ΕΕ: Οι αγρότες στέλνουν ηχηρό μήνυμα - «Γίναμε σκλάβοι της Ευρώπης» - Ο ρόλος των social media

Ανάμεσα σε μια θορυβώδη σειρά οχημάτων που μπλόκαραν έναν περιφερειακό δρόμο του Βουκουρεστίου, εμφανίστηκε ένας αγρότης κρατώντας ένα αρνί με τη σημαία της Ρουμανίας στο λαιμό του. «Γίναμε σκλάβοι της Ευρώπης», είπε ο 47χρονος Γκιοσέλ ετών, καθώς χάιδευε το νεαρό ζώο. «Αυτό δεν είναι πλέον δυνατό!»

Δίπλα του, ένας άνδρας κυμάτιζε μια σημαία ενώ δεκάδες τρακτέρ και φορτηγά διέκοψαν την κυκλοφορία και κόρναραν ασταμάτητα. «Έχουμε το ακριβό ντίζελ, το φυσικό αέριο, την ασφάλιση... Εμείς, στη χώρα μας, έχουμε τα πάντα και καταλήγουμε να δουλεύουμε αλλού», είπε αναφερόμενος στη μετανάστευση πέντε εκατομμυρίων Ρουμάνων τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.

Περπατώντας ανάμεσα στο πλήθος φορώντας ένα λευκό μάλλινο καπέλο και ένα κίτρινο γιλέκο, ο Ντανούτ Άντρους ένας αγροτικός επιχειρηματίας από το Μποτοσάνι απαθανάτισε βίντεο και τα ανέβασε στη σελίδα του στο TikTok με το hashtag #fermieri («αγρότης» στα ρουμανικά). Μερικά από τα βίντεό του συγκέντρωσαν περισσότερες από 300.000 προβολές. Τα βίντεο για δεινά των αγροτών έχουν προσελκύσει ένα ευρύτερο κοινό.

Στη Ρουμανία, τη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον μεγαλύτερο αριθμό αγροτών (περίπου 3,5 εκατομμύρια, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή), μέλη των τομέων της γεωργίας και των μεταφορών διαδηλώνουν από τις 10 Ιανουαρίου, συχνά με ομάδες τρακτέρ και φορτηγών σε τοποθεσίες σε ολόκληρη τη χώρα.

Τα 47 αιτήματά τους, τα οποία περιγράφονται σε ένα έγγραφο 20 σελίδων που υποβλήθηκε στην κυβέρνηση, περιλαμβάνουν τη μείωση του φόρου ντίζελ, τη μείωση της υποχρεωτικής ασφάλισης αστικής ευθύνης για μηχανοκίνητα οχήματα (RCA) και τον τερματισμό αυτού που θεωρείται αθέμιτος ανταγωνισμός από την Ουκρανία, όπου οι οδηγοί έχουν λιγότερα λειτουργικά έξοδα και δεν απαιτούν άδειες μεταφοράς για να λειτουργήσουν στην ΕΕ (απόφαση του μπλοκ μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022).

«Όλα ξεκίνησαν με μια ομάδα WhatsApp», παρατήρησε ο Άντρους. Έγινε ένα από τα πρόσωπα της διαμαρτυρίας, διαπραγματευόμενος τις αξιώσεις των αγροτών από τη ρουμανική κυβέρνηση. Προσπάθησε ακόμη και να ιδρύσει ένα πολιτικό κόμμα για να υποστηρίξει τους αγρότες, είπε στο Al Jazeera, αλλά δεν είχε επιτυχία. Μια διαδήλωση που είχε προγραμματιστεί για το Βουκουρέστι στις 10 Ιανουαρίου κατέληξε σε έναν δρόμο περίπου 20 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα κοντά σε μια κοινότητα που ονομάζεται Aφουμάτι, αφού ορισμένοι διαδηλωτές δεν είχαν άδεια.

Στις 14 Ιανουαρίου, Ρουμάνοι αγρότες απέκλεισαν επίσης το συνοριακό πέρασμα Siret με την Ουκρανία και δύο εισόδους στο ρουμανικό λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας Κωστάντζα, βασικό κόμβο διέλευσης για τα ουκρανικά σιτηρά. Τις ανησυχίες των διαδηλωτών συμμερίζονται και Ρουμάνοι που δεν είναι αγρότες.

Αυξανόμενη δυσαρέσκεια στην ΕΕ

Η δυσαρέσκεια μεταξύ των αγροτών σε όλη την Ευρώπη κλιμακώνεται τους τελευταίους μήνες. Ξεκίνησε το 2019 με τους Ολλανδούς αγρότες να μπλοκάρουν δρόμους σε όλη την χώρα για να διαμαρτυρηθούν για τα σχέδια της κυβέρνησης για περιορισμό των εκπομπών αζώτου. Οι κινητοποιήσεις αυξήθηκαν στο τέλος του 2023.

Στο τέλος Δεκεμβρίου, Πολωνοί οδηγοί φορτηγών απέκλεισαν τη συνοριακή διέλευση Medyka με την Ουκρανία, απαιτώντας να αποκατασταθούν οι άδειες για τους Ουκρανούς οδηγούς. Στη συνέχεια, στις αρχές Ιανουαρίου, οι Πολωνοί αγρότες βγήκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για τις φθηνές εισαγωγές. Στις 15 Ιανουαρίου στη Γερμανία, 10.000 αγρότες, συνοδευόμενοι από 5.000 τρακτέρ, διαδήλωσαν στο Βερολίνο ενάντια στα σχέδια για περικοπή των επιδοτήσεων για τα γεωργικά καύσιμα.

Viral τα βίντεο από τις διαδηλώσεις

Τα βίντεο από τις διαδηλώσεις έχουν γίνει viral στα κοινωνικά δίκτυα. Ένα κλιπ με τρακτέρ που κλείνουν έναν δρόμο στη Γερμανία συγκέντρωσε περισσότερες από επτά εκατομμύρια προβολές στο TikTok και πλάνα με Γάλλους αγρότες να ρίχνουν κοπριά και άχυρο σε ένα κυβερνητικό κτίριο ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο προβολές.

Μια συλλογή βίντεο με τρακτέρ που κλείνουν δρόμους σε πολλές χώρες, συνοδευόμενη από το μήνυμα «Εντυπωσιακό. Η επανάσταση όλης της Ευρώπης ενάντια στις κυβερνήσεις, την ΕΕ και την ατζέντα 2030» – κυκλοφόρησε ευρέως στο WhatsApp.

Οι πιο βίαιες διαδηλώσεις έγιναν στη Γαλλία, τον μεγαλύτερο παραγωγό γεωργικών προϊόντων στην ΕΕ. Από τα μέσα Ιανουαρίου, χιλιάδες αγρότες απέκλεισαν δρόμους, έκαψαν λάστιχα και σκόρπισαν κοπριά στις εισόδους διαφόρων διοικητικών κτιρίων σε όλη τη χώρα. Στη νότια Γαλλία, διαδηλωτές βανδάλισαν εμπορεύματα σε πολλά φορτηγά που μετέφεραν κρασί και λαχανικά από την Ισπανία και το Μαρόκο για να διαμαρτυρηθούν για τις φθηνές εισαγωγές, σύμφωνα με την Ισπανική Συνομοσπονδία Εμπορευματικών Μεταφορών (CETM).

Οι Γάλλοι αγρότες υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν προσπαθεί να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό σε βάρος τους, αναγκάζοντας τους παραγωγούς τροφίμων να μειώσουν τις τιμές. Καταγγέλλουν επίσης τους χαμηλούς μισθούς και την υπερβολική γραφειοκρατία και εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις των «πράσινων πολιτικών» της ΕΕ, οι οποίες περιλαμβάνουν την απαίτηση να αφήσεουν το 4% της Γης σε αγρανάπαυση για την προώθηση της βιοποικιλότητας ή τη μείωση της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων προκειμένου να λάβουν ευρωπαϊκή βοήθεια.

Μεταξύ άλλων ισχυρισμών, η μεγαλύτερη αγροτική ένωση της Γαλλίας, η FNSEA, ζήτησε να επανεξεταστεί «η ίδια η φιλοσοφία της Πράσινης Συμφωνίας που προϋποθέτει ότι η αποανάπτυξη πρέπει να αναθεωρηθεί για να αποκατασταθεί η ορατότητα στους αγρότες». Μια πρόσφατη δημοσκόπηση αποκάλυψε ότι το 82% των Γάλλων υποστηρίζει το κίνημα των αγροτών.

Αυτοκτονούν δύο αγρότες την ημέρα

Ο Oλιβιέ, ο οποίος εργάζεται σε ένα περίπτερο λαχανικών στην οδό Moυφετάρ στο Παρίσι, συμφωνεί με τις διαμαρτυρίες, λέγοντας ότι η ΕΕ απαιτεί περισσότερα από τη Γαλλία όσον αφορά τους κλιματικούς στόχους. Έδειξε δύο κουτιά μανταρίνια, ένα από την Ιταλία προς 5,80 ευρώ το κιλό και ένα από τη Γαλλία, με 7,90 ευρώ. Οι Γάλλοι αγρότες υποστηρίζουν ότι τα λαχανικά τους είναι πιο ακριβά επειδή χρησιμοποιούν λιγότερα φυτοφάρμακα.

Παραδόξως, οι τιμές των τροφίμων είναι υψηλότερες για τους καταναλωτές, αλλά το όφελος για τους αγρότες μειώνεται. Ο Γάλλος οικολόγος και ευρωβουλευτής Γιανίκ Ζαντό δήλωσε πρόσφατα στο δίκτυο Franceinfo ότι το ένα τρίτο των Γάλλων αγροτών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και δύο αγρότες αυτοκτονούν την ημέρα, επικαλούμενος στοιχεία από το Mutualite Sociale Agricole (MSA).

Οι διαμαρτυρίες των αγροτών είναι η πρώτη πρόκληση που αντιμετώπισε ο Γκαμπριέλ Ατάλ, ο νέος πρωθυπουργός της Γαλλίας. Απάντησε στις 26 Ιανουαρίου ανατρέποντας το σχέδιο αύξησης των φόρων στα αγροτικά καύσιμα.

Τα τρακτέρ γίνονται viral στο TikTok

Τα λαϊκιστικά κόμματα έχουν κατηγορηθεί ότι εκμεταλλεύονται την οργή των αγροτών. «Δεν είναι μόνο ότι χρησιμοποιούν τις διαμαρτυρίες, αλλά τις τροφοδοτούν επίσης», εξήγησε ο Κλαούντιο Κράτσιουν, λέκτορας στην Εθνική Σχολή Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης στο Βουκουρέστι. «Έχω δει για μήνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πώς οι διάφορες ομάδες συνεχίζουν να ποστάρουν αναρτήσεις των ολλανδικών και γερμανικών διαδηλώσεων».

Τα ευρωπαϊκά κόμματα παρακολουθούν προσεκτικά τις διαμαρτυρίες ενόψει των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο, όπου οι προβλέψεις δείχνουν «μια σημαντική στροφή προς τα δεξιά», σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR). Η έρευνα δείχνει ότι οι αντιλαϊκιστές της ΕΕ είναι πιθανό να ηγηθούν σε εννέα χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία και Σλοβακία) και να εξασφαλίσουν τη δεύτερη ή την τρίτη θέση σε άλλες εννέα.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίζουν «ένα μεγάλο, αν και μερικές φορές τοξικό ρόλο» στις εκλογές, είπε ο Μινέα Ντουμίτρου, πολιτικός αναλυτής με έδρα το Βουκουρέστι, ο οποίος έχει διδακτορικό στην επιρροή του διαδικτύου στις ρουμανικές εκλογές. «Υπάρχει έλλειψη μετριοπάθειας σε αυτά τα δίκτυα, δεν υπάρχει αρκετή προσπάθεια από τις εταιρείες ή ακόμα και την τοπική κοινωνία των πολιτών για την καταπολέμηση των ψεύτικων ειδήσεων», είπε.

Ο Ντουμίτρο επισημαίνει τις «μυστικές» ομάδες του Facebook που εκτοξεύουν ρατσιστική προπαγάνδα στη Ρουμανία και τα βίντεο του TikTok και του YouTube «με άτακτα πολιτικά μηνύματα που διαφημίζονται ως αστεία, αντί να εμπνεύσουν ανησυχία». Και, «με την έλευση του περιεχομένου βίντεο και τις προτιμήσεις προς πιο πολωμένη πολιτική, το TikTok πήρε πρόσφατα το στέμμα» ως η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εφαρμογή μεταξύ των Ρουμάνων, πρόσθεσε. Η βάση χρηστών του TikTok στη χώρα αυξήθηκε από 175.000 το 2019 σε 7,58 εκατομμύρια το 2023, σύμφωνα με το DataReportal, με αξιοσημείωτη αύξηση 1,2 εκατομμυρίων χρηστών μεταξύ 2022 και 2023.

Η Γαλλία έχει τους πιο ενεργούς χρήστες TikTok (21,4 εκατομμύρια) στην ΕΕ, ακολουθούμενη από τη Γερμανία (20,9 εκατομμύρια) και την Ιταλία (19,7 εκατομμύρια), σύμφωνα με την πλήρη Έκθεση Διαφάνειας DSA του TikTok για το 2023. Ο Ντουμίτρου πιστώνει τη διαθεσιμότητα φθηνού και γρήγορου διαδικτύου στην αγροτική Ρουμανία ότι βοήθησε στη «μαζική διαδικτυακή επικοινωνία» σχετικά με τις διαδηλώσεις.

Στη μεγαλύτερη εκλογική χρονιά στην παγκόσμια ιστορία, η Ρουμανία διοργανώνει τέσσερις εκλογές, συμπεριλαμβανομένων τοπικών, προεδρικών και κοινοβουλευτικών, ενώ κάλπες στήνονται και στην ΕΕ στις αρχές Ιουνίου. Ο Ντουμίτρο εξήγησε ότι τα δεξιά,αντιευρωπαϊκά κόμματα «καλπάζουν στις δημοσκοπήσεις επειδή μετέφεραν τη γενική δυσαρέσκεια στο δημόσιο φόρουμ».