Αφιέρωμα του Guardian στα Ρωμέικα: Ελληνίδα καθηγήτρια του Κέμπριτζ βρήκε τρόπο να τα σώσει!

Μια υπό εξαφάνιση μορφή της ελληνικής γλώσσας, η οποία ομιλείται μόνο από μερικές χιλιάδες άτομα σε απομακρυσμένα ορεινά χωριά της βόρειας Τουρκίας περιγράφεται ως «ζωντανή γέφυρα» με τον αρχαίο κόσμο, αφού οι ερευνητές εντόπισαν χαρακτηριστικά που έχουν περισσότερα κοινά με τη γλώσσα του Ομήρου παρά με τα νέα ελληνικά, αναφέρει ο Guardian σε άρθρο του αφιερωμένο στα Ρωμέικα.

Ο ακριβής αριθμός των ομιλητών της ρωμέικης διαλέκτου είναι δύσκολο να διευκρινιστεί. Δεν έχει γραπτή μορφή, αλλά έχει διασωθεί προφορικά στα ορεινά χωριά γύρω από την Τραπεζούντα, κοντά στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Καθώς οι εναπομείναντες ομιλητές της διαλέκτου γερνούν, απειλείται τώρα με εξαφάνιση, οδηγώντας μία ακαδημαϊκό του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ να λανσάρει ένα εργαλείο crowdsourcing «τελευταίας ευκαιρίας» για να καταγράψει τις μοναδικές γλωσσικές δομές της πριν να είναι πολύ αργά.

Το πρότζεκτ «Crowdsourcing Romeyka» προσκαλεί φυσικούς ομιλητές σε όλο τον κόσμο να ανεβάσουν μια ηχογράφηση που μιλούν τη συγκεκριμένη διάλεκτο. Η Ιωάννα Σιταρίδου, καθηγήτρια ισπανικής και ιστορικής γλωσσολογίας, είπε ότι θεωρεί πιθανό να βρίσκονται στις ΗΠΑ και την Αυστραλία, καθώς και να είναι εξαπλωμένοι σε όλη την Ευρώπη. «Υπάρχει μια πολύ σημαντική διασπορά που διακρίνεται με βάση τη θρησκεία και την εθνική ταυτότητα [από τις κοινότητες στην Τουρκία], αλλά εξακολουθεί να μοιράζεται τόσα πολλά», είπε.

Η Ιωάννα Σιταρίδου έχει διαπιστώσει ότι αντί να έχει αναπτυχθεί από τη νέα ελληνική, η ρωμέϊκη διάλεκτος κατάγεται από την ελληνιστική μορφή της γλώσσας που ομιλούνταν στους αιώνες προ Χριστού και μοιράζεται ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά με την αρχαία ελληνική. Ένα παράδειγμα είναι ο αόριστος τύπος των ρημάτων, που στα Ρωμέικα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τη μορφή που έχουν στα αρχαία ελληνικά.

Η Ιωάννα Σιταρίδου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα Ρωμέικα είναι αδερφή, παρά κόρη, των νέων ελληνικών», ένα εύρημα που λέει ότι διαταράσσει τον ισχυρισμό ότι τα νέα ελληνικά είναι μια «απομονωμένη» γλώσσα και ότι δεν σχετίζεται με καμία άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα. Τα νέα ελληνικά και τα Ρωμέικα δεν είναι αμοιβαία κατανοητά, λέει η ακαδημαϊκός και τονίζει πως μια κατάλληλη σύγκριση θα ήταν η πορτογαλική και η ιταλική γλώσσα, οι οποίες προέρχονται και οι δύο από τη λαϊκή λατινική γλώσσα και όχι η μία από την άλλη.

Αν και η ιστορία της ελληνικής παρουσίας στη Μαύρη Θάλασσα δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσει από τον θρύλο, η ελληνική γλώσσα επεκτάθηκε με την εξάπλωση του Χριστιανισμού. «Η μεταστροφή στο Ισλάμ σε όλη τη Μικρά Ασία συνοδεύτηκε από μια γλωσσική στροφή προς τα τουρκικά, αλλά οι κοινότητες στις κοιλάδες διατήρησαν τη Ρωμέικα», είπε η κ. Σιταρίδου. Αντίθετα, οι ελληνόφωνες κοινότητες που παρέμειναν χριστιανικές, ήρθαν πιο κοντά στη νέα ελληνική, ειδικά λόγω της εκτεταμένης εκπαίδευσης στα ελληνικά τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα.

Η συνθήκη της Λωζάνης του 1923 οδήγησε στην ανταλλαγή χριστιανικών και μουσουλμανικών πληθυσμών σε Τουρκία και Ελλάδα, αλλά επειδή οι κοινότητες που μιλούν Ρωμέικα στην περιοχή της Τραπεζούντας είναι μουσουλμανικές, παρέμειναν στην Τουρκία. Ως αποτέλεσμα της εκτεταμένης επαφής με τα τουρκικά, του πολιτιστικού στιγματισμού και της μετανάστευσης, η γλώσσα κινδυνεύει πλέον, σύμφωνα με την κ. Σιταρίδου. Ένα υψηλό ποσοστό των ομιλητών της διαλέκτου στην περιοχή είναι άνω των 65 ετών και λιγότεροι νέοι τη μαθαίνουν.

Η καθηγήτρια ισπανικής και ιστορικής γλωσσολογίας πιστεύει ότι η διαδικτυακή πρωτοβουλία θα μπορούσε να βοηθήσει να σωθούν τα ρωμέικα ως ζωντανή γλώσσα. «Προφανώς αγαπώ όλες τις γλώσσες και θα ήθελα να τις δω να διατηρούνται», είπε. «Αλλά δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι οι γλώσσες πρέπει να διατηρηθούν με κάθε κόστος. Και στο τέλος της ημέρας, δεν εξαρτάται από μένα. Αν οι ομιλητές αποφασίσουν να το μεταδώσουν, θαυμάσια. Εάν επιλέξουν να μην τη μεταδώσουν, είναι δική τους επιλογή», συνέχισε.

«Αυτό που είναι πολύ σημαντικό για αυτές τις μειονοτικές γλώσσες και για αυτές τις κοινότητες είναι να διατηρήσουν για τον εαυτό τους την αίσθηση πού ανήκουν και ποιοι είναι. Γιατί η διάλεκτος τους συνδέει με το παρελθόν τους.

Όταν οι ομιλητές μπορούν να μιλούν τις μητρικές τους γλώσσες, νιώθουν ότι τους βλέπουν και έτσι αισθάνονται πιο συνδεδεμένοι με την υπόλοιπη κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, το να μην μιλάς τις γλώσσες κληρονομιάς ή τις μειονοτικές γλώσσες δημιουργεί κάποια μορφή τραύματος που… υπονομεύει την ενσωμάτωση», κατέληξε κ. Σιταρίδου.

Το οδοιπορικό του Newsbomb.gr στον Πόντο

Δείτε το οδοιπορικό του Newsbomb.gr στον Πόντο, κατά το οποίο διαπιστώσαμε ότι τα Ρωμέικα παραμένουν ολοζώντανα!

Πηγή: Guardian