Συνεχείς οι εντάσεις μεταξύ Αφγανιστάν και Πακιστάν

Νέες εντάσεις αντιμετωπίζουν οι διμερείς σχέσεις Αφγανιστάν - Πακιστάν μετά τις τελευταίες προκλητικές καταγγελίες και δηλώσεις και από τις δύο πλευρές. Στις 7 Μαρτίου, ο πρεσβευτής του Πακιστάν στα Ηνωμένα Έθνη, Munir Akram, ζήτησε από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (UNSC) να παροτρύνει την προσωρινή κυβέρνηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν να τερματίσει τη σχέση τους με τους Tehreek-i-Taliban Pakistan (TTP). Το πιο σημαντικό, ο Munir υποστήριξε ότι η «αποτυχία των Ταλιμπάν να ελέγξουν το TTP και άλλες τρομοκρατικές ομάδες διαβρώνει την αξίωσή τους για πλήρη έλεγχο της επικράτειάς τους» που η ομάδα ισχυρίζεται για να εξασφαλίσει «διεθνή αναγνώριση».

Τον Ιανουάριο, ο αρχηγός του πακιστανικού στρατού στρατηγός Syed Asim Munir δήλωσε: «Η ζωή ενός και μόνο Πακιστανού είναι πιο σημαντική από ολόκληρο το Αφγανιστάν… και ολόκληρο το Αφγανιστάν μπορεί να καταδικαστεί».

Με βάση αυτές τις δηλώσεις, φαίνεται ότι το Πακιστάν αποφάσισε να λάβει μια περίπλοκη πολιτική στάση απέναντι στο Αφγανιστάν. Πέρυσι, σε μια δρακόντεια κίνηση, η πακιστανική κυβέρνηση αποφάσισε να εκδιώξει βίαια χιλιάδες Αφγανούς πρόσφυγες από τη χώρα, με στόχο να ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση των Ταλιμπάν. Η απόφαση οδήγησε στη σκόπιμη στόχευση και περιθωριοποίηση ακόμη και νόμιμων Αφγανών προσφύγων στο Πακιστάν. Αρκετές διεθνείς οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων επέκριναν τη δρακόντεια κίνηση του Ισλαμαμπάντ, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική έξοδο Αφγανών προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, γυναικών και ηλικιωμένων. Η τότε υπηρεσιακή κυβέρνηση του Anwar ul Haq Kakar δεν έδωσε καμία σημασία στις παγκόσμιες εκκλήσεις για διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων.

Αντίθετα, δικαιολόγησε την αναγκαστική απέλαση «παράνομων» Αφγανών προσφύγων από το Πακιστάν, ενεργώντας βάσει οδηγιών της ηγεσίας του Στρατού, επικαλούμενη την ανάγκη ενίσχυσης της ασφάλειας της χώρας. Ο Sirajuddin Haqqani, Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών στην Καμπούλ, είπε ότι «η απέλαση Αφγανών Προσφύγων από το Πακιστάν με χρήση βίας και εξαναγκασμού είναι μια πράξη ενάντια σε όλες τις ισλαμικές και διεθνείς αρχές. Εάν το Πακιστάν έχει προβλήματα, δεν οφείλονται στον ΔΟΕ».

Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες πολιτικής σχετικά με το Αφγανιστάν υπό τον στρατηγό Munir, το Πακιστάν αποφάσισε να παίξει το χαρτί του «θύματος» στο θέμα της τρομοκρατίας. Το Ισλαμαμπάντ ήταν ενθουσιασμένο όταν η Καμπούλ έπεσε στα χέρια των Ταλιμπάν τον Αύγουστο του 2021. Ωστόσο, η επιστροφή των Ταλιμπάν 2.0 αποδείχθηκε ότι ήταν σημαντικά διαφορετική από την κυριαρχία των Ταλιμπάν 1.0 μεταξύ 1996 και 2001. Αυτή τη φορά, η ηγεσία των Ταλιμπάν επέδειξε μεγαλύτερη αυτονομία στη λήψη αποφάσεων διαδικασία για βασικές πολιτικές, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων της Καμπούλ με το Νέο Δελχί, που πιθανώς εξόργισε το πακιστανικό στρατιωτικό κατεστημένο. Το πιο σημαντικό, με την επιστροφή του θριάμβου των Ταλιμπάν στην Καμπούλ, το TTP και οι μαχητικές του ομάδες αισθάνονται θάρρος να διεκδικήσουν βίαια το χώρο τους στις φυλετικές περιοχές των πρώην Ομοσπονδιακών Διοικούμενων Φυλετικών Περιοχών (FATA) και της επαρχίας Khyber Pakhtunkhwa. Όπως είναι κατανοητό, είναι τόσο ανησυχητική όσο και ειρωνική κατάσταση για το Πακιστάν, καθώς παρείχε καταφύγια στους πρώην Αφγανούς Μουτζαχεντίν και τους Ταλιμπάν στους ένοπλους αγώνες τους εναντίον της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και του στρατιωτικού συνασπισμού υπό τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Αφγανιστάν.

Για τον στρατό του Πακιστάν, φαίνεται να είναι μια κατάσταση όπου οι συνέπειες προηγούμενων ενεργειών αντιμετωπίζονται τώρα, όπου δεν μπορούν να υπαγορεύσουν όρους στους Αφγανούς Ταλιμπάν ή να ελέγξουν αποτελεσματικά την αυξανόμενη τρομοκρατία στη χώρα. Επιπλέον, η ηγεσία των Ταλιμπάν έχει απορρίψει τη Γραμμή Ντουράντ ως τα νόμιμα σύνορα μεταξύ Αφγανιστάν και Πακιστάν, ένα επίμαχο ζήτημα και για τις δύο πλευρές, που οδήγησε σε αρκετές βίαιες αψιμαχίες κατά μήκος των συνόρων από τον Αύγουστο του 2021.

Στις 26 Φεβρουαρίου, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του Αφγανιστάν, Σερ Μοχάμεντ Αμπάς Στανικζάι, δήλωσε ότι «το Πακιστάν δεν υπήρχε όταν χαράχτηκε η φανταστική γραμμή του Ντουράντ». Ομοίως, πέρυσι, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Amir Khan Muttaqi, υποστήριξε ότι «μόνο οι λαοί των δύο χωρών μπορούσαν να αποφασίσουν» για τη νομιμότητα της γραμμής Durand. Αυτές οι απόψεις από αξιωματούχους των Ταλιμπάν ανησυχούν για το στρατιωτικό κατεστημένο του Πακιστάν, το οποίο κυριαρχείται από Παντζάμπι, το οποίο φοβάται τα αυτονομιστικά αισθήματα μεταξύ ορισμένων τμημάτων του πληθυσμού των Παστούν και στις δύο πλευρές των συνόρων. Κατά συνέπεια, το Ισλαμαμπάντ κάνει απέλπιδες προσπάθειες να συγκεντρώσει παγκόσμια συμπάθεια για το θέμα της διασυνοριακής τρομοκρατίας από το Αφγανιστάν.

Μερικοί αναλυτές προτείνουν ακόμη και ότι το Πακιστάν μπορεί να επιδιώξει την παρέμβαση του ΟΗΕ στο θέμα της Γραμμής Ντουράντ.

Πέρυσι, κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου (MSC) στη Γερμανία, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Πακιστάν Bilawal Bhutto-Zardari εξέφρασε την ανησυχία του για την «αυξανόμενη τρομοκρατία» στο Αφγανιστάν και προειδοποίησε για πιθανές διεθνείς επιπτώσεις.

Ενώ ο Munir Akram έχει προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα στο θέμα της τρομοκρατίας και προέτρεψε το ΣΑΗΕ να διερευνήσει πώς το TTP απέκτησε «προηγμένο στρατιωτικό εξοπλισμό και εντόπισε την πηγή των οικονομικών του», κάτι που συνέβαλε στη διατήρηση των περίπου 50.000 μαχητών και των τρομοκρατικών επιχειρήσεων του. Επιπλέον, ο στρατηγός Asim Munir και άλλοι Πακιστανοί αξιωματούχοι έχουν επίσης κατηγορήσει το Αφγανιστάν για τη συνεχιζόμενη εξέγερση στο Μπαλουχιστάν. Σύμφωνα με την έκθεση του Pak Institute for Peace Studies (PIPS) του 2023, οι τρομοκρατικές οργανώσεις όπως το TTP αντιπροσώπευαν πάνω από το 82 τοις εκατό των θανάτων που σχετίζονται με την τρομοκρατία. Διεξήγαγαν το 78% των τρομοκρατικών επιθέσεων που καταγράφηκαν στη χώρα.

Η κυβέρνηση των Ταλιμπάν έχει επανειλημμένα απορρίψει τους ισχυρισμούς του Ισλαμαμπάντ ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Πακιστάν έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία στο Αφγανιστάν. Τον Νοέμβριο του 2023, ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν Zabihullah Mujahid απάντησε σε αυτές τις κατηγορίες, δηλώνοντας ότι «το Ισλαμικό Εμιράτο δεν επιτρέπει σε κανέναν να χρησιμοποιήσει το αφγανικό έδαφος εναντίον του Πακιστάν και δεν είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση της ειρήνης στο Πακιστάν».

Δεδομένων αυτών των πρόσφατων εξελίξεων και της σκληρής στάσης του στρατηγού Munir για το Αφγανιστάν, η σχέση μεταξύ των δύο χωρών είναι πιθανό να αντιμετωπίσει δυσκολίες τους επόμενους μήνες. Με τη νέα κυβέρνηση συνασπισμού στο Ισλαμαμπάντ, το Πακιστάν αναμένεται να εντείνει τις διπλωματικές προσπάθειες για να πιέσει την ηγεσία των Ταλιμπάν για την τρομοκρατία. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξουν περαιτέρω βίαιες συνοριακές συγκρούσεις, αυξημένη αναγκαστική απέλαση Αφγανών προσφύγων, προκαλώντας δηλώσεις και από τις δύο πλευρές και πιθανά διασυνοριακά στρατιωτικά πλήγματα από το Πακιστάν στο εγγύς μέλλον.