Ελβίρα Ναμπιουλίνα: Ποια είναι η γυναίκα που κινεί τα νήματα της ρωσικής οικονομίας

Η οικονομία της Ρωσίας υποτίθεται ότι θα βρισκόταν σε πορεία διάλυσης μετά τις κυρώσεις που της επέβαλε η Δύση λόγω της εισβολής στην Ουκρανία. Δεν διαλύθηκε ωστόσο. Η οικονομική ανθεκτικότητα της Ρωσίας έχει εξοργίσει τα δυτικά έθνη, αλλά η αντίδρασή τους δεν είναι στραμμένη μόνο προς τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν

Στρέφεται επίσης στη γυναίκα πίσω του: την Eλβίρα Ναμπιουλίνα, διοικητή της κεντρικής τράπεζας της χώρας, η οποία παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στη διατήρηση της ρωσικής οικονομίας εν καιρώ πολέμου.

«Ήταν πολύ αποτελεσματική στη σταθεροποίηση της ρωσικής οικονομίας, παρά την τεράστια οικονομική πίεση από τις κυρώσεις», δήλωσε στο Business Insider ο Daniel McDowell, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών που ειδικεύεται στη διεθνή πολιτική οικονομία. Συγκεκριμένα, πιστώνει τη χρήση των ελέγχων κεφαλαίων και της νομισματικής πολιτικής για τη σταθεροποίηση του ρουβλίου και την κίνησή της να απομακρύνει τη Ρωσία από τη χρήση δυτικών νομισμάτων στο διεθνές εμπόριο.

«Ενώ το βιοτικό επίπεδο στη Ρωσία έχει υποχωρήσει υπό τις κυρώσεις, οι συνθήκες θα ήταν πιθανότατα πολύ χειρότερες αν δεν υπήρχαν οι έξυπνες αποφάσεις της», πρόσθεσε. «Πιστεύω ότι είναι δίκαιο να πούμε ότι γράφει το βιβλίο για το πώς να ανταποκριθεί κανείς στην πίεση των εξωτερικών κυρώσεων».

Ενώ πολλοί, όπως ο McDowell, έχουν πιστώσει στη Ναμπιουλίνα τη στήριξη της ρωσικής οικονομίας, ο ρόλος της στην υποστήριξη του καθεστώτος του Πούτιν θεωρείται προδοσία από πολλούς δυτικούς οικονομικούς αξιωματούχους, οικονομολόγους και αναλυτές.

Δειπνούσε με την ελίτ της Ευρώπης πριν από τον πόλεμο

Μόλις πριν από λίγα χρόνια, η Ναμπιουλίνα θεωρούνταν φιλελεύθερη, ακόμη και από τους μυημένους στο Κρεμλίνο. Η ελίτ στις Βρυξέλλες τη θεωρούσε δική της. Το 2018, η Κριστίν Λαγκάρντ, τότε διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, επαίνεσε την Ελβίρα Ναμπιουλίνα –μια συνάδελφο λάτρη της όπερας– ως διαμορφωτή πολιτικής που «μπορεί να κάνει τις κεντρικές τράπεζες να «τραγουδήσουν»».

Σήμερα, η 60χρονη σιδηρά κυρία βρίσκεται στο στόχαστρο κυρώσεων από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οικονομολόγοι και αναλυτές θεωρούν οτι βοήθησε τον Πούτιν να εξασφαλίσει την πέμπτη θητεία του στην κορυφαία θέση της χώρας. «Είναι πολύ έξυπνη, όπως και οι άνθρωποι γύρω της», είπε στο BI ο Richard Portes, καθηγητής οικονομικών στο London Business School.

Όπως έγραψε ο Anders Åslund, Σουηδός οικονομολόγος που ειδικεύεται στη ρωσική οικονομία, στους Moscow Times τον Μάρτιο του 2022, «Δεν την έχω ακούσει ποτέ να υψώνει τη φωνή της. Είναι δύσκολο να την αντιπαθήσεις».

Το προφίλ της

Γεννήθηκε στη βιομηχανική πόλη της Ούφα στην Κεντρική Ρωσία, από μια οικογένεια Τατάρων, μειονοτική ομάδα στη Ρωσία. Ο πατέρας της ήταν οδηγός και η μητέρα της εργάτρια σε εργοστάσιο. Μεγαλώνοντας τη δεκαετία του 1970, σπούδασε γαλλικά, της άρεσε η κλασική μουσική και διάβασε κλασικούς όπως οι Λέων Τολστόι, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και Φραντς Κάφκα, είπε ο σύζυγός της Γιαροσλάβ Κουζμίνοφ το 2013, ανέφερε το Bloomberg.

Η Ναμπιουλίνα γνώρισε τον Kουζμίνοφ, ιδρυτή της Ανώτερης Σχολής Οικονομικών Επιστημών, ενός αναγνωρισμένου ιδρύματος — τη δεκαετία του 1980 όταν δίδασκε στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, όπου σπούδασε οικονομικά. Έχουν έναν ενήλικο γιο. Στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας η Nαμπιουλίνα συνάντησε δυτικές οικονομικές έννοιες, οι οποίες θα της αποδεικνύονταν χρήσιμες στην μεταβαλλόμενη μετασοβιετική οικονομία.

Το 1991 εργάστηκε ως οικονομολόγος στο Συμβούλιο Επιστημονικής και Βιομηχανικής Ένωσης της ΕΣΣΔ, σύμφωνα με το επίσημο βιογραφικό της. Το 1994, εντάχθηκε στο τμήμα μεταρρυθμίσεων του ρωσικού υπουργείου Οικονομίας.

Έφυγε από τις δημόσιες υπηρεσίες το 1998 και επανήλθε στην κυβέρνηση το 2000 ως πρώτη αναπληρώτρια του Ερμαν Γκρεφ, σημερινού διευθύνοντος συμβούλου του ρωσικού τραπεζικού κολοσσού Sberbank, ο οποίος είναι επίσης γνωστός ως φιλελεύθερος — ο οποίος ήταν τότε υπουργός Οικονομίας της Ρωσίας.

Το 2003, άφησε τη θέση για μια δεξαμενή σκέψης, αλλά προσκλήθηκε από τον Πούτιν να αντικαταστήσει τον Γκρεφ ως υπουργός Οικονομίας το 2007 κάτι που την εξέπληξε, ανέφερε το Bloomberg το 2013, επικαλούμενο τους συναδέλφους της.

Η πρόσκληση αποτέλεσε σημείο καμπής στην καριέρα της. Άλλωστε, είχε συνηθίσει να παίζει και δεύτερο ρόλο. Η μετακίνησή της σε ηγετικό ρόλο εδραιώθηκε το 2013 όταν ο Πούτιν την τοποθέτησε επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας. «Θέλω να σας ευχαριστήσω για την εμπιστοσύνη που μου δείχνετε με αυτήν την υποψηφιότητα, κατανοώντας πόσο υπεύθυνη, δύσκολη και επαγγελματική είναι αυτή η δουλειά», είχε πει.

Όπως πολλά αφεντικά κεντρικών τραπεζών σε όλο τον κόσμο, είναι πιο γνωστή στους οικονομικούς κύκλους παρά στον γενικό πληθυσμό. Φαίνεται επίσης να μένει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας εκτός και αν μιλάει για τη δουλειά της. Η Ναμπιουλίνα απέδειξε την αξία της στον Πούτιν το 2014, όταν η Μόσχα προσάρτησε την Κριμαία και η Ναμπιουλίνα απομόνωσε τη ρωσική οικονομία από τις δυτικές κυρώσεις.

'Ηθελε να παραιτηθεί

Παρά τις διαφορές σχετικά με την προσάρτηση και τις ενστάσεις της Δύσης- η Nαμπιουλίνα κέρδισε διεθνή σεβασμό και αναγνώριση μεταξύ των επαγγελματιών τα επόμενα χρόνια για την ενσωμάτωση της οικονομίας της Ρωσίας στο παγκόσμιο σύστημα και τον εκσυγχρονισμό της κεντρικής τράπεζας της χώρας.

Το 2015, η Euromoney, μια έκδοση χρηματοοικονομικού εμπορίου, την ανακήρυξε Κεντρική Τραπεζίτη της Χρονιάς. Το 2017, η Banker την ανακήρυξε Κεντρική Τραπεζίτη της Χρονιάς για την Ευρώπη, ενώ το 2018, το ΔΝΤ την κάλεσε να δώσει διάλεξη. Την περιγράφουν ως αποτελεσματική, ρεαλιστική επαγγελματία που δεν έχει ιδεολογικές αγκυλώσεις.

Οι επικριτές της της καταλογίζουν ότι είναι απλώς μια «πιστή» του Πούτιν. Όταν η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο στην Ουκρανία, ήταν αρκετά ταραγμένη ώστε να θέλει να παραιτηθεί από τη δουλειά της, ανέφερε το Bloomberg στις 23 Μαρτίου του 2022, επικαλούμενο άτομα με γνώση των συζητήσεων. Ο Πούτιν απέρριψε την παραίτησή της και η Ναμπιουλίνα παρέμεινε για νέα πενταετή θητεία. Φαίνεται να είναι πολύ αποτελεσματική σε αυτό μέχρι στιγμής.

Το ΑΕΠ της Ρωσίας αυξήθηκε κατά 3,6% το 2023. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναμένει ότι η οικονομία της θα αναπτυχθεί κατά 2,6% φέτος. Η ανεργία βρίσκεται σε χαμηλό ρεκόρ και οι μισθοί εκτινάσσονται στα ύψη. Σίγουρα, δεν είναι όλα καλά στη ρωσική οικονομία. Οι δαπάνες εν καιρώ πολέμου - όπως οι στρατιωτικές δαπάνες και οι κρατικές επιδοτήσεις - έχουν οδηγήσει σε μεγάλο μέρος της ανάπτυξης της Ρωσίας τα τελευταία δύο χρόνια. Η χώρα αντιμετωπίζει επίσης έλλειψη εργατικού δυναμικού λόγω της στράτευσης και της διαρροής εγκεφάλων.

Αλλά η Nαμπιουλίνα έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να τραβήξει επίσης διάφορους «μοχλούς», όπως αυτούς για τα επιτόκια και τους ελέγχους νομισμάτων, προς όφελος της οικονομίας. Είναι σαφές ότι ο Πούτιν εμπιστεύεται τη Ναμπιουλίνα. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν έρθει αντιμέτωποι μαζί της σχετικά με τις πολιτικές της, αλλά ο Ρώσος ηγέτης την υποστήριξε δημόσια ακόμη και πριν ξεκινήσει ο πόλεμος.

Βοηθά το γεγονός ότι η ίδια δεν έχει πολιτικές φιλοδοξίες, επομένως δεν αποτελεί άμεση απειλή για τον Πούτιν, ενώ ειναι σκληροπυρηνική για τη διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα, είπε στη Wall Street Journal τον Απρίλιο ο Alexei Makarkin, αναλυτής στο Κέντρο Πολιτικών Τεχνολογιών της Μόσχας.