FT: Συγκατοίκηση ή μεγάλος συνασπισμός; Η Γαλλία ανησυχεί για την επόμενη ημέρα
Οι πρώτες αψιμαχίες μεταξύ του σοσιαλιστή προέδρου Φρανσουά Μιτεράν και του συντηρητικού πρωθυπουργού του, Ζακ Σιράκ, ξέσπασαν λίγο μετά τις βουλευτικές εκλογές που οδήγησαν τη Γαλλία σε «συγκατοίκηση» τον Μάρτιο του 1986. Ο Σιράκ αψήφησε το πρωτόκολλο και πήγε μαζί με τον πρόεδρο στη Σύνοδο Κορυφής της G7 στο Τόκιο εκείνο το έτος. Ο Μιτεράν τον απέκλεισε από τις κορυφαίες διαπραγματεύσεις, όμως ο Σιράκ επέμεινε στη συνέχεια να συνοδεύσει τον πρόεδρο στη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ στη Χάγη, μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών.
Κατά την άφιξη, ο Μιτεράν είχε κανονίσει δύο θέσεις για τους τρεις τους. Ακολούθησαν περισσότερες συγκρούσεις τα επόμενα χρόνια, καθώς οι δύο πολιτικοί αντίπαλοι δοκίμασαν τους θεσμούς που σχεδίασε ο Σαρλ ντε Γκολ το 1958. Πολλοί ανησυχούσαν τότε ότι το σύνταγμα, το οποίο δεν προέβλεπε μια τέτοια κατανομή της εξουσίας, μπορεί να μην αντέξει τις εντάσεις μεταξύ ενός άμεσα εκλεγμένου προέδρου και μιας εχθρικής κυβέρνησης.
«Φοβόμασταν ότι ο Μιτεράν θα παραιτηθεί», θυμάται ο καθηγητής νομικής και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Ζαν-Ζακ Ουρβοάς, ο οποίος ήταν τότε νεαρό μέλος του Σοσιαλιστικού κόμματος. «Ο Μιτεράν και ο Σιράκ δεν θεωρητικοποίησαν την έννοια της συμβίωσης. Βρήκαν ένα modus operandi καθώς προχωρούσαν».
Τώρα, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη ο τελευταίος γύρος των πρόωρων εκλογών που προκήρυξε ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, η πέμπτη Δημοκρατία της Γαλλίας αντιμετωπίζει ένα άλλο πρωτόγνωρο κεφάλαιο: μια δυνητικά διχαστική συμβίωση μεταξύ του κεντρώου ηγέτη και του ευρωσκεπτικιστικού κόμματος της Μαρίν Λεπέν, το οποίο δεν ήταν ποτέ στην εξουσία. Ή ένα μετέωρο κοινοβούλιο τόσο κατακερματισμένο που κανένα μπλοκ δεν θα μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση. «Το γεγονός είναι ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας», δήλωσε η Αν Λεβάντ, καθηγήτρια συνταγματικού δικαίου.
Μια κυβέρνηση λεπενιστών δεν φαίνεται πλέον τόσο πιθανή όσο την περασμένη Κυριακή, όταν η Εθνική Συσπείρωση έκοψε πρώτη το νήμα με 33% των ψήφων. Έκτοτε, οι κεντρώοι του Μακρόν και το αριστερό «Νέο Λαΐκό Μέτωπο» αποτελούμενο από σοσιαλιστές, κομμουνιστές και την ακροαριστερή «Ανυπότακτη Γαλλία» απέσυραν συντονισμένα τους υποψηφίους τους για να μπλοκάρουν την ψήφο κατά του RN στον δεύτερο γύρο.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ενώ αυτό θα εμποδίσει το RN να φτάσει στην πλειοψηφία των 289 εδρών, το κόμμα είναι πιθανό να γίνει η μεγαλύτερη δύναμη στην Εθνοσυνέλευση. Εάν συμβεί αυτό, ο Μακρόν μπορεί να αποφασίσει να προσφέρει στον επικεφαλής του κόμματος RN, Ζορντάν Μπαρντελά τη θέση του πρωθυπουργού. Το αν ο 28χρονος πολιτικός θα δεχτεί εξαρτάται από την ικανότητά του να βρει συμμάχους για να αντέξει μία πιθανή ψήφο δυσπιστίας. Η Λεπέν είπε αυτή την εβδομάδα ότι θα προσπαθήσουν να κυβερνήσουν αν απέχουν λίγο από την απόλυτη πλειοψηφία.
Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι εντάσεις θα μπορούσαν να εκτοξευθούν σε επίπεδα άγνωστα ακόμη και κατά τη διάρκεια του συνδυασμού Μιτεράν-Σιράκ, ιδιαίτερα όσον αφορά την εξωτερική πολιτική και τις υποθέσεις της ΕΕ. Η πρώτη συγκατοίκηση καθιέρωσε την ιδέα ότι ενώ ο πρωθυπουργός είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για την εσωτερική πολιτική, ο πρόεδρος —ως αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και κάτοχος των πυρηνικών κωδικών— εκπροσωπεί τη χώρα στο εξωτερικό και ηγείται της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής.
«Μια συμβίωση δεν σχεδιάζεται από το σύνταγμα, αλλά μπορεί να λειτουργήσει εάν οι πρωταγωνιστές είναι πρόθυμοι να παίξουν το παιχνίδι», είπε η Λεβάντ. Αυτή η σιωπηρή συμφωνία βασίστηκε εν μέρει σε μια απροθυμία να αποδυναμωθεί η προεδρία, την οποία ο Σιράκ προσέβλεπε με επιτυχία. Άλλοι πρωθυπουργοί που «συγκατοίκησαν» με αντίθετους πολιτικά προέδρους— ο Εντουάρ Μπαλαντίρ και ο Λιονέλ Ζοσπέν- είχαν εξίσου προεδρικές φιλοδοξίες και δεν είχαν κανένα συμφέρον να υπονομεύσουν τον αρχηγό του κράτους, λένε αναλυτές.
Αλλά μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του RN - εγγενώς ευρωσκεπτικιστική, προστατευτική και λιγότερο υποστηρικτική της Ουκρανίας στην άμυνά της ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα από τον Μακρόν - θα αμφισβητούσε αυτή την πρακτική. Το ανάστημα του Μακρόν στο εξωτερικό θα εξασθενούσε σε μία τέτοια περίπτωση. Ο φιλοευρωπαίος πρόεδρος θα εξακολουθούσε να συμμετέχει στις συνόδους κορυφής της ΕΕ, αλλά οι αποφάσεις του θα διέτρεχαν τον κίνδυνο να υπονομευθούν από τους υπουργούς του ευρωσκεπτικιστικού RN στις συναντήσεις του μπλοκ.
Η Λεπέν έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί ότι δεν θα έκανε τη ζωή του Μακρόν εύκολη. Χαρακτήρισε τη συνταγματική του ιδιότητα ως αρχηγού στρατού ως «τιμητική», επισημαίνοντας το άρθρο 21 του συντάγματος, το οποίο αναφέρει ότι ο πρωθυπουργός επιβλέπει την εθνική άμυνα. Εξέφρασε επίσης την αντίθεσή της στην επιλογή του Μακρόν για τον Επίτροπο της ΕΕ, Τιερί Μπρετόν, ο οποίος είπε ότι ο πρόεδρος θα πρέπει να παραμείνει για άλλη μια θητεία. Η κύρια διαφορά θα ήταν η κατάρρευση, αν όχι η διαγραφή, της συναίνεσης στην εξωτερική πολιτική στη Γαλλία προεξοφλούν οι αναλυτές
Το μετέωρο κοινοβούλιο θα φέρει μετεκλογικό χάος
Ενώ μια «συγκατοίκηση» έχει γίνει λιγότερο πιθανή, ένα μετέωρο κοινοβούλιο θα έριχνε επίσης την 67χρονη πέμπτη Δημοκρατία σε αχαρτογράφητα νερά. Εκτός από μια τρομερή αναστάτωση, ο σχηματισμός κυβέρνησης φαίνεται μια ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση για την αριστερά, η οποία προβλέπεται να έρθει δεύτερη την Κυριακή, ή για τους κεντρώους του Μακρόν.
Οι λύσεις που ακούγονται περιλαμβάνουν μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας που θα εκτείνεται σε κεντρώα κόμματα και ενδεχομένως να περιλαμβάνει πιο μετριοπαθείς πολιτικούς από την αριστερά και τη δεξιά. Μια τεχνοκρατική κυβέρνηση όπως του Μάριο Ντράγκι του πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην Ιταλία μεταξύ 2021 και 2022, είναι επίσης μια πιθανότητα. «Υπάρχει χώρος να φανταστεί κανείς» ένα τέτοιο αποτέλεσμα, δήλωσε την Παρασκευή ο Μόντι, ο οποίος ηγήθηκε μιας προηγούμενης τεχνοκρατικής κυβέρνησης στην Ιταλία από το 2011 έως το 2013.
Ωστόσο, παραδέχτηκε: «Είναι περίεργο για μένα να μιλάω για αυτό στη Γαλλία».
Η Εθνοσυνέλευση θα μπορούσε να μάθει την τέχνη του συμβιβασμού, κάτι με το οποίο ο Μακρόν είχε αρνηθεί να πειραματιστεί από τότε που έχασε την προεδρική πλειοψηφία το 2022, δήλωσε η καθηγήτρια νομικής της Σορβόννης Μαρί-Αν Κοεντέ. Αλλά πίστευε ότι θα ήταν δύσκολο να επιτευχθεί πλειοψηφία χωρίς να πείσει το ακροαριστερό κόμμα LFI του αντικαπιταλιστή φλογερού Ζαν Λιν Μελανσόν να συμφωνήσει σε ένα «σύμφωνο μη επιθετικότητας». «Θα μπορούσε να είναι κάτι σαν: Δεν είμαι μέλος της κυβέρνησης, αλλά δεν σας ανατρέπω για τρία χρόνια...Αλλά αν όχι, τότε θα είναι δύσκολο», είπε.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ιμπέρ Βεντρίν ο οποίος ήταν ο κορυφαίος σύμβουλος του Mιτεράν, όταν ο Μπαλαντίρ ήταν πρωθυπουργός, είπε ότι ένα μετέωρο κοινοβούλιο θα σήμαινε «χάος». «Οι άνθρωποι θα πρέπει να φανταστούν συνασπισμούς. Θα καταφέρει ο Μακρόν να συγκεντρώσει βουλευτές από τα αριστερά και τα δεξιά; Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μια κυβέρνηση μειοψηφίας».
Αλλά αν το αδιέξοδο επιμείνει, «μπαίνουμε σε άγνωστα νερά και σε αυτή την περίπτωση ο Μακρόν θα μπορούσε να βρίσκεται υπό αυξανόμενη πίεση να παραιτηθεί», είπε. Το πρώτο μεγάλο τεστ θα είναι ο προϋπολογισμός, ο οποίος πρέπει να περάσει μέχρι το τέλος του χρόνου. Εάν το κοινοβούλιο χάσει την προθεσμία, η κυβέρνηση μπορεί να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει μια διάταξη στο σύνταγμα για να επιβάλει ορισμένα από τα μέτρα, αλλά «κανείς δεν ξέρει πραγματικά», είπε ο Βεντρίν.
Ο Μακρόν, ο οποίος απέκλεισε το ενδεχόμενο παραίτησης μέχρι τη λήξη της θητείας του το 2027, θα μπορούσε να διατηρήσει την τρέχουσα κυβέρνηση υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Γκάμπριελ Ατάλ ως υπηρεσιακή μέχρι να προκύψει συναίνεση. Ο Aτάλ υποσχέθηκε να παραμείνει «όσο χρειαστεί».
Πέρα από αυτή τη φάση διαβούλευσης, ωστόσο, ο Μακρόν —ο οποίος μπορεί να διαλύσει το κοινοβούλιο και να προκηρύξει άλλες πρόωρες εκλογές το νωρίτερο τον Ιούνιο του 2025— είναι απίθανο να μπορέσει να επιλέξει έναν πρωθυπουργό από τις τάξεις του κόμματός του.
Το πόσο μπορεί να αντέξει αυτή η κατάσταση ο πρόεδρος, ο οποίος ηγήθηκε μιας από τις πιο συγκεντρωτικές προεδρίες στη μεταπολεμική ιστορία της Γαλλίας, παραμένει το βασικό ερώτημα για το πολιτικό μέλλον της χώρας. «Η υπομονή δεν είναι το πλεονέκτημα αυτού του προέδρου», είπε ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Ουρβοάς. «Θα μπορούσαμε να βρεθούμε στα πρόθυρα μιας καθεστωτικής κρίσης, αλλά χωρίς κανέναν Ντε Γκωλ να σπεύσει προς διάσωση».
Πηγή: Financial Times