδα ότι θα το πιέσουν να σταματήσει τον βομβαρδισμό του θύλακα.

Η οικειοποίηση του παλαιστινιακού θα μπορούσε επίσης να είναι μια προσπάθεια να αποκτήσουν νομιμότητα στο εσωτερικό και στην περιοχή καθώς επιδιώκουν να ελέγξουν τη βόρεια Υεμένη. Θα μπορούσε επίσης να τους δώσει το πάνω χέρι ενάντια στους Άραβες αντιπάλους τους, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τους οποίους κατηγορούν ότι είναι «πιόνια» των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Πώς αντέδρασε ο πλανήτης;

Οι επιθέσεις θα μπορούσαν να έχουν σκοπό να σύρουν περισσότερες χώρες στη σύγκρουση. Το Ισραήλ έχει προειδοποιήσει ότι είναι έτοιμο να δράσει εναντίον των Χούθι εάν δεν το κάνει η διεθνής κοινότητα. Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Ζάχι Χανέγκμπι είπε αυτόν τον μήνα ότι πρέπει να υπάρξει μια «παγκόσμια συμφωνία» για την αντιμετώπιση της απειλής «επειδή είναι παγκόσμιο ζήτημα», αναφερόμενος στις επιθέσεις των Χούθι ως «ναυτική πολιορκία».

Ανώτερος στρατιωτικός αξιωματούχος των ΗΠΑ είπε ότι τουλάχιστον 12 εμπορικά και εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα είχαν στοχοποιηθεί τον τελευταίο μήνα, προσθέτοντας ότι οι επιθέσεις ήταν σε κλίμακα που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και «δύο γενιές». Ο αξιωματούχος είπε ότι οι επιθέσεις είχαν επηρεάσει τουλάχιστον 44 χώρες με συνδέσεις με αυτά τα πλοία, αλλά ο διεθνής αντίκτυπος ήταν πιθανώς μεγαλύτερος λόγω των εκτεταμένων επιπτώσεων του παγκόσμιου εμπορίου.

Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν τη Δευτέρα μια νέα πολυεθνική ναυτική ομάδα αποτελούμενη από το Ηνωμένο Βασίλειο, το Μπαχρέιν, τον Καναδά, τη Γαλλία, τη Νορβηγία και άλλους, για να «αντιμετωπιστεί η πρόκληση που θέτει αυτός ο μη κρατικός παράγοντας» που «απειλεί την ελεύθερη ροή του εμπορίου, θέτει σε κίνδυνο αθώους ναυτικούς και παραβιάζει το διεθνές δίκαιο».

Ο Μοχάμεντ αλ Μπουχάιτι, εκπρόσωπος των Χούθι, είπε στο Al Jazeera τη Δευτέρα ότι η ομάδα θα αντιμετωπίσει οποιονδήποτε συνασπισμό υπό την ηγεσία των ΗΠΑ στην Ερυθρά Θάλασσα. Ακριβώς τη στιγμή που η κυβέρνηση Μπάιντεν αρχίζει να υποχωρεί στις πιέσεις να πείσει το Ισραήλ να σταματήσει το σφυροκόπημα στη Γάζα, οι ΗΠΑ μπορεί να αποκτήσουν άθελά τους μεγαλύτερη εμπλοκή στη Μέση Ανατολή λογω των Χούθι.