Μπαομπάμπ: Τα δέντρα ηλικίας 1.000 ετών - Το μυστήριο που τα περιβάλλει

Τα μπαομπάμπ μπορούν να ζήσουν για περισσότερα από 1.000 χρόνια σύμφωνα με το CNN, ενεργώντας ως το βασικό είδος σε περιβάλλοντα ξηρών δασών στη Μαδαγασκάρη, μια περιοχή της ηπειρωτικής Αφρικής και τη βορειοδυτική Αυστραλία.

Πιο συγκεκριμένα, τα γιγάντια δέντρα, με φουσκωμένο κορμό και κουκούτσια, γνωστά ως «μητέρα του δάσους» και «το δέντρο της ζωής», μπορούν να χρησιμοποιηθούν από ανθρώπους και ζώα, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν τεράστια αξία για κάθε οικοσύστημα που κατοικούν.

Η φήμη τους επισκιάζεται από το μυστήριο σχετικά με την προέλευσή τους. Μέχρι τώρα, η επιστήμη έπρεπε να αρκεστεί σε πολλαπλές αντικρουόμενες υποθέσεις. Η κυρίαρχη θεωρία ήταν ότι προέρχονταν από την ηπειρωτική Αφρική. Αυτό φαίνεται πως δεν ισχύει, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα στο περιοδικό Nature. Μια ομάδα διεθνών ακαδημαϊκών ανέλυσε με επιτυχία την αλληλουχία των γονιδιωμάτων καθενός από τα οκτώ είδη μπαομπάμπ, εξετάζοντας τη σχέση μεταξύ τους και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι προέρχονται από τη Μαδαγασκάρη.

Τα νέα φτάνουν σε μία στιγμή που τα δέντρα αντιμετωπίζουν απότομη πτώση στο νησί, όπου ζουν έξι είδη μπαομπάμπ, με ένα από αυτά να είναι πιθανό να εξαφανιστεί μέχρι το 2080, σύμφωνα με τη μελέτη, εκτός και αν γίνουν σημαντικές παρεμβάσεις.

Οι βιολόγοι αγωνίστηκαν να προσδιορίσουν την προέλευση του δέντρου, καθώς δεν ανακαλύφθηκαν απολιθώματα αρχαίων μπαομπάμπ ή των προγόνων τους, εξήγησε ο Δρ. Γουάν Τζουν-Ναν, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, ερευνητής στον Βοτανικό Κήπο της Γουχάν στο Χουμπέι της Κίνας. Τα γενετικά δεδομένα που είχαν ανακτηθεί από τα μπαομπάμπ σε προηγούμενες μελέτες ήταν περιορισμένα, συνέχισε. Αλλά με την πρώτη πλήρη αλληλουχία γονιδιώματος κάθε είδους, «μπορούμε να πούμε μια καλή ιστορία για την εξελικτική τους ιστορία», υποστήριξε.

Αυτή η ιστορία ξεκινά με την άνοδο των μπαομπάμπ στη Μαδαγασκάρη πριν από περίπου 21 εκατομμύρια χρόνια, πριν το γένος (επιστημονική ονομασία Adansonia) αρχίσει να διαφοροποιείται και δύο είδη έφτασαν στην Αφρική και την Αυστραλία πριν από περίπου 12 εκατομμύρια χρόνια. Αυτό συνέβη πολύ μετά τον διαχωρισμό της «υπερηπείρου» Gondwana, επομένως το μπαομπάμπ είναι πιθανό να έχει εξαπλωθεί μέσω των σπόρων που μεταφέρονται στον ωκεανό σε επιπλέοντα συντρίμμια που προκαλούνται από ξαφνικές πλημμύρες, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Η μελέτη, μια συνεργασία μεταξύ των Βοτανικών Κήπων της Γουχάν, Κίνα, των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων στο Ηνωμένο Βασίλειο, του Πανεπιστημίου του Ανταναναρίβο στη Μαδαγασκάρη και του Πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου, μπόρεσε επίσης να εντοπίσει τη γονιδιακή ροή μεταξύ των ειδών των οκτώ τύπων μπαομπάμπ για πρώτη φορά. Αυτά τα δεδομένα, τα οποία κατέδειξαν χαμηλή γενετική ποικιλότητα μεταξύ δύο ειδών και αιμομιξία ενός είδους με ένα άλλο, προσφέρουν πληροφορίες για τον ανταγωνισμό μεταξύ των μπαομπάμπ σήμερα, είπε ο Δρ Wan, και θα μπορούσε να βοηθήσει στην προστασία των δέντρων του αύριο.

«Ελπίζουμε ότι στο μέλλον, οι κάτοικοι της Μαδαγασκάρης μπορούν να φροντίσουν τα μπαομπάμπ θεωρώντας τα ως διαφορετικά είδη, όχι ως σύνολο», πρόσθεσε.

Μόνο ένα είδος μπαομπάμπ δεν περιλαμβάνεται στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της IUCN: A. digitata, που κατοικεί στην ηπειρωτική Αφρική. Τρία είδη στη Μαδαγασκάρη απειλούνται με εξαφάνιση και η μελέτη συνέστησε στην IUCN να επανακατηγοριοποιήσει ένα, το A. suarezensis, από «απειλούμενο» σε «κρίσιμα απειλούμενο». Η κλιματική μοντελοποίηση έδειξε ότι το είδος θα μπορούσε να εξαφανιστεί μέσα σε 50 χρόνια χωρίς μεγαλύτερη παρέμβαση.

Αυτή η πρόβλεψη είναι «εύλογη» και «υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για δράση», σύμφωνα με τον Δρ Seheno Andriantsaralaza, έναν τροπικό οικολόγο που εργάζεται στη Μαδαγασκάρη.

Ο Δρ Andriantsaralaza, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, υποστήριξε την έκκληση για ενημέρωση του καθεστώτος της IUCN ορισμένων μπαομπάμπ της Μαδαγασκάρης. Αν και περιέγραψε τη μελέτη ως «φανταστική και ουσιαστική», δίνοντας «πολύτιμες» γνώσεις γενετικών δεδομένων, προειδοποίησε ότι αντιπροσώπευε «ένα μόνο κομμάτι του παζλ στην κατανόηση της εξελικτικής ιστορίας και των μηχανισμών διασποράς αυτών των εμβληματικών γιγάντων δέντρων».

«Τα δάση μπαομπάμπ της Μαδαγασκάρης ανήκουν στις τοπικές κοινότητες που βασίζονται σε φυσικούς πόρους για να θρέψουν τις οικογένειές τους», πρόσθεσε. «Θα πρέπει να είναι μέρος της λύσης, όχι του προβλήματος».

Ο Δρ. Wan είπε ότι ελπίζει ότι η έρευνα και η προσοχή των μέσων ενημέρωσης θα οδηγήσουν σε περαιτέρω προσπάθειες διατήρησης των μπαομπάμπ του νησιού.

Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το φάσμα των ειδών μπαομπάμπ μειώνεται στο νησί εδώ και χιλιετίες, με την κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο και τη συνεχιζόμενη αποψίλωση των δασών να επιδεινώνει τη συρρίκνωση και τον κατακερματισμό των πληθυσμών των μπαομπάμπ τις τελευταίες δεκαετίες.