Κακάο: Στα ύψη οι τιμές, στα τάρταρα οι καλλιεργητές - Φόβοι στην αγορά εν όψει Πάσχα

Η τιμή του κακάο στην παγκόσμια αγορά εκτινάχθηκε σε υψηλό ρεκόρ τον Απρίλιο, αλλά οι Αφρικανοί αγρότες δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα. Σε χώρες όπως η Γκάνα, το τοπικό σύστημα τιμολόγησης προκαλεί απελπισία και απογοήτευση σε πολλούς. Στην περιοχή Aσάντι της Γκάνας, άνθρωποι όπως ο Kίνγκσλει Ογούσου είναι γνωστοί για την καλλιέργεια της κορυφαίας συγκομιδής της χώρας. Ο ίδιος και η κοινότητα του καλλιεργούν κόκκους κακάο για πάνω από 30 χρόνια.

Για πολλά χρόνια, η συγκομιδή κακάο του έδινε τη δυνατότητα να φροντίζει τα παιδιά του, τα οποία πλέον έχουν ενηλικιωθεί. Αλλά τώρα, στα 60 του, ανησυχεί για τα προς το ζην. «Τα επίπεδα παραγωγής μου έχουν μειωθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής και των ασθενειών. Και σε αυτό συμβάλλουν επίσης οι παράνομες δραστηριότητες εξόρυξης», είπε στη DW, προσθέτοντας ότι βγάζει αρκετά μόνο και μόνο για τα προς το ζην.

Ο Oγούσου παρήγαγε περίπου 10 σακούλες κακάο ανά σεζόν, αλλά τώρα παλεύει να γεμίσει έστω και τρεις σακούλες. Ως αποτέλεσμα, έχει πολύ λιγότερα μετρητά στα χέρια του από ό,τι στο παρελθόν. Το συμβούλιο κακάο της Γκάνας (COCOBOD), το οποίο ρυθμίζει τον τομέα, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα αυξήσει σημαντικά το ποσό που πληρώνουν οι παραγωγοί κακάο ανά τόνο. Η COCOBOD ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι «η αύξηση της τιμής παραγωγής του κακάο έχει καταστήσει απαραίτητη την ενίσχυση του εισοδήματος των καλλιεργητών κακάο».

Οι αγρότες στη Γκάνα αισθάνονται ότι έχουν απομακρυνθεί από τη λήψη αποφάσεων
«Ανάλογα με την παγκόσμια τιμή, θα έπρεπε να λαμβάνουμε περισσότερα», είπε στη DW, τονίζοντας ότι αυτόν τον μήνα, η τιμή του κακάο στην παγκόσμια αγορά έφτασε τα 10.000 δολάρια ανά τόνο.

Η τιμή του κακάο καθορίζεται κυρίως στις προθεσμιακές αγορές εμπορευμάτων στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, οι οποίες ρυθμίζονται σε μεγάλο βαθμό από την προσφορά και τη ζήτηση. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο πωλούνται οι κόκκοι κακάο βασίζεται σε διαφορετικά πρότυπα ανά χώρα, με τα συστήματα εμπορίας κακάο σε όλη την Αφρική να διαφέρουν συχνά σε μεγάλο βαθμό ως προς τη δομή τους.

Στην Ακτή του Ελεφαντοστού, για παράδειγμα, που είναι ο κορυφαίος παραγωγός στην ήπειρο, οι αγρότες μπορούν να πουλήσουν τους σπόρους τους σε συνεταιρισμούς στους οποίους ανήκουν ή μπορούν να συναλλάσσονται απευθείας με ιδιωτικές εταιρείες αγοράς. Αλλά στην Γκάνα, τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγέα πολύτιμων σπόρων στον κόσμο, υπάρχει ένας μακροχρόνιος μηχανισμός που περιορίζει τους αγρότες με διάφορους τρόπους. Δεν μπορούν να συναλλάσσονται με εξωτερικούς αγοραστές και, ως εκ τούτου, δεν ελέγχουν τις δικές τους τιμές.

Μπορούν να πουλήσουν τη σοδειά τους μόνο στην κρατική υπηρεσία COCOBOD, η οποία στη συνέχεια εμπορεύεται αυτό το προϊόν στην παγκόσμια αγορά. Ο Mόουζες Τζαν Ασιέντου, γραμματέας του διοικητικού συμβουλίου του West African Cocoa Farmers Organisation, συμφωνεί με τις ανησυχίες που εκφράζουν οι αγρότες στην Γκάνα: «Η COCOBOD είναι παραγωγός τιμών και η τιμή που έχει καθοριστεί είναι πέρα από τον έλεγχο των αγροτών. Και πιστεύουμε ότι ότι η διευκόλυνση που καθορίζει την τιμή δεν είναι δίκαιη», είπε στη DW.

Αντιμετωπίζουν οι αγρότες μια αδάμαστη αγορά;

Σύμφωνα με τον Aσιέντου, η Γκάνα δεν έχει άλλο χρόνο για να σώσει τον τομέα του κακάο, καθώς πολλοί αγρότες είτε εγκαταλείπουν τις επιχειρήσεις τους είτε συνταξιοδοτούνται χωρίς κανείς να μπορεί να κληρονομήσει τη φάρμα τους. «Οι περισσότεροι αγρότες, περίπου το 70%, είναι υπερήλικες Και δεν έχουν τη δύναμη να διατηρήσουν τις φάρμες τους, ειδικά αν δεν έχουν αρκετά χρήματα [...] για την εργασία τους. Έτσι τις εγκαταλείπουν», εξήγησε ο Ασιεντού.

Για να σταματήσει αυτή η τάση, τόσο η Ακτή Ελεφαντοστού όσο και η Γκάνα έκαναν ένα ασυνήθιστο βήμα το 2019 για να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των αγροτών. Δήλωσαν ότι οι αγοραστές κακάο θα έπρεπε να πληρώσουν ένα πρόσθετο ασφάλιστρο 400 $ ανά μετρικό τόνο κόκκων κακάο που αγοράζονται για να αντισταθμίσουν τη μεταβαλλόμενη και γηρασμένη αγορά εργασίας κακάο - το λεγόμενο διαφορικό εισόδημα διαβίωσης (LID).

Ωστόσο, μια νέα μελέτη της ανθρωπιστικής οργάνωσης Oxfam, που κυκλοφόρησε στην Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κακάο, δείχνει ότι αυτή η προσέγγιση έχει αποτύχει, εν μέρει λόγω της αύξησης των τιμών των εμπορευμάτων. Αλλά η πολιτική κατέρρευσε επίσης εν μέρει επειδή οι έμποροι πληρώνουν επίσης ένα ασφάλιστρο για το κακάο βάσει διαπραγμάτευσης που βασίζεται σε ιδιότητες όπως η γεύση, η περιεκτικότητα σε λιπαρά ή το μέγεθος των κόκκων -αυτό που ονομάζεται «διαφορά χώρας».

«Τουλάχιστον αν [η τιμή στην παγκόσμια αγορά] ερχόταν σε ένα ορισμένο επίπεδο όπου ο αγρότης θα ήταν πάντα αρκετά άνετος για να παράγει ακόμα και ο αγοραστής θα μπορούσε επίσης να αντέξει οικονομικά [κακάο], θα μπορούσαμε να το διατηρήσουμε», είπε ο Μποάφο. «Αλλά σε αυτή την κατάσταση, όπου η αγορά δεν λειτουργεί προς το συμφέρον του καλλιεργητή κακάο, καθίσταται δύσκολη η βιωσιμότητα της βιομηχανίας».

Η μελέτη της Oxfam αποκαλύπτει ότι οι αγοραστές κακάο απλώς μείωσαν τις διαφορές στη χώρα για την Ακτή Ελεφαντοστού και την Γκάνα, αφού αυτές οι χώρες είχαν εισαγάγει την πριμοδότηση των 400 δολαρίων για την υποστήριξη των αγροτών.

Τέλος στη σοκολάτα;

Εν τω μεταξύ, υπάρχει ήδη μια άλλη μεγάλη κρίση στον ορίζοντα κακάο σε αυτές τις δύο κορυφαίες χώρες παραγωγής: τα επίπεδα παραγωγής έχουν μειωθεί δραστικά τα τελευταία χρόνια. Την περίοδο των καλλιεργειών μεταξύ 2021 και 2022, η Γκάνα παρήγαγε περίπου 750.000 μετρικούς τόνους κόκκων κακάο. Αλλά από τότε, η παραγωγή κακάο έχει μειωθεί κατακόρυφα. Η παραγωγή κακάο της Γκάνας για τη σεζόν που θα διαρκέσει μεταξύ 2023 και 2024 αναμένεται τώρα να μειωθεί σχεδόν κατά 40%.

Εν τω μεταξύ, ο εκπρόσωπος της COCOBOD, Φιίφι Μποάφο λέει ότι αυτή η έλλειψη κόκκων ήταν το έναυσμα για τις πρόσφατες τιμές που ξεπέρασαν τα $10.000 ανά τόνο στην παγκόσμια αγορά. Ο Aσιέντου εξηγεί ότι εκτός από το ότι δεν έχει δίκαιες τιμές για τους κόκκους κακάο, ο κλάδος αντιμετωπίζει επίσης σοβαρές απειλές από την κλιματική αλλαγή και άλλους παράγοντες.

«Τώρα έχουμε ασυνήθιστη βροχόπτωση, ασυνήθιστη ηλιοφάνεια και μερικές φορές δεν μπορούμε να τα προβλέψουμε. Έχουμε επίσης πολλά [άλλα] ζητήματα, όπως ασθένειες, τις οποίες θα έπρεπε να ελέγξουν οι αγρότες», είπε στο DW «Και μερικές φορές πρόσβαση σε χημικά για την καταπολέμηση [ασθεινών] γίνεται επίσης ζήτημα».

Ο Μποάφο προσθέτει ότι για την προστασία του τομέα και την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, πρέπει να υιοθετηθούν έξυπνες μέθοδοι καλλιέργειας. «Η κλιματική αλλαγή είναι μια σημαντική ανησυχία», είπε. «Είναι βασικό να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής».

Αλλά είτε το ζήτημα είναι η κλιματική αλλαγή, οι τιμές των εμπορευμάτων, τα παράσιτα, τα ποσοστά παραγωγής ή τα κίνητρα για τη συνέχιση του εμπορίου κακάο, φαίνεται ότι οι χώρες που παράγουν τους πολύτιμους κόκκους δεν έχουν μεγάλη δύναμη να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των τιμών. Αυτή η δύναμη, φαίνεται, ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στους αγοραστές σοκολάτας και τους μεσάζοντες τους.