Τσερνόμπιλ: 38 χρόνια μετά την τραγωδία που «πάγωσε» τον κόσμο

Ήταν ξημερώματα της 26ης Απριλίου 1986 όταν οι εργαζόμενοι στον πυρηνικό σταθμό «Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν», στο Τσέρνομπιλ της Ουκρανίας, άρχισαν τις προγραμματισμένες εργασίες για ένα πείραμα, που σκοπό είχε να ελέγξει τα συστήματα ασφαλείας, αλλά οδήγησε στο μεγαλύτερο πυρηνικό ατύχημα.

Στο πλαίσιο του πειράματος αυτού, οι τεχνικοί έκλεισαν τα αυτόματα συστήματα ρύθμισης της ισχύος της τέταρτης μονάδας του σταθμού, καθώς και τα συστήματα ασφαλείας, αφήνοντας ωστόσο τον αντιδραστήρα να λειτουργεί με το 7% της ισχύος του. Στη 1:23 το πρωί, η αλυσιδωτή αντίδραση στον τέταρτο αντιδραστήρα προκάλεσε διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα, βάρους χιλίων τόνων. Τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού σκορπίστηκε στον αέρα, μέσω του οποίου μεταφέρθηκε στις γύρω περιοχές με ταχείς ρυθμούς.

Στις 28 Απριλίου, σουηδικοί σταθμοί παρατήρησης άρχισαν να καταγράφουν υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας και απαίτησαν μια εξήγηση. Παρότι η σοβιετική κυβέρνηση αποπειράθηκε αρχικώς να συγκαλύψει το γεγονός, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι υπήρξε ένα «μικρό ατύχημα».

Επί δέκα ημέρες, τα φλεγόμενα πυρηνικά καύσιμα απελευθέρωναν στην ατμόσφαιρα εκατομμύρια ραδιενεργά στοιχεία, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 200 βόμβες σαν αυτή της Χιροσίμας. Ραδιενεργός σκόνη απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και μέχρι το Βόρειο Πόλο. Χρειάστηκαν 7.000 τόνοι μετάλλου και 400.000 κυβικά μέτρα σιδηροπαγούς σκυροδέματος, προκειμένου να θαφτούν οι εκατοντάδες τόνοι πυρηνικών καυσίμων και ραδιενεργών συντριμμιών μέσα σε μια σαρκοφάγο.

Επισήμως, 31 άνθρωποι πέθαναν λίγο μετά την έκρηξη. Όμως, από το 1986 έως σήμερα έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 25.000 στρατιώτες και πολίτες από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και άλλες Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι εστάλησαν στις εργασίες αποκατάστασης του σταθμού. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατομμύρια άνθρωποι στις τρεις αυτές χώρες έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια, από την οποία έχει μολυνθεί έκταση 150.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ίση με τη μισή έκταση της Ιταλίας. Τετρακόσιες χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους, αλλά περίπου 6 εκατομμύρια εξακολουθούν να ζουν σε μολυσμένες ζώνες.

Οι ακριβείς λόγοι που οδήγησαν σ' αυτή την τραγωδία παραμένουν άγνωστοι. Διαφαίνεται, όμως, ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε μία σειρά αλυσιδωτών παραγόντων, όπως τα ανεπαρκή συστήματα ασφαλείας και προστασίας του αντιδραστήρα, καθώς και οι λανθασμένοι χειρισμοί (ίσως και χωρίς σχετική εξουσιοδότηση) των ελλιπώς καταρτισμένων εργαζομένων.

Το μοιραίο εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ έκλεισε οριστικά το Δεκέμβριο του 2000, ύστερα από διεθνείς πιέσεις που δέχθηκε η κυβέρνηση της Ουκρανίας και υπό το φόβο νέων πιθανών εκρήξεων στους πεπαλαιωμένους αντιδραστήρες του.

Οι πολιτικές προεκτάσεις της τραγωδίας

Το κομμουνιστικό καθεστώς επιδείνωσε ακόμη περισσότερο την καταστροφή, επειδή απέκρυψε αρχικά τις συνέπειες του πυρηνικού δυστυχήματος, παρά το γεγονός οτι στην εξουσία βρισκόταν ο «αναμορφωτής» Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Ο κόσμος έμαθε τι συνέβη μόνο μετά την ανίχνευση αυξημένης ακτινοβολίας… στη Σουηδία. Και δεκαετίες αργότερα ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ, ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης θα παραδεχόταν οτι το συγκεκριμένο πυρηνικό δυστύχημα ήταν η αιτία για την αρχή του τέλους της ΕΣΣΔ...

Μέχρι σήμερα ο πλήρης απολογισμός της μεγαλύτερης πυρηνικής καταστροφής στην ιστορία, παραμένει αδιευκρίνιστος, ενώ το δυστύχημα εγκαινίασε τεράστιες συζητήσεις για την ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας.

Το 2011 ο πλανήτης έζησε έναν ανάλογο εφιάλτη, αυτή τη φορά στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας που εξακολουθεί να μετράει πληγές μετά τον καταστροφικό σεισμό , το επακόλουθο τσουνάμι και το ατύχημα στον ομώνυμο πυρηνικό σταθμό.

Οι συνέπειες του δυστυχήματος

Η ανίχνευση των μακροχρόνιων επιπτώσεων του Τσερνόμπιλ συνεχίζεται, με τους επιστήμονες να διαφωνούν πολλές φορές μεταξύ τους για τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία αλλά και για τον αριθμό των νεκρών.

Τριάντα εργάτες του πυρηνικού εργοστασίου καθώς και πυροσβέστες πέθαναν σχεδόν άμεσα. Χιλιάδες περισσότεροι υπέκυψαν σε ασθένειες που σχετίζονται με την ακτινοβολία, όπως ο καρκίνος, αν και ο συνολικός αριθμός των θανάτων παραμένει αντικείμενο συζήτησης.

Η αποκλεισμένη ζώνη γύρω από το Τσερνόμπιλ θα παραμείνει ακατοίκητη για αρκετές δεκαετίες ακόμα, περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι ωστόσο εξακολουθούν σήμερα να ζουν σε περιοχές που είναι επισήμως χαρακτηρισμένες ως μολυσμένες.

Πολλοί άνθρωποι εμφάνισαν χρόνια μετάσοβαρά προβλήματα υγείας, όπως διάφορες μορφές καρκίνου, καρδιακά νοσήματα, αγγειακές παθήσεις, ασθένειες του κυκλοφορικού, ενώ στη ζώνη της καταστροφής καταγράφηκαν αποβολές, γενετικές ανωμαλίες κλπ.

Πρόσφατη έρευνα πάντως διαπίστωσε οτι δεν υπήρξε καμία «πρόσθετη βλάβη στο DNA» των παιδιών που γεννήθηκαν από γονείς που είχαν εκτεθεί στην ακτινοβολία του Τσερνόμπιλ.

Ειναι η πρώτη έρευνα που διενεργείται με στόχο να μελετηθούν τα γονίδια των παιδιών που ήρθαν στον κόσμο απο τους λεγόμενους «καθαριστές-καμικάζι».

Είναι οι 600.000 και πλέον Σοβιετικοί -άνδρες και γυναίκες- που μεταφέρθηκαν στην περιοχή μετά το δυστύχημα, για να καθαρίσουν ώστε να μείνει ασφαλής ο υπόλοιπος κόσμος. Χωρίς προστατευτικό ρουχισμό, χωρίς τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας και εκτεθειμένοι συνεχώς στα υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας.