Ναυάγιο στη Σικελία: Τι μας διδάσκει η βύθιση του ιστιοφόρου που κατέληξε σε τραγωδία
Η ανάλυση του ναυαγίου στη Σικελία από τον υποναύαρχο του Πολεμικού Ναυτικού ε.α, Στέλιο Φενέκο
Με την ανάσυρση των πέντε σορών έπεσε «αυλαία» στην θαλάσσια τραγωδία στα ανοιχτά της Σικελίας, με το ναυάγιο του 56 μέτρων ιστιοφόρου «Bayzian».
Με ανάρτησή του στα social media ο υποναύαρχος του Πολεμικού Ναυτικού ε.α , Στέλιος Φενέκος αναφέρει τα διδάγματα από το ναυάγιο που στοίχισε τη ζωή σε έξι ανθρώπους.
Ο υποναύαρχος ε.α τονίζει ότι θα πρέπει ταυτόχρονα να αναλογισθούμε εάν το πλήθος των σκαφών που πλέουν στις θάλασσές μας (που ενοικιάζονται εύκολα, με προϋπόθεση να έχουν πτυχίο από ιστιοπλοϊκό όμιλο δύο άτομα από τους επιβαίνοντες), πληρούν τις αυξημένες προϋποθέσεις εκπαίδευσης και έχουν τις απαιτούμενες διατάξεις ασφαλείας ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν σε δυσμενείς καταστάσεις.
Η ανάρτησή του Στέλιου Φενέκου
Πριν μερικές ημέρες ένας ξαφνικός υδροστρόβιλος, στον όρμο Porticello της Ιταλίας, βύθισε ένα μεγάλο ιστιοφόρο 56 μέτρων που ήταν αγκυροβολημένο χωρίς μηχανές αναμμένες.
Όλοι προβληματισθήκαμε για την σφοδρότητα του φαινομένου αλλά κυρίως για το πόσο ευάλωτο κατέστη το συγκεκριμένο σκάφος, αν και μεγάλο, με 9μελες πλήρωμα, εξαιρετικής κατασκευής και με σύγχρονα συστήματα ασφαλείας.
Και θα πρέπει ταυτόχρονα να αναλογισθούμε εάν το πλήθος των σκαφών που πλέουν στις θάλασσές μας (που ενοικιάζονται εύκολα, με προϋπόθεση να έχουν πτυχίο από ιστιοπλοϊκό όμιλο δύο άτομα από τους επιβαίνοντες), πληρούν τις αυξημένες προϋποθέσεις εκπαίδευσης και έχουν τις απαιτούμενες διατάξεις ασφαλείας ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν σε δυσμενείς καταστάσεις.
Ας δούμε τα στοιχεία, όπως έχουν δημοσιευθεί.
1. Ο ξαφνικός υδροστρόβιλος που κτύπησε τον όρμο Porticello και βύθισε το μεγάλο ιστιοφόρο, αποτελεί ένα ακραίο φυσικό φαινόμενο που μπορεί να είναι δύσκολο να προβλεφθεί ή να αντιμετωπιστεί.
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις για την δημιουργία του, οι οποίες εάν αναγνωριστούν εγκαίρως, μπορούν να προειδοποιήσουν το πλήρωμα για την επικείμενη απειλή.
α) Απότομη Αλλαγή στον Καιρό:
• Η απότομη πτώση της ατμοσφαιρικής πίεσης μπορεί να είναι πρόδρομος έντονων καιρικών φαινομένων, όπως ένας υδροστρόβιλος.
• Η ταχεία ανάπτυξη σύννεφων, πυκνών σωρειτομελανιτών (cumulonimbus) ή σύννεφων με χαμηλή βάση, είναι ένα από τα πρώτα σημάδια ότι η ατμόσφαιρα είναι ασταθής και μπορεί να ευνοήσει τη δημιουργία υδροστρόβιλου.
β) Έντονα και ξαφνικά στροβιλίσματα στην επιφάνεια του νερού και κυματισμός από διαφορετικές κατευθύνσεις, χωρίς να υπάρχει προηγούμενη αιτία λόγω συνεχούς ανέμου.
γ) Οπτικές ενδείξεις στον ορίζοντα, όπως σκοτεινές στήλες ή σύννεφα που περιστρέφονται ή κατεβαίνουν τα σύννεφα προς τη θάλασσα. Επίσης ύπαρξη σύννεφων σε σχήμα χωνιού που κατεβαίνει προς το νερό, (αυτά είναι μια σοβαρή ένδειξη δημιουργίας υδροστρόβιλου).
δ) Ξαφνική αλλαγή στον άνεμο, με απότομη αλλαγή κατεύθυνσης ή ένταση, που μπορεί να υποδηλώνει την δημιουργία έντονων ξαφνικών τοπικών καιρικών φαινομένων. Ακόμη πιο επικίνδυνο γίνεται όταν υπάρχει κυκλική κίνηση του αέρα, που μπορεί να είναι ένδειξη της αρχικής φάσης ενός ανεμοστροβίλου/ υδροστρόβιλου.
ε) Η αυξημένη ηλεκτρική δραστηριότητα στην ατμόσφαιρα, όπως είναι οι ηλεκτρικές εκκενώσεις/αστραπές και κεραυνοί είναι σημάδι έντονης καταιγίδας που μπορεί να προκαλέσει υδροστρόβιλο. Μερικές φορές, ένας υδροστρόβιλος συνοδεύεται από έναν χαρακτηριστικό ήχο στροβιλισμού ή βουητό, παρόμοιο με αυτόν που κάνει ένας ανεμοστρόβιλος στην ξηρά.
στ) Ενδείξεις από ηλεκτρονικά και μετεωρολογικά όργανα, όπως θολά σημάδια στο ραντάρ ( μπορεί να ανιχνεύσει κυκλικές κινήσεις στον αέρα ή στον άνεμο, που είναι χαρακτηριστικές ενός ανεμοστροβίλου/υδροστρόβιλου), μετρήσεις από μετεωρολογικά συστήματα (είναι αναγκαίο το σκάφος να είναι εξοπλισμένο) και πρόσβαση σε τέτοιες πληροφορίες από τη σταθμούς ξηράς.
ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΔΕΣΟΥΣΕΣ ΣΕ ΕΝΑ ΣΚΑΦΟΣ
2. Ο σχεδιασμός εναλλακτικών στρατηγικών αγκυροβολίας και μεθόρμησης σε ασφαλή λιμάνια και καταφύγια, καθώς και η προετοιμασία για γρήγορη αποχώρηση, αν η κατάσταση το απαιτήσει, είναι αναγκαίο στοιχείο της σχεδίασης κάθε πλού. Αυτό περιλαμβάνει την ετοιμότητα των μηχανών και την ετοιμότητα αγκυρών.
Όπως και για το σχέδιο ασφαλούς λιμανιού, πρέπει να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τα κοντινότερα ασφαλή λιμάνια ή καταφύγια όπου μπορούμε να καταφύγουμε σε περίπτωση ακραίων καιρικών συνθηκών.
3. Η συνεχής επαγρύπνηση του πληρώματος, με εναλλαγή βαρδιών (ακόμη και στο αγκυροβόλιο), ώστε να υπάρχει πάντα τουλάχιστον ένα μέλος του πληρώματος σε βάρδια, για να παρακολουθεί την κατάσταση και να μπορεί να αντιδράσει και να ενεργοποιήσει τους πάντες άμεσα.
4. Η συνεχής παρακολούθηση των καιρικών φαινομένων και η αναγνώριση αυτών των ενδείξεων, μπορεί να δώσει στο πλήρωμα πολύτιμο χρόνο για να λάβει προληπτικά μέτρα, όπως η γρήγορη προετοιμασία του σκάφους, η αλλαγή της κατεύθυνσης ή ακόμα και η απομάκρυνση από την επικίνδυνη περιοχή, εφόσον αυτό είναι εφικτό.
5. Η άμεση ενεργοποίηση των μηχανών (αν και το σκάφος είναι αγκυροβολημένο) είναι η πρώτη και σημαντικότερη ενέργεια από ένα πλήρωμα με ετοιμότητα, εάν παρατηρηθούν τέτοιες ενδείξεις ξαφνικής μεταβολής των τοπικών καιρικών συνθηκών, ώστε να μπορεί να απομακρυνθεί από τον υδροστρόβιλο εάν έχει χρόνο. Η απομάκρυνση από την περιοχή χαμηλής πίεσης που δημιουργείται είναι κρίσιμη.
6. Ο χειρισμός του σκάφους (ακόμη κι επ’ αγκύρα, εάν δεν είναι δυνατή η απομάκρυνση), ώστε να στραφεί η πλώρη απέναντι στον άνεμο και τα κύματα, μπορεί να μειώσει την έκθεση στις πλευρικές πιέσεις. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην αποτροπή της ανατροπής ή της κατάρρευσης των ιστίων.
Για να διατηρηθεί η μέγιστη ευστάθεια σε περίπτωση ξαφνικού υδροστρόβιλου ή άλλων ακραίων καιρικών συνθηκών, είναι προτιμότερο η ανασυρόμενη καρίνα (εάν είναι τέτοια) να είναι στη μέγιστη έκταση (π.χ. 11 μέτρα, από τα 4 μέτρα που ήταν ανεβασμένη επ ΄αγκύρα σε αυτό το σκάφος), εφόσον είναι εφικτό και το βάθος της θάλασσας είναι επαρκές.
Αυτό θα κατεβάσει το κέντρο βάρους, θα ενισχύσει την ευστάθεια σε πλευρικές πιέσεις και θα βοηθήσει το σκάφος να αντισταθεί καλύτερα και να παραμείνει πιο σταθερό και ασφαλές στο αγκυροβόλιο.
7. Η ασφάλιση και η ενίσχυση της άγκυρα (ή των αγκυρών) είναι αναγκαία, εάν δεν είναι δυνατή η απομάκρυνση από την περιοχή. Η ετοιμότητα χρήσης πρόσθετων αγκυρών ή παρέασης μεγαλύτερου μήκους αλυσίδας, μπορεί να βοηθήσει στην απόσβεση των πιέσεων που ενασκούνται για αντιμετώπιση τέτοιων ακραίων συνθηκών. Φυσικά, πρωτεύουσα ενέργεια είναι να έχει επιλεγεί για την αγκυροβολία του σκάφους θέση προστατευμένη από τέτοια φαινόμενα. Επίσης σε περίπτωση που οι μηχανές είναι αναμμένες και είναι αναγκαία η άμεση άπαρση, τότε θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης αποκρίκωσης της αλυσίδας της άγκυρας και άφεσής της στο νερό.
8. Η μείωση των επιφανειών των ιστιοπλοϊκών μέσων και η εξασφάλιση ότι το σκάφος δεν είναι εκτεθειμένο σε μεγάλες δυνάμεις από τον άνεμο, θα μπορούσε να μειώσει τις πιέσεις που ασκούνται στο σκάφος. Στην συγκεκριμένη περίπτωση το κατάρτι των 75 μέτρων μπορεί να λειτούργησε με το υψηλό κέντρο βάρος του επιβαρυντικά για την πλευρική ευστάθεια του πλοίου.
9. Η μείωση αντίστασης και της έκθεσης από την μετακίνηση αντικειμένων απαιτεί ώστε το πλήρωμα να κλείσει άμεσα κάθε ελεύθερη επιφάνεια πανιού ή τέντας και να εξασφαλίσει ότι όλα τα κινούμενα αντικείμενα πάνω στο κατάστρωμα είναι δεμένα και ασφαλισμένα. Αυτό μειώνει σημαντικά την αντίσταση και τις πιέσεις που ασκούνται στο σκάφος, πέρα από την μείωση της πιθανότητας τραυματισμού από μετακινούμενα αντικείμενα.
10. Κλείσιμο παραθύρων, ανοιγμάτων και φινιστρινιών για να αποφευχθεί η εισροή νερού.
11. Έγερση όλου του πληρώματος αλλά και των επιβατών και συγκέντρωσή τους σε κατάλληλα σημεία του σκάφους, με πρόσβαση στα σωστικά μέσα, ώστε να μπορούν να αντιδράσουν άμεσα.
12. Οι ασκήσεις έκτακτης ανάγκης είναι επιτακτικό να έχουν γίνει κατά την επιβίβαση, αλλά και σε κάθε ευκαιρία εν πλώ, ώστε το πλήρωμα να είναι καλά εκπαιδευμένο και οι επιβάτες να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ασφαλείας και να αντιδράσουν γρήγορα και αποτελεσματικά σε κακή κατάσταση θαλάσσης, σε ξαφνικά και σε ακραία φαινόμενα, σε περιπτώσεις αντιμετώπισης διαρροών και ανθρώπου στην θάλασσα.
13. Προγραμματισμός της διαδρομής εξόδου που θα ακολουθηθεί σε περίπτωση εκκένωσης/εγκατάλειψης του σκάφους, τα σημεία ενδιαφέροντος, καθώς και τους πιθανούς κινδύνους (π.χ. θαλάσσια ρεύματα, βραχώδεις ακτές κλπ).
14. Προστασία κατά την πλεύση, με διδασκαλία των επιβατών για τη σημασία της διατήρησης της ισορροπίας στο κατάστρωμα, καθώς και του πώς να κινούνται με ασφάλεια όταν το σκάφος είναι σε κλίση.
Επίσης ενημέρωση τους άμεσα κατά την επιβίβαση για τα σωστικά μέσα, την χρήση τους, τα βασικά σημεία του σκάφους, πού βρίσκονται οι βασικές εγκαταστάσεις, πως λειτουργούν τα δίκτυα, οι συσκευές κουζίνας, κλιματισμού και οι τουαλέτες, οι χώροι αποθήκευσης και οι έξοδοι από το εσωτερικό του σκάφους, καθώς και τα σημεία εγκατάλειψης.
15. Η αντιμετώπιση του πανικού και της σύγχυσης με την έγκαιρη και σωστή κατανομή ρόλων, τόσο για το πλήρωμα που οφείλει να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να ακολουθήσει καθορισμένες διαδικασίες έκτακτης ανάγκης, αλλά και μεταξύ των επιβατών, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις οδηγίες και να συνεισφέρουν στην αντιμετώπιση της δυσμενούς κατάστασης.
16. Η σήμανση έκτακτης ανάγκης και κινδύνου και η επικοινωνία από το πλήρωμα αμέσως με τις τοπικές αρχές λιμένα ή άλλα σκάφη στην περιοχή είναι κρίσιμη ενέργεια, για να ληφθεί βοήθεια το συντομότερο δυνατό.
17. Η μεθόρμηση του σκάφους σε ασφαλή λιμάνια και καταφύγια είναι εξαιρετικό προνοητικό μέτρο, εάν υπάρχει πρόβλεψη για επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα.
Αν και κανένα από τα παραπάνω μέτρα δεν μπορεί να εγγυηθεί την πλήρη αποφυγή του κινδύνου σε περίπτωση τόσο ακραίων φαινομένων, μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της πιθανότητας δυστυχήματος, βύθισης και να συνεισφέρουν στην προστασία του σκάφους, των επιβατών και του πληρώματος.
