Ιράν: Το «αντίο» στον Ραΐσι και η ταφή στο μαυσωλείο του Ιμάμη Ρεζά - Στις 28 Ιουνίου οι εκλογές

Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ κήρυξε πενθήμερο δημόσιο πένθος μετά το θάνατο του προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι, ενώ το Ιράν αποχαιρετάει τον πρόεδρό του με μία σειρά απο νεκρώσιμες τελετές και προσευχές που θα ολοκληρωθούν την Πέμπτη, οπότε και θα ταφεί στη γενέτειρά του, στην πόλη Μασχάντ, την«ιερότερη» πόλη του Ιράν

Η νεκρώσιμος ακολουθία για τον Ραΐσι και τον υπουργό Εξωτερικών Χοσεϊν Αμίρ- Αμπντολαχιάν θα πραγματοποιηθεί σήμερα το πρωί (21/5) στη βόρεια πόλη Tαμπρίζ ανέφεραν τοπικά μέσα ενημέρωσης, επικαλούμενα αξιωματούχους στην επαρχία του Ανατολικού Αζερμπαϊτζάν. Οι σοροί τους θα μεταφερθούν αργότερα μέσα στην ημέρα στην πόλη Κομ του κεντρικού Ιράν, η οποία φιλοξενεί ένα από τα σεβαστά ιερά και θρησκευτικά σεμινάρια όπου σπούδασε ο Ραΐσι. Μετά τη δεύτερη τελετή στο Κομ, θα μεταφερθούν στην πρωτεύουσα Τεχεράνη, όπου ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ θα τελέση εκκλησιαστική νεκρική προσευχή στη μνήμη τους.

Την Πέμπτη, ο Ραΐσι θα μεταφερθεί στη γενέτειρά του, Mασχαντ για να ταφεί στο ιερό μαυσωλείο του ιμάμη Ρεζά. Ο Ραΐσι, ο 8ος πρόεδρος του Ιράν μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, υπηρέτησε ως θεματοφύλακας του ιερού για αρκετά χρόνια προτού γίνει αρχηγός του δικαστικού σώματος της χώρας το 2019 και μετέπειτα πρόεδρος το 2021.

Μετά από μια νυχτερινή επιχείρηση έρευνας που παρεμποδίστηκε από την κακοκαιρία, ο Ραϊσι, ο ΥΠΕΞ του και άλλοι ανώτατοι αξιωματούχοι δηλώθηκαν επίσημα νεκροί το πρωί της Δευτέρας. Δεκάδες ομάδες διάσωσης εστάλησαν στην ορεινή περιοχή στην επαρχία Ανατολικού Αζερμπαϊτζάν, όπου σημειώθηκε το ατύχημα το απόγευμα της Κυριακής. Σύμφωνα με το ιρανικό Σύνταγμα, ο αντιπρόεδρος Moχάμαντ Μοχμπέρ θα αναλάβει προσωρινά την προεδρία και οι εκλογές θα διεξαχθούν όπως ορίζει το σύνταγμα εντός 50 ημερών. Ο θάνατος του Ραϊσι ωστόσο, δεν είναι πιθανό να οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές πολιτικής, προεξοφλούν αναλυτές

Ο Moχμπέρ και ο Aλί Μπαγκερί Κανί είναι πλέον προσωρινοί πρόεδρος και υπουργός Εξωτερικών, αντίστοιχα, και ενδέχεται να αντικατασταθούν μόλις εκλεγεί νέος πρόεδρος. Και οι δύο είναι πολύ πιθανό να παραμείνουν στα ανώτατα επίπεδα της κυβέρνησης, αν όχι στις νέες τους θέσεις, αφού υπήρξαν βασικοί άξονες της κυβέρνησης Ραΐσι, η οποία είναι στενά ευθυγραμμισμένη με τον Χαμενεΐ.

Τι θα γίνει στη συνέχεια στο Ιράν;

Το Ιράν θα πρέπει τώρα να διεξάγει εκλογές και να επιλέξει νέο πρόεδρο εντός 50 ημερών, σύμφωνα με το σύνταγμα της χώρας, περίπου ένα χρόνο νωρίτερα από το προγραμματισμένο. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι οι εκλογές θα διεξαχθούν στις 28 Ιουνίου, με τους υποψηφίους να καλούνται να εγγραφούν μεταξύ 30 Μαΐου και 3 Ιουνίου.

Ο Ραΐσι κέρδισε την προεδρία με διαφορά το 2021, εν μέσω εκτεταμένου αποκλεισμού μεταρρυθμιστών και μετριοπαθών υποψηφίων και χαμηλού ρεκόρ προσέλευσης. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι όλοι οι Ιρανοί πρόεδροι που υπηρέτησαν υπό τον Χαμενεΐ είχαν αναλάβει τα καθήκοντά τους για δύο θητείες, ο Ραΐσι αναμενόταν ευρέως να επανεκλεγεί το επόμενο έτος.

«Το δικαστικό σώμα, η νομοθετική εξουσία, καθώς και η εκτελεστική εξουσία ελέγχονται από τους πιο δεξιούς, συντηρητικούς στο Ιράν αυτή τη στιγμή», δήλωσε στο Al Jazeera ο Ρεζά Ακμπαρί, διευθυντής προγράμματος Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής στο Institute for War and Peace Reporting «Έτσι, ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι ο θάνατος του Ραΐσι μπορεί να ανοίξει χώρο σε πιο παραδοσιακούς συντηρητικούς [υποψηφίους] να κάνουν μια απόπειρα για την προεδρία».

Πόσο σημαντικός ήταν ο Ραΐσι για το Ιράν;

Ο Χαμενεΐ είναι ανώτατος ηγέτης από το 1989, αλλά καθώς είναι 85 ετών και υπέφερε από προβλήματα υγείας τα τελευταία χρόνια, το ερώτημα ποιος θα τον αντικαταστήσει ως αρχηγός κράτους έχει γίνει πιο εμφανές στο Ιράν. Το όνομα του Ραΐσι είχε κυκλοφορήσει στα φαβορί, μαζί με εκείνο του 55χρονου γιου του Χαμενεΐ, Μοτζτάμπα. Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές λένε ότι ο Ραΐσι δεν ήταν ποτέ πιθανό να ανέλθει στην υψηλότερη θέση στο Ιράν.

«Ο Ραΐσι ήταν ένας αδύναμος πρόεδρος, αλλά ήταν πιστός και η πιο πιστή επιλογή…. ο Ανώτατος Ηγέτης θα μπορούσε να βρει», είπε ο Χαμιντρεζα Αζίζι, συνεργάτης στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Υποθέσεων Ασφάλειας (SWP) στο Βερολίνο.

Ταυτόχρονα, το συντηρητικό του υπόβαθρο «του έδωσε ένα επίπεδο υποστήριξης από τους υποστηρικτές της κυβέρνησης και από τις ελίτ», είπε ο Αζίζι. Ο Ραΐσι δεν είχε σχολιάσει την πιθανή διαδοχή του Χαμενεΐ. Όμως ο πρόεδρος, ο οποίος σπάνια επικρίθηκε από συντηρητικούς πολιτικούς, ήταν βέβαιο ότι θα έπαιζε ρόλο στη διαμόρφωση του μέλλοντος του Ιράν.

Ο Μοτζτάμπα Χαμενεΐ, από την άλλη πλευρά, είναι ένας κληρικός με στενούς δεσμούς με το επίλεκτο Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) που σπάνια εμφανίζεται ή μιλάει δημόσια. «Οι πολιτικές εσωτερικές διαμάχες που θα ακολουθήσουν μετά το θάνατο του ανώτατου ηγέτη θα είναι μάλλον πολύ χαοτικές για να μπορέσουμε να τις προβλέψουμε», είπε

Θα αλλάξει αυτό τις διεθνείς πολιτικές της Τεχεράνη;

Οι Ραΐσι και Αμιρ Αμπντολαχιάν είχαν περάσει σχεδόν τρία χρόνια καθιερώνοντας τους εαυτούς τους ως πρόσωπα του Ιράν στην παγκόσμια σκηνή, αλλά ο θάνατός τους πιθανότατα δεν θα σηματοδοτήσει σημαντική αλλαγή για την εξωτερική πολιτική του Ιράν. Το ιρανικό πολιτικό κατεστημένο έχει μια περίπου ενιαία άποψη για τις διεθνείς πολιτικές του Ιράν.

Ο μεταβατικός Πρόεδρος Moχμπέρ έχει επικεντρωθεί κυρίως σε τοπικές υποθέσεις, από την πολιτική πλοήγηση έως τη διαχείριση των προσπαθειών για τη σταθεροποίηση της ιρανικής οικονομίας που υπόκειται σε διεθνείς κυρώσεις. Αλλά έχει επίσης συνοδεύσει τον πρόεδρο, ή ηγήθηκε ο ίδιος αντιπροσωπειών, σε ξένα ταξίδια από την Κίνα και τη Ρωσία σε μια περιοδεία στην Αφρική.

Ο προσωρινός υπουργός Εξωτερικών Αλί Μπαγκερί Κάνι ήταν ο επικεφαλής διαπραγματευτής του Ιράν στις πυρηνικές συνομιλίες με τις παγκόσμιες δυνάμεις. Δεν είναι σαφές εάν έχει τους ίδιους ισχυρούς δεσμούς με τον περιφερειακό, ευθυγραμμισμένο με το Ιράν «άξονα αντίστασης» που είχε ο προκάτοχός του

«Οι πολιτικές δεν θα αλλάξουν δραστικά», είπε ο Aκμπαρι «Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας στο Ιράν, ο ανώτατος ηγέτης, και όταν πρόκειται για ορισμένα αρχεία εξωτερικής πολιτικής, το IRGC [Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης], γραφειοκρατικά και θεσμικά μιλώντας, καθορίζουν την ατζέντα εξωτερικής πολιτικής του Ιράν».

Θα υπάρξει διαφορά στην εσωτερική πολιτική του Ιράν;

Ο θάνατος του Ραΐσι θα μπορούσε να επιφέρει κάποιες αλλαγές στην εσωτερική πολιτική εξουσίας του Ιράν. Αλλά το κατεστημένο διοικείται τώρα από συντηρητικά και σκληροπυρηνικά πολιτικά στρατόπεδα, και οποιεσδήποτε πιθανές διαμάχες εξουσίας αναμένεται να είναι μέσα σε αυτές τις τάξεις – με τους ρεφορμιστές εκτός εικόνας.

Το IRGC γινόταν συνεχώς ισχυρότερο από τότε που οι μεταρρυθμιστές και οι μετριοπαθείς αποκλείστηκαν μετά την κατάρρευση της πυρηνικής συμφωνίας και την εκ νέου επιβολή κυρώσεων στο Ιράν. Και οι σκληροπυρηνικές φατρίες αρνήθηκαν να συμβιβαστούν στον απόηχο του κύματος αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που ακολούθησε το θάνατο της Μάχσα Αμίνι από την αστυνομία το 2022.

Πολλοί διορισμοί από το 2021 εμπλέκουν προσωπικό του IRGC και ο Moχμπέρ–ή ο επόμενος πρόεδρος– είναι απίθανο να ανατρέψει αυτή την τάση. Ο τελευταίος σημαντικός διορισμός έγινε τον Μάιο του 2023, όταν ο διοικητής του IRGC Αλί Ακμπάρ Αχμαντιάν επελέγη από τον Χαμενεΐ ως νέος αρχηγός ασφαλείας του Ιράν.

Τι γίνεται με τα περιφερειακά δίκτυα ;

Η αυξανόμενη υποστήριξη του Ιράν στον «άξονα αντίστασης» πολιτικών και στρατιωτικών ομάδων, όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η Ισλαμική Αντίσταση στο Ιράκ και οι Χούθι στην Υεμένη, έχει περιλάβει μια στρατηγική δεκαετιών που δεν θα αλλάξει με τον θάνατο του Ραΐσι

Οι διάδοχοί τους θα είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη μιας αποτελεσματικής δημόσιας εικόνας συνεργασίας και υποστήριξης προς τα μέλη του άξονα, διατηρώντας παράλληλα γραμμές επικοινωνίας με τις ΗΠΑ και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εν μέσω του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα, που απειλεί την περιοχή και έχει βάλει το Ιράν και τον άξονα ενάντια στο Ισραήλ και τους συμμάχους του.