Απόπειρα πραξικοπήματος στη Βολιβία: 4 ερωταπαντήσεις για το χάος στη χώρα των Άνδεων
Τεθωρακισμένα οχήματα έφτασαν στο προεδρικό μέγαρο της Βολιβίας την Τετάρτη σε μια προφανή απόπειρα πραξικοπήματος κατά του προέδρου Λουίς Αρσε, ο ίδιος όμως ορκίστηκε να παραμείνει σταθερός στη θέση του και όρισε νέο διοικητή του στρατού που διέταξε τα στρατεύματα να αποχωρήσουν.
Υπό μία έννοια, η εξέγερση ήταν το αποκορύφωμα των εντάσεων που δημιουργήθηκαν στη Βολιβία εδώ και μήνες, με τους διαδηλωτές να συρρέουν στην πρωτεύουσα του έθνους εν μέσω μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης και καθώς δύο πολιτικοί τιτάνες μάχονται για τον έλεγχο του κυβερνώντος κόμματος.
Ταυτόχρονα, η απόπειρα κατάληψης του μεγάρου φάνηκε να στερείται ουσιαστικής υποστήριξης, και ακόμη και οι αντίπαλοι του Άρσε έσπευσαν να υπερασπιστούν τη δημοκρατία και να αποκηρύξουν την εξέγερση.
Τι φαίνεται να πυροδότησε το χάος;
Η εξέγερση της Τετάρτης φάνηκε να διευθύνεται από τον γενικό διοικητή του στρατού Χουάν Χοσέ Σούνιγα, ο οποίος είπε στους δημοσιογράφους που συγκεντρώθηκαν στην πλατεία έξω από το μέγαρο ότι «Σίγουρα σύντομα θα υπάρξει νέο υπουργικό συμβούλιο. Η χώρα μας, το κράτος μας δεν μπορεί να συνεχίσει έτσι». Αλλά πρόσθεσε ότι αναγνωρίζει τον Άρσε ως αρχιστράτηγο «προς το παρόν».
Ο Σούνιγα δεν είπε ρητά αν ήταν ο ηγέτης της εξέγερσης, αλλά στο μέγαρο με το χάος να μαίνεται πίσω του, είπε ότι ο στρατός προσπαθούσε «να αποκαταστήσει τη δημοκρατία και να απελευθερώσει τους πολιτικούς μας κρατούμενους». Ο Άρσε τον διέταξε να αποσύρει τους στρατιώτες του, λέγοντας ότι δεν θα επέτρεπε την ανυπακοή. Αργότερα, τον απομάκρυνε επίσημα από τη θέση του.
Τι κρύβεται πίσω από τις πρόσφατες εντάσεις;
Οι κάτοικοι της Βολιβίας υποφέρουν όλο και περισσότερο από τα δεινά της αργής ανάπτυξης, του αυξανόμενου πληθωρισμού και της σπανιότητας των δολαρίων - μια ριζική αλλαγή από την προηγούμενη δεκαετία που ορισμένοι αποκαλούσαν «οικονομικό θαύμα».
Η οικονομία της χώρας αναπτύχθηκε κατά πάνω από 4% σχεδόν κάθε χρόνο τη δεκαετία του 2010 έως ότου βυθίστηκε στην άβυσσο με την πανδημία του κορονοϊού. Αλλά τα προβλήματα ξεκίνησαν νωρίτερα, το 2014, όταν οι τιμές των εμπορευμάτων μειώθηκαν και η κυβέρνηση βούτηξε στα συναλλαγματικά της αποθέματα για να διατηρήσει τις δαπάνες. Στη συνέχεια άντλησε από τα αποθέματά της σε χρυσό και μάλιστα πούλησε ομόλογα σε δολάρια τοπικά.
Ο Άρσε ήταν υπουργός Οικονομικών κατά τη διάρκεια σχεδόν ολόκληρης της δεκαετίας της ισχυρής ανάπτυξης, υπό τον αριστερό πρόεδρο Έβο Μοράλες. Με την ανάληψη της προεδρίας το 2020, αντιμετώπισε έναν ζοφερό οικονομικό απολογισμό μετά την πανδημία. Η μειωμένη παραγωγή φυσικού αερίου σφράγισε το τέλος του οικονομικού μοντέλου της Βολιβίας.
Σήμερα, έχει εξαντληθεί. Αντιμετωπίζοντας να εισαγάγουν καύσιμα, σειρές αυτοκινήτων απομακρύνονται από πρατήρια καυσίμων. Φέτος το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει ανάπτυξη μόλις 1,6%. Εκτός από την περίοδο της πανδημίας το 2020, αυτή θα ήταν η πιο αργή ανάπτυξη της Βολιβίας τα τελευταία 25 χρόνια.
Με φόντο αυτή την οικονομική απόγνωση, ο πρόεδρος Άρσε και ο πρώην ηγέτης Μοράλες συγκρούστηκαν σε έναν πολιτικό αγώνα που παρέλυσε τις προσπάθειες της κυβέρνησης για να ορθοποδήσει η χώρα. Για παράδειγμα, οι σύμμαχοι του Μοράλες στο Κογκρέσο έχουν αποτρέψει με συνέπεια τις προσπάθειες του Άρσε να αναλάβει χρέος για να ανακουφίσει μέρος της πίεσης.
Πόσο σπάνια είναι η εξέγερση;
Σύμφωνα με μια καταμέτρηση, η Βολιβία είχε περισσότερες από 190 απόπειρες πραξικοπήματος και επαναστάσεις από την ανεξαρτησία της το 1825 σε έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο σύγκρουσης μεταξύ των πολιτικών ελίτ στις αστικές περιοχές και τους αγροτικούς τομείς.
Αυτή δεν είναι καν η πρώτη υποτιθέμενη απόπειρα πραξικοπήματος τα τελευταία χρόνια. Το 2019, ο Μοράλες, τότε ο πρώτος ιθαγενής πρόεδρος της Βολιβίας, έθεσε υποψηφιότητα για μια αντισυνταγματική τρίτη θητεία. Κέρδισε μια αμφισβητούμενη ψηφοφορία που μαστιζόταν από καταγγελίες για απάτη, πυροδοτώντας μαζικές διαδηλώσεις που προκάλεσαν 36 θανάτους και ώθησαν τον Μοράλες να παραιτηθεί και να φύγει από τη χώρα.
Μια προσωρινή κυβέρνηση από τη δεξιά αντιπολίτευση ανέλαβε τον έλεγχο, με επικεφαλής τη Jeanine Áñez και το Κίνημα για το Σοσιαλισμό του Μοράλες, γνωστό με το ισπανικό ακρωνύμιο MAS, το αποκάλεσε πραξικόπημα. Ο Άρσε, ο επιλεγμένος διάδοχος του Μοράλες, κέρδισε τις εκλογές υποσχόμενος να αποκαταστήσει την ευημερία στη Βολιβία, που κάποτε ήταν η κύρια πηγή φυσικού αερίου της Λατινικής Αμερικής
Πόση πολιτική δύναμη έχει ο πρόεδρος Άρσε;
Ο Μοράλες, ο οποίος εξακολουθεί να αντλεί σημαντική υποστήριξη από τους αγρότες κόκας και τους εργαζόμενους σε συνδικάτα, προφανώς δεν ήταν ικανοποιημένος με το να αφήσει τον Άρσε να θέσει υποψηφιότητα για επανεκλογή χωρίς αμφισβήτηση.
Αφού επέστρεψε από την εξορία, ο χαρισματικός λαϊκιστής ανακοίνωσε πέρυσι τα σχέδιά του να θέσει υποψηφιότητα στην προεδρική κούρσα του 2025, ξεκινώντας μια σκληρή μάχη για τον έλεγχο ενός κατακερματισμένου MAS. Αυτός ο πολιτικός αγώνας έχει παραλύσει τις κυβερνητικές προσπάθειες για οικονομική πρόοεδο και οι αναλυτές προειδοποιούν ότι η κοινωνική αναταραχή γίνεται εκρηκτική.
«Ο Άρσε δεν έχει το χάρισμα, τις πολιτικές δεξιότητες και την κληρονομιά του Μοράλες Αλλά ελέγχει τον κρατικό μηχανισμό», δήλωσε σε ένα μήνυμα ο Μπέντζαμιν Γκεντάν, διευθυντής του Προγράμματος Λατινικής Αμερικής στο Wilson Center με έδρα την Ουάσινγκτον. «Κανονικά, οι επερχόμενες εκλογές θα λειτουργούσαν ως βαλβίδα πίεσης. Αλλά με την υποψηφιότητα του Έβο στον αέρα, την αντιπολίτευση διχασμένη και την οικονομία σε αταξία, η Βολιβία είναι ξεκάθαρα στα άκρα».
Παρά τις διαφορές τους, και οι δύο ηγέτες έσπευσαν να καταγγείλουν την Τετάρτη την απόπειρα πραξικοπήματος. Το ίδιο έκανε και ο πρώην μεταβατικός πρόεδρος της Βολιβίας Áñez, ο οποίος είπε στο X ότι οι Άρσε και Μοράλες θα έπρεπε αντ 'αυτού να ψηφιστούν το 2025. Ηγέτες από τη Χιλή, την Παραγουάη, τη Βραζιλία, τον Ισημερινό και την ΕΕ εξέφρασαν επίσης την υποστήριξή τους.
«Καταδικάζουμε σθεναρά την απαράδεκτη ενέργεια βίας από ένα τμήμα του στρατού αυτής της χώρας», δήλωσε ο πρόεδρος της Χιλής Γκάμπριελ Μπόριτς. «Δεν μπορούμε να ανεχτούμε οποιαδήποτε παραβίαση της νόμιμης συνταγματικής τάξης στη Βολιβία ή οπουδήποτε αλλού». «Είναι μια δυναμική κατάσταση και υπάρχει μακρά ιστορία στρατιωτικών πραξικοπημάτων στη Βολιβία, αλλά πολλοί εγχώριοι και παγκόσμιοι παράγονες εξουσίας παρατάσσονται πίσω από τον Άρσε», δήλωσε ο Brian Winter, αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Αμερικής με έδρα τη Νέα Υόρκη.
