Ιράν: Από τη Χαμάς στους Χούθι - Ο «άξονας αντίστασης» και οι ισορροπίες τρόμου στη Μέση Ανατολή
Το Ισραήλ και η Χεζμπολάχ ανταλλάσσουν σχεδόν καθημερινά πλήγματα τους τελευταίους 10 μήνες κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα. Οι πρόσφατες δολοφονίες όμως του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη και του διοικητή της Χεζμπολάχ Φουάντ Σουκούρ στη Βηρυτό εκτόξευσαν περαιτέρω τις περιφερειακές εντάσεις.
Καθώς το Ιράν απειλεί να απαντήσει στην δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια -την οποία αποδίδει στο Τελ Αβίβ- οι περιφερειακές πολιτοφυλακές που έχει εξοπλίσει η Ισλαμική Δημοκρατία εδώ και δεκαετίες θα μπορούσαν να παίξουν κρίσιμο ρόλο σε οποιαδήποτε επίθεση. Ακολουθεί μια ματιά στην ιστορία του Ιράν στον εξοπλισμό των πολιτοφυλακών, των συμμάχων του στην περιοχή και του ρόλου που θα μπορούσαν να παίξουν.
Τι θα μπορούσε να συμβεί εάν το Ιράν επιτεθεί στο Ισραήλ;
Τον Απρίλιο μετά από μια ισραηλινή επίθεση στο συγκρότημα της ιρανικής πρεσβείας στη Συρία, το Ιράν εκτόξευσε 170 drones με εκρηκτικά, περισσότερους από 30 πυραύλους κρουζ και περισσότερους από 120 βαλλιστικούς πυραύλους προς το Ισραήλ. Το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και άλλα έθνη κατέρριψαν πολλά από τα βλήματα, μερικά από τα οποία προέρχονταν από την Υεμένη.
Το Ιράν θα μπορούσε να εξαπολύσει παρόμοια επίθεση, αλλά αυτή τη φορά η Χεζμπολάχ μπορεί να εμπλακεί καθώς η πολιτοφυλακή αναζητά εκδίκηση για το ισραηλινό χτύπημα την περασμένη εβδομάδα που σκότωσε τον ανώτερο διοικητή της, Φουάντ Σουκούρ. Μια τέτοια επίθεση θα μπορούσε να πλήξει την ισραηλινή αεράμυνα, που σημαίνει περισσότερα πυραυλικά πλήγματα, αυξάνοντας τον κίνδυνο απωλειών - και μια περαιτέρω κλιμάκωση που οι ειδικοί φοβούνται ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο.
Γιατί το Ιράν οπλίζει «πληρεξουσίους» στην περιοχή;
Η πολιτική του Ιράν να εξοπλίζει πολιτοφυλακές ρίζωσε μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. Πριν από αυτό, οι ΗΠΑ παρείχαν μεγάλα οπλικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των μαχητικών αεροσκαφών F-14 Tomcat στην κυβέρνηση του Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί. Μετά την επανάσταση και την κρίση ομήρων στην Πρεσβεία των ΗΠΑ, αυτές οι αποστολές και τα προγράμματα σταμάτησαν.
Ο οκταετής πόλεμος του Ιράν με το Ιράκ τη δεκαετία του 1980 κατέστρεψε μεγάλο μέρος του οπλοστασίου της Τεχεράνης. Οι διεθνείς κυρώσεις στο Ιράν, συμπεριλαμβανομένου του πυρηνικού του προγράμματος, το εμπόδισαν επίσης να λάβει νέα όπλα, ενώ το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη του Κόλπου που είναι σύμμαχοι με τις ΗΠΑ λαμβάνουν προηγμένα όπλα. Ενώ αναπτύσσει το δικό του πυραυλικό πρόγραμμα, το Ιράν δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτά τα εξελιγμένα όπλα. Βασίζεται σε πολιτοφυλακές ως ασύμμετρη απειλή για να πιέσει τόσο το Ισραήλ όσο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ποιοι είναι οι περιφερειακοί σύμμαχοι του Ιράν;
Ο εξοπλισμός του Ιράν ξεκίνησε σοβαρά τη δεκαετία του 1980 με τις σιιτικές δυνάμεις στον Λίβανο να πολεμούν εναντίον του Ισραήλ. Έγιναν η πολιτοφυλακή της Χεζμπολάχ. Ο οπλισμός επεκτάθηκε με την -υπό αμερικανική ηγεσία- εισβολή στο Ιράκ το 2003 που ανέτρεψε τον δικτάτορα Σαντάμ Χουσεΐν, έναν μακροχρόνιο εχθρό της Τεχεράνης.
Το Ιράν υποστήριξε σθεναρά τον Πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ Άσαντ στον μακρύ πόλεμο της χώρας του. Και συνέχισε όταν παρουσιάστηκε η ευκαιρία, εξοπλίζοντας ακόμη και σουνίτες μαχητές, ενώ θεωρούσε τον εαυτό του ως τον υπερασπιστή των σιιτών μουσουλμάνων στον κόσμο. Αυτές τις σχέσεις διαχειρίζεται η παραστρατιωτική ομάδα των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν, μια από τις πιο ισχυρές ένοπλες ομάδες στη Μέση Ανατολή. Στις πολιτοφυλακές που ανήκουν στον αυτοαποκαλούμενο «Άξονα της Αντίστασης» του Ιράν περιλαμβάνονται οι:
Ιρακινές πολιτοφυλακές
Στο Ιράκ, το Ιράν υποστήριξε μια σειρά δυνάμεων που κινητοποιήθηκαν το 2014 για να πολεμήσουν το Ισλαμικό Κράτος. Αυτές οι κυρίως σιιτικές πολιτοφυλακές, γνωστές ως «Δυνάμεις Λαϊκής Κινητοποίησης», έχουν εξελιχθεί σε μια ισχυρή πολιτική φατρία, οπλισμένη με ρουκέτες, drones και άλλα όπλα. Το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών εκτιμά τη δύναμή τους σε περίπου 180.000 μαχητές.
Άλλες μικρότερες ή ελάχιστα γνωστές μαχητικές ομάδες έχουν εμφανιστεί και έχουν αναλάβει επιθέσεις κατά των δυνάμεων των ΗΠΑ, ακόμη και εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου Ισραήλ-Χαμάς. Ένοπλες ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν επιτέθηκαν στο προσωπικό των ΗΠΑ στο Ιράκ περισσότερες από 60 φορές από τον Οκτώβριο μέχρι τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου.
Η πιο θανατηφόρα επίθεση σημειώθηκε στις 28 Ιανουαρίου, όταν οι ΗΠΑ είπαν ότι ένα drone που εκτοξεύτηκε από ιρακινές πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν έπληξε μια εγκατάσταση γνωστή ως «Πύργος 22» στην Ιορδανία στα σύνορα με τη Συρία, σκοτώνοντας τρεις Αμερικανούς στρατιώτες και τραυματίζοντας δεκάδες άλλους.
Σε απάντηση, οι αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ έπληξαν περισσότερους από 85 στόχους σε επτά τοποθεσίες, όπως αρχηγεία διοίκησης και ελέγχου, κέντρα πληροφοριών, θέσεις αποθήκευσης drone και πυρομαχικών και άλλες εγκαταστάσεις που συνδέονται με τις πολιτοφυλακές ή την εκστρατευτική δύναμη Quds, ένα επίλεκτο τάγμα 15000 περίπου ανδρών, αρμόδιο για επιχειρήσεις στο εξωτερικό του Ιράν.
Η Χεζμπολάχ του Λιβάνου
Η Χεζμπολάχ ιδρύθηκε το 1982 εν μέσω της κατοχής του νότιου Λιβάνου από το Ισραήλ. Το Ισραήλ παραμένει ιδιαίτερα επιφυλακτικό απέναντι στη Χεζμπολάχ, ιδιαίτερα για το τεράστιο πυραυλικό οπλοστάσιο που πιστεύεται ότι κατέχει και τις σκληραγωγημένες δυνάμεις του που υποστήριζαν επίσης τον Άσαντ στη Συρία.
Ενώ το Ισραήλ διαθέτει εξελιγμένες αντιπυραυλικές άμυνες, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος Iron Dome, ένα μαζικό ταυτόχρονο μπαράζ πυρών από τη Χεζμπολάχ και άλλες δυνάμεις θα μπορούσε να «γονατίσει» τη χώρα. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Χεζμπολάχ διαθέτει ένα οπλοστάσιο 150.000 ρουκετών και πυραύλων, συμπεριλαμβανομένων των πυραύλων ακριβείας.
Η πολιτοφυλακή έχει επίσης κατηγορηθεί για βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένης της βομβιστικής επίθεσης του 1983 στη Βηρυτό που σκότωσε 241 Αμερικανούς στρατιώτες, αν και η ομάδα υποστηρίζει ότι δεν ήταν πίσω από την επίθεση. Η Χεζμπολάχ διαθέτει επίσης drones και συστήματα πυραύλων εδάφους-αέρος. Οι δυνάμεις της Χεζμπολάχ αριθμούν έως και 25.000 μαχητές πλήρους απασχόλησης, με επιπλέον δεκάδες χιλιάδες σε εφεδρεία, σύμφωνα με μια ισραηλινή στρατιωτική αξιολόγηση. Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα το 2021 είπε ότι η ομάδα είχε 100.000 εκπαιδευμένους μαχητές.
Παλαιστινιακές μαχητικές δυνάμεις
Παρά το γεγονός ότι είναι Σουνίτες, τόσο η παλαιστινιακή μαχητική ομάδα Χαμάς όσο και η Ισλαμική Τζιχάντ έχουν λάβει όπλα και άλλο υλικό από το Ιράν. Οι ομάδες, ωστόσο, έχουν πληγεί σκληρά από το Ισραήλ μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου που ξεκίνησε τον πόλεμο, κατά την οποία μαχητές της σκότωσαν 1.200 ανθρώπους και αιχμαλώτισαν άλλους 250 ομήρους.
Ο πόλεμος του Ισραήλ ενάντια στη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας έχει σκοτώσει έκτοτε τουλάχιστον 39.580 Παλαιστίνιους, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας της Γάζας, το οποίο δεν κάνει διάκριση μεταξύ αμάχων και μαχητών στον αριθμό του. Ο ισραηλινός στρατός λέει ότι σκότωσε περίπου 15.000 μαχητές στον πόλεμο.
Οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης
Οι Χούθι έχουν καταλάβει την πρωτεύουσα της Υεμένης, Σαναά, από το 2014 ως μέρος του καταστροφικού πολέμου αυτής της χώρας. Ακολουθούν τη σιιτική πίστη των Ζαϊντί, έναν κλάδο του σιιτικού Ισλάμ που βρίσκεται σχεδόν αποκλειστικά στην Υεμένη. Αν και είναι σε γενικές γραμμές ανταρτική δύναμη, η ομάδα με την υποστήριξη του Ιράν είναι πλέον σε θέση να εξαπολύσει επιθέσεις με drone και πυραύλους που έχουν διακόψει δραστικά τη ναυτιλία στον διάδρομο της Ερυθράς Θάλασσας και τώρα μπορούν ακόμη και να φθάσουν στο Ισραήλ.
Οι προσπάθειες του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ να σταματήσει τις επιθέσεις στη ναυτιλία οδήγησαν στην πιο έντονη διαρκή μάχη που έχει αντιμετωπίσει από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά δεν έχουν ακόμη τερματίσει τις επιθέσεις. Το μέγεθος της άμεσης διοίκησης που ασκεί το Ιράν στους Χούθι, ωστόσο, παραμένει θέμα συζήτησης μεταξύ των ειδικών.
Οι επιθέσεις των Χούθι έχουν ενισχύσει το διεθνές προφίλ τους ενώ καταπιέζουν τους διαφωνούντες στο εσωτερικό. Οι αντάρτες ισχυρίζονται ότι έχουν στρατολογήσει 200.000 επιπλέον μαχητές από τότε που ξεκίνησαν τις επιθέσεις τους. Οι αντάρτες και οι σύμμαχοί τους έχουν μια μαχητική δύναμη περίπου 20.000 μαχητών, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.