Συναγερμός για τη νόσο των «ζόμπι» ελαφιών: Θα μπορούσε να μεταδοθεί στους ανθρώπους ; Τα συμπτώματα

Στις γαλήνιες εκτάσεις των δασικών εκτάσεων και των λιβαδιών της Βόρειας Αμερικής, εκτυλίσσεται ένα σιωπηλό αλλά ανησυχητικό φαινόμενο: η Χρόνια Εξασθενητική Νόσος (Chronic Wasting Disease, CWD). Η πάθηση, που συχνά αποκαλείται «νόσος των ελαφιών ζόμπι», εξαπλώνεται κρυφά στους πληθυσμούς των ελαφιών, πυροδοτώντας ανησυχίες μεταξύ των επιστημόνων και του κοινού.

Αυτή η νευρολογική πάθηση, που χαρακτηρίζεται από δεκάδες συμπτώματα, όπως σάλια, λήθαργο, παραπάτημα και κενό βλέμμα, έχει πλέον εντοπιστεί σε περισσότερα από 800 δείγματα ζώων μόνο στο Ουαϊόμινγκ, υπογραμμίζοντας την κλίμακα και τον επείγοντα χαρακτήρα του ζητήματος. Στην καρδιά του παζλ CWD βρίσκεται ένας περίεργος ένοχος: οι prion.

Πρόκειται για λανθασμένες πρωτεΐνες που μπορούν να προκαλέσουν κακή αναδίπλωση των φυσιολογικών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο, οδηγώντας σε νευρολογικό εκφυλισμό. Αυτό το μοναδικό χαρακτηριστικό καθιστά τις εν λόγω ασθένειες ιδιαίτερα ανησυχητικές καθώς είναι πολύ ανθεκτικές και μπορούν να επιμείνουν στο περιβάλλον για χρόνια, καθώς αντιστέκονται στις παραδοσιακές μεθόδους απολύμανσης όπως η φορμαλδεΰδη, η ακτινοβολία και η αποτέφρωση σε ακραίες θερμοκρασίες.

Η εξάπλωση της CWD εγκυμονεί σημαντικούς οικολογικούς κινδύνους και ρίσκα για την ανθρώπινη υγεία. Αν και δεν υπάρχουν προς το παρόν πειστικές ενδείξεις ότι μπορεί να μολύνει άμεσα τους ανθρώπους, η πιθανότητα παραμένει ανησυχητική.

Οι ασθένειες Prion, όπως η νόσος Creutzfeldt-Jakob (CJD) στους ανθρώπους και η «νόσος των τρελών αγελάδων» στα βοοειδή, έχουν δείξει ότι μπορούν να περάσουν το φράγμα των ειδών, με καταστροφικές συνέπειες. Το ξέσπασμα της νόσου των τρελών αγελάδων στη Βρετανία, για παράδειγμα, είχε ως αποτέλεσμα τη σφαγή εκατομμυρίων βοοειδών και οδήγησε σε 178 θανάτους ανθρώπων που αποδίδονται στην ανθρώπινη παραλλαγή της νόσου από το 1995.

Παρά την έλλειψη επιβεβαιωμένων περιπτώσεων στους ανθρώπους, οι ανησυχίες εξακολουθούν να υφίστανται λόγω πολλών παραγόντων. Πρώτον, οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθένειες Prion που είναι υπεύθυνες για την CWD μπορούν να μολύνουν και να διαδοθούν εντός των ανθρώπινων κυττάρων υπό εργαστηριακές συνθήκες, αυξάνοντας το φάσμα της πιθανής μετάδοσης.

Δεύτερον, οι άνθρωποι ήδη εκτίθενται ακούσια σε δυνητικά μολυσμένα ζώα κυνηγώντας και καταναλώνοντάς τα. Οι εκθέσεις υποδηλώνουν ότι μεταξύ 7.000 και 15.000 ζώων μολυσμένων με CWD καταναλώνονταν ετησίως από τον άνθρωπο το 2017, με τις προβλέψεις να δείχνουν ετήσια αύξηση 20%. Σε περιοχές όπου ο επιπολασμός της CWD είναι υψηλός, όπως το Ουισκόνσιν, χιλιάδες άνθρωποι μπορεί να έχουν καταναλώσει άθελά τους κρέας από μολυσμένα ελάφια, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη λήψης μέτρων για τον μετριασμό των κινδύνων.

Η πιθανότητα να επηρεάσει την ανθρώπινη υγεία η νόσος δεν περιορίζεται στην άμεση μετάδοση. Η περιβαλλοντική ανθεκτικότητα της ασθένειας σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορεί επίσης να εκτεθούν μέσω έμμεσων οδών, όπως μολυσμένο έδαφος, νερό και άλλες περιβαλλοντικές πηγές. Πέρα από τις άμεσες ανησυχίες για την υγεία, η εξάπλωση της CWD ενέχει επίσης σημαντικούς οικολογικούς και οικονομικούς κινδύνους.

Το κυνήγι ελαφιού δεν είναι μόνο μια δημοφιλής ψυχαγωγική δραστηριότητα, αλλά και μια ζωτική πηγή διατροφής και επιβίωσης για πολλές κοινότητες. Ο πολλαπλασιασμός της CWD απειλεί να διαταράξει αυτή τη λεπτή ισορροπία, αποδεκατίζοντας δυνητικά τους πληθυσμούς ελαφιών και θέτοντας σε κίνδυνο την επισιτιστική ασφάλεια στις πληγείσες περιοχές.

Επιπλέον, οι οικολογικές επιπτώσεις της CWD εκτείνονται πέρα από τους πληθυσμούς ελαφιών, επηρεάζοντας ολόκληρα οικοσυστήματα. Τα ελάφια διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της δυναμικής της βλάστησης μέσω της περιήγησης και της βόσκησης. Και η παρακμή τους θα μπορούσε να έχει καταρράκτες επιπτώσεις στις φυτικές κοινότητες, στην υγεία του εδάφους και σε άλλα είδη άγριας ζωής που εξαρτώνται από τα ελάφια ως πηγή τροφής ή τροποποιητή οικοτόπου.

Τι είναι η νόσος των ζόμπι και ποια είναι τα συμπτώματα;

Η χρόνια εξασθενητική νόσος ή CWD, μεταδίδεται στην οικογένεια των ελαφιδών, τα οποία είναι μηρυκαστικά θηλαστικά, όπως τα ελάφια, οι τάρανδοι και οι άλκες. Αν και είναι μια μολυσματική ασθένεια, δεν προκαλείται από βακτήριο ή ιό, σύμφωνα με την Υπηρεσία Επιθεώρησης Ζώων και Φυτών του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.

Αντίθετα, μια λανθασμένη αναδίπλωση πρωτεΐνης prion προκαλεί το πρόβλημα, αλλά οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη τι κάνει την πρωτεΐνη να γίνει ανώμαλη. Οι λανθασμένες πρωτεΐνες prion στον εγκέφαλο σκοτώνουν τα εγκεφαλικά κύτταρα και προκαλούν σωματική δυσλειτουργία, οδηγώντας σε ασυνήθιστα συμπτώματα.

Aυτά περιλαμβάνουν απώλεια βάρους, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και ούρηση, κακή ισορροπία και συντονισμό, πεσμένα αυτιά και δυσκολία στην κατάποση. Η δυσκολία στην κατάποση μπορεί να οδηγήσει σε σάλια και τελικά πνευμονία και θάνατο. Τα κλασικά συμπτώματα – και η εικόνα ενός ασυντόνιστου ζώου που παραπαίει και έχει σιελόρροια οδήγησαν στον όρο «νόσος των ελαφιών ζόμπι». Τα συμπτώματα μπορεί να χρειαστούν μήνες ή χρόνια για να εκδηλωθούν, καθιστώντας δύσκολη την διάγνωση.

Η CWD μεταδίδεται από ζώο σε ζώο μέσω άμεσης επαφής με σωματικά υγρά και απόβλητα και μέσω έμμεσης επαφής με μολυσμένο έδαφος, νερό και τρόφιμα. Το CDC εκτιμά ότι σε περιοχές όπου η νόσος είναι ενδημική, τα ποσοστά μόλυνσης κυμαίνονται από 10% έως 25%. Το 2023, τα αποτελέσματα επιτήρησης από την καναδική επαρχία της Αλμπέρτα υποδηλώνουν ποσοστό θετικότητας 23% για τα ελάφια.

Μπορεί να μεταδοθεί στους ανθρώπους;

Τα τρέχοντα στοιχεία δεν δείχνουν ότι η CWD μπορεί να μεταδοθεί στους ανθρώπους όταν τρώνε κρέας μολυσμένου ζώου, συναντούν μολυσμένη άγρια ζωή ή πίνουν ή αγγίζουν μολυσμένο έδαφος ή νερό. Ωστόσο, οι ερευνητές συνεχίζουν να διερευνούν εάν είναι δυνατή η μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο. «Το τρέχον σώμα της έρευνας έχει μικτά αποτελέσματα, που σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε ακόμη», λέει η Τζένιφερ Μάλιναξ, αναπληρώτρια καθηγήτρια οικολογίας και διαχείρισης άγριας ζωής στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ.

Παλαιότερη έρευνα από το CDC, που δημοσιεύτηκε το 2011, χρησιμοποίησε την έρευνα πληθυσμού για την ενεργό παρακολούθηση των τροφιμογενών ασθενειών 2006-2007 για την αξιολόγηση του κινδύνου έκθεσης. Η έρευνα περιελάμβανε αποτελέσματα από περισσότερους από 17.000 συμμετέχοντες. Περισσότερο από το 65% του συνόλου των ερωτηθέντων ανέφερε ότι κατανάλωνε άγρια θηράματα μερικές φορές. Οι ερευνητές εξέταζαν μόνο τον επιπολασμό της πιθανής έκθεσης, αλλά ανέφεραν ότι μέχρι σήμερα δεν είχαν βρεθεί στοιχεία μετάδοσης από τον άνθρωπο.

Ωστόσο, ανάλογες ασθένειες, που ονομάζονται επίσης μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες, είναι παρούσες στον άνθρωπο. Αυτές περιλαμβάνουν τη νόσο Creutzfeldt-Jakob, η οποία είναι μια κληρονομική πάθηση, και την παραλλαγή της νόσου Creutzfeldt-Jakob. Το τελευταίο, επιβεβαίωσαν τώρα οι ερευνητές, προκαλείται από τον ίδιο μολυσματικό παράγοντα που οδηγεί σε σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών ή ΣΕΒ, που ονομάζεται επίσης νόσος των τρελών αγελάδων.

Η παραλλαγή της νόσου Creutzfeldt-Jakob, ή vCJD, ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1996, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά η νόσος των τρελών αγελάδων στα βοοειδή ανακαλύφθηκε περίπου μια δεκαετία πριν. Περίπου 230 περιπτώσεις vCJD έχουν αναφερθεί παγκοσμίως σε 12 χώρες.

Τι γίνεται στην Ευρώπη

Αξιοσημείωτο είναι ότι ενώ δεν υπήρξαν περιστατικά στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 2016 η νόσος διαγνώστηκε σε άγρια ελάφια στη Νορβηγία, σηματοδοτώντας τα πρώτα κρούσματα στην Ευρώπη. Αυτή η εξέλιξη υπογραμμίζει τη δυνατότητα εξάπλωσης της CWD πέρα από το τρέχον εύρος της και υπογραμμίζει την ανάγκη για διεθνή συνεργασία για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της νόσου.

Η νόσος CWD, γνωστή και ως «νόσος των ζόμπι ελαφιών» έχει ανιχνευθεί σε πολλούς πληθυσμούς ελαφιών της Βόρειας Αμερικής. Το Γουαιόμινγκ μπορεί να φιλοξενήσει τον μεγαλύτερο αριθμό μολυσμένων ζώων με πάνω από 800 δείγματα που βρέθηκαν σε ελάφια και άλκες. Σ

ύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, η CWD βρέθηκε για πρώτη φορά σε αιχμάλωτα ελάφια στο Κολοράντο στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και σε άγρια ελάφια το 1981. Από τότε, έχει εξαπλωθεί σε τουλάχιστον 31 πολιτείες σε όλες τις ΗΠΑ, επηρεάζοντας όλες τις περιοχές.