Λειψυδρία: Η Μεσόγειος hotspot της κλιματικής αλλαγής - Νερό με δελτίο στην τουριστική Νότια Σικελία

Σε κατάσταση συναγερμού είναι η Ευρώπη αλλά και όλη η Μεσόγειος καθώς οι επιπτώσεις της λειψυδρίας έχουν αρχίσει να είναι εμφανείς σε πολλές περιοχές της. Μάλιστα σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ η λεκάνη της Μεσογείου τις επόμενες δεκαετίες αναμένεται να αντιμετωπίσει ακόμα πιο υψηλές θερμοκρασίες, λιγότερες βροχοπτώσεις και συνεχή άνοδο της στάθμης της θάλασσας,

Τα οικοσυστήματα και οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι τόσο ευάλωτα που η ομάδα ονόμασε την περιοχή «hot spot της κλιματικής αλλαγής».

Μία από τις πλέον σοκαριστικές προβλέψεις των ειδικών αφορά στη Σικελία, το ένα τρίτο της οποίας αναμένεται να έχει μετατραπεί σε έρημο έως το 2030. Το δεύτερο εξάμηνο του 2023 έπεσαν μόλις 150 χιλιοστά βροχής, με τις βροχοπτώσεις να έχουν μειωθεί κατά 40% τα τελευταία 20 χρόνια.

Παρά τα προβλήματα, οι κάτοικοι της Σικελίας είναι συνηθισμένοι σε μεγάλα διαστήματα ξηρασίας ενώ διαχειρίζονται πλέον και πολύ το πρόβλημα της λειψυδρίας ώστε να περνά απαρατήρητο από τους τουρίστες. Τουλάχιστον αυτό ίσχυε μέχρι τώρα. Διότι ο καιρός γίνεται ολοένα πιο ασταθής και οι ξηρασίες μπορεί να είναι μεγαλύτερες στο κοντινό μέλλον και πιο συχνές.

Στο Αγκριτζέντο, της Νότιας Σικελίας, οι πισίνες στα ξενοδοχεία είναι γεμάτες και τα συντριβάνια μέσα στο φημισμένο αρχαιολογικό πάρκο της πόλης λειτουργούν αδιάκοπα. Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Associated Press, οι κάτοικοι εδώ και δεκαετίες επιβιώνουν αποθηκεύοντας όσο περισσότερο νερό μπορούν σε δεξαμενές.

Νερό με δελτίο και μπιτόνια

Η εικόνα που βλέπει ο τουρίστας δεν συνάδει με την κατάσταση που βιώνει ο τοπικός πληθυσμός. Οι τοπικές αρχές έχουν περιορίσει αυστηρά το νερό για σχεδόν ένα εκατομμύριο κατοίκους, ενώ έχουν πρόσβαση σε αυτό από δύο έως 4 ώρες την εβδομάδα κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Σημειώνεται ότι την Παρασκευή, έφτασε στον νησί το πρώτο δεξαμενόπλοιο του ιταλικού ναυτικού για να προμηθεύσει 12 εκατομμύρια λίτρα νερού στους κατοίκους.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την Εθνική Ένωση του Συμβουλίου Γεωργικών Υδάτων, τον Μάρτιο, ορισμένες δεξαμενές που προορίζονταν για πόσιμο νερό λειτουργούσαν μόλις στο 10% της χωρητικότητάς τους. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η φετινή μπορεί να είναι η τρίτη χειρότερη κρίση νερού που έχει καταγραφεί ποτέ στα χρονικά της Σικελίας.

Οι κάτοικοι του Αγκριτζέντο, ακόμα και δελτία, εξακολουθούν να λειτουργούν τις επιχειρήσεις, τα ξενοδοχεία και τα νοικοκυριά τους χωρίς να χάνουν ένα ντους, να παραμελούν τον κήπο τους ή να κλείνουν τις πισίνες.

«Κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη λειψυδρία καλύτερα από τους κατοίκους της νότιας Σικελίας», λέει από την πλευρά του ο Σαλβατόρε Κοκίνα, επικεφαλής της τοπικής υπηρεσίας πολιτικής προστασίας, ο οποίος έχει επωμιστεί το δύσκολο έργο να συντονίσει τη διαχείριση του λιγοστού νερού που έχει απομείνει στο νησί. Στην πόλη έχει μείνει ανοιχτή και η μοναδική δημόσια βρύση από όπου πολλοί κάτοικοι περνούν καθ’ οδόν για το σπίτι για να γεμίσουν νερό τα μπιτόνια τους.

«Δεν έχουμε πρόβλημα με το νερό» λένε οι τουρίστες

Παρά την κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το νερό, οι τουρίστες συνεχίζουν να συρρέουν στις όμορφες παραλίες της νότιας Σικελίας και να σχηματίζουν ουρές για να θαυμάσουν τα απομεινάρια των αρχαίων ελληνικών αποικιών. Αν και δηλώνουν ότι «δεν έχουν κανένα πρόβλημα με το νερό», κάποιοι εξ αυτών σημειώνουν ότι τους ενημέρωσαν να κάνουν οικονομία γιατί μπορεί να υπάρχει έλλειψη.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Κοιλάδας των Ναών, ο οποίος κατέγραψε πέρυσι πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες, έχει τεθεί σε προτεραιότητα. «Έχουμε νερό 24 ώρες το 24ωρο», εξηγεί ο διευθυντής Ρομπέρτο Σιαράτα. «Οι αρχαιολόγοι μας εργάζονται, η κοιλάδα είναι ανοιχτή και τη νύχτα με θεατρικές παραστάσεις. Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με την παροχή νερού».

Αρνητικό ρεκόρ βροχοπτώσεων το 2024

Το 2024 ήταν η χειρότερη χρονιά από πλευράς βροχοπτώσεων, μέσα σε διάστημα 20 και πλέον ετών, σύμφωνα με την περιφερειακή υπηρεσία πολιτικής προστασίας.

Η τεχνητή λίμνη Fanaco, η οποία τροφοδοτεί με νερό την επαρχία του Αγκριτζέντο συνήθιζε να συγκεντρώνει έως και 18 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού κατά τη διάρκεια μιας μέσης περιόδου βροχών, η οποία συνήθως διαρκεί από τον Σεπτέμβριο έως τον Απρίλιο. Αλλά τον Απρίλιο το νερό της λίμνης ήταν ήδη κάτω από 2 εκατομμύρια κυβικά μέτρα και τώρα έχει σχεδόν στερέψει.

Τον Μάιο, η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω ξηρασίας και διέθεσε 20 εκατομμύρια ευρώ για την αγορά βυτιοφόρων και το άνοιγμα νέων πηγαδιών. Χθες, οι θερμοκρασίες στη νότια Σικελία ήταν δύο βαθμούς Κελσίου θερμότερες από τον μέσο όρο της περιόδου 1991-2020, σύμφωνα με τον Δείκτη Κλιματικής Μετατόπισης, πράγμα που σημαίνει ότι το νερό εξατμίζεται γρήγορα.

«Αν δεν βρέξει τον Σεπτέμβριο, θα πρέπει να αρχίσουμε να αξιοποιούμε κρίσιμα αποθέματα, και τα πηγάδια και οι υδροφόροι ορίζοντες θα πέσουν επίσης κάτω από τα κρίσιμα επίπεδα, όχι μόνο οι λίμνες μας», τονίζει ο Σαλβατόρε Κοκίνα.

«Δεν φταίει μόνο το κλίμα»

Το φαινόμενο της ξηρασίας και της λειψυδρίας δεν είναι καινούργιο στη νότια Σικελία, καθώς το έδαφος δεν συγκρατεί πολύ νερό, τα υδραγωγεία έχουν διαρροές λόγω παλαιότητας και κακής συντήρησης, ενώ τα 29 φράγματα που διαθέτει δεν είναι όλα λειτουργικά.

«Η Σικελία είναι τόσο ευάλωτη λόγω των σωληνώσεων που έχουν διαρροές και των απαρχαιωμένων υποδομών. Δεν είναι μόνο το κλίμα», υπογραμμίζει ο Τζούλιο Μποκαλέτι, επιστημονικός διευθυντής του ευρωμεσογειακού κέντρου για την κλιματική αλλαγή.

Αν και δεν είναι αισιόδοξος για το μέλλον, πιστεύει ότι η επιδιόρθωση των υποδομών ύδρευσης και οι επενδύσεις για την προσαρμογή της γεωργίας και της μηχανικής θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν κάποιες ανησυχίες.

Κατά τον Τζουζέπε Μαρία Αμάτο, περιφερειακό διευθυντή της ιταλικής περιβαλλοντικής ΜΚΟ Legambiente, για να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο θα πρέπει να δοθεί και πάλι ο πρώτος λόγος στη φύση. Να αποκατασταθούν λίμνες, έλη, ποτάμια και να αλλάξουν οι τρόποι καλλιέργειας και η αντίληψη για τη διαχείριση του νερού.