Ιαπωνία: Εργαζόμενοι δεν μπορούν να παραιτηθούν - Προσλαμβάνουν ειδικούς για να τους βοηθήσουν
Η Γιούκι Γουατανάμπε συνήθιζε να περνάει 12 ώρες κάθε μέρα στο γραφείο. Και αυτό θεωρείται σύντομη μέρα.
Μια τυπική εργάσιμη ημέρα 9 με 9 είναι το ελάχιστο. «Το αργότερο που θα έφευγα [από το γραφείο] θα ήταν στις 11 το βράδυ», δήλωσε η 24χρονη, η οποία εργαζόταν για ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες τηλεπικοινωνιών και ηλεκτρονικών πληρωμών της Ιαπωνίας.
Οι απαιτήσεις ήταν τόσο έντονες που η Γουατανάμπε, η οποία χρησιμοποίησε ψευδώνυμο για να μιλήσει στο CNN, από φόβο μήπως θέσει σε κίνδυνο τις μελλοντικές προοπτικές εργασίας, άρχισε να εμφανίζει προβλήματα υγείας. Είχε «τρεμάμενα πόδια και προβλήματα στο στομάχι».
Ήξερε ότι έπρεπε να παραιτηθεί, αλλά υπήρχε ένα πράγμα που την εμπόδιζε: Η διαβόητη εργασιακή κουλτούρα της Ιαπωνίας.
Το να ζητήσεις να φύγεις από τη δουλειά εγκαίρως ή να πάρεις κάποια άδεια μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο. Ακόμα πιο δύσκολο είναι να υποβάλεις παραίτηση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως η απόλυτη μορφή ασέβειας στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, όπου οι εργαζόμενοι παραδοσιακά παραμένουν σε έναν εργοδότη για δεκαετίες, αν όχι για μια ζωή.
Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, τα «γκρινιάρικα» αφεντικά σκίζουν τις επιστολές παραίτησης και παρενοχλούν τους εργαζόμενους για να τους αναγκάσουν να παραμείνουν.
Η Γουατανάμπε ήταν δυσαρεστημένη στην προηγούμενη δουλειά της, λέγοντας ότι ο πρώην προϊστάμενός της την αγνοούσε συχνά, κάνοντάς την να αισθάνεται άσχημα. Αλλά δεν τόλμησε να παραιτηθεί.
«Δεν ήθελα ο πρώην εργοδότης μου να αρνηθεί την παραίτησή μου και να με κρατήσει να εργάζομαι περισσότερο», δήλωσε στο CNN κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνέντευξης.
Βρήκε όμως έναν τρόπο να βάλει τέλος στο αδιέξοδο. Απευθύνθηκε στο Momuri, ένα πρακτορείο παραιτήσεων που βοηθά τους φοβισμένους εργαζόμενους να εγκαταλείψουν τα εκφοβιστικά αφεντικά τους.
Στην τιμή ενός φανταχτερού δείπνου, πολλοί Ιάπωνες εργαζόμενοι προσλαμβάνουν αυτές τις εταιρείες αντιπροσώπευσης για να τους βοηθήσουν να παραιτηθούν χωρίς άγχος.
Ο κλάδος αυτός υπήρχε πριν από τον Κόβιντ. Αλλά η δημοτικότητά του αυξήθηκε μετά την πανδημία, αφού τα χρόνια εργασίας από το σπίτι ώθησαν ακόμη και μερικούς από τους πιο πιστούς εργαζόμενους της Ιαπωνίας να σκεφτούν την καριέρα τους, σύμφωνα με ειδικούς σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού.
Δεν υπάρχει επίσημη καταμέτρηση του αριθμού των γραφείων παραίτησης που έχουν ξεφυτρώσει σε όλη τη χώρα, αλλά όσοι τα διευθύνουν μπορούν να μαρτυρήσουν την αύξηση της ζήτησης.
«Δεν μπορώ να το κάνω αυτό πια»
Η Σιόρι Καουμάτα, υπεύθυνη λειτουργίας του Momuri, δήλωσε ότι μόνο τον περασμένο χρόνο δέχθηκαν έως και 11.000 αιτήσεις από πελάτες.
Η επιχείρηση που βρίσκεται στο Μινάτο, μια από τις πιο πολυσύχναστες επιχειρηματικές περιοχές του Τόκιο, ξεκίνησε το 2022 με ένα όνομα που επιδιώκει να έχει απήχηση στην αβοήθητη πελατεία τους, «Momuri» σημαίνει «δεν μπορώ να το κάνω αυτό πια» στα ιαπωνικά.
Με κόστος 22.000 γιεν (περίπου 135.5 ευρώ), ή 12.000 γιεν για όσους εργάζονται με μερική απασχόληση, η επιχείρηση δεσμεύεται να βοηθήσει τους εργαζόμενους να υποβάλουν την παραίτησή τους, να διαπραγματευτούν με τις εταιρείες τους και να παράσχουν συστάσεις για δικηγόρους σε περίπτωση νομικών διαφορών.
«Κάποιοι άνθρωποι έρχονται σε εμάς αφού η επιστολή παραίτησής τους σκίστηκε τρεις φορές και οι εργοδότες δεν τους αφήνουν να παραιτηθούν ακόμη και όταν γονατίζουν στο έδαφος για να υποκλιθούν», είπε, σε μια άλλη απεικόνιση της υποτιμητικής εργασιακής κουλτούρας που έχει ενσωματωθεί στην Ιαπωνία.
«Μερικές φορές δεχόμαστε τηλεφωνήματα από ανθρώπους που κλαίνε και μας ρωτούν αν μπορούν να παραιτηθούν από τη δουλειά τους με βάση διαφόρων παραδειγμάτων. Τους λέμε ότι είναι εντάξει και ότι η παραίτηση από τη δουλειά τους είναι εργασιακό δικαίωμα», πρόσθεσε η Καουμάτα.
Ορισμένοι εργαζόμενοι παραπονιούνται ότι τα αφεντικά τους, τους παρενοχλούν αν προσπαθήσουν να παραιτηθούν, μεταξύ άλλων να παιρνούν από τα διαμερίσματά τους για να χτυπήσουν επανειλημμένα το κουδούνι τους, αρνούμενοι να φύγουν, συμπλήρωσε η ίδια.
Για έναν άλλο παραιτηθέντα, αυτό που θα ήταν μια απλή υπόθεση πήρε μια παράξενη τροπή. Το άτομο σύρθηκε σε έναν ναό στο Κιότο από το αφεντικό του. «[Στον εργαζόμενο] είπαν να πάει στο ναό Onmyoji επειδή «ήταν καταραμένος», είπε.
Η Καουαμάτα δήλωσε ότι οι άνθρωποι που απευθύνονται στην επιχείρηση, συχνά εργάζονται σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, με εκείνους που δραστηριοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων να είναι πιο ευάλωτοι, ακολουθούμενοι από την υγειονομική περίθαλψη και την πρόνοια.
Θάνατος από υπερβολική εργασία
Η Ιαπωνία έχει από καιρό μια κουλτούρα υπερβολικής εργασίας. Οι εργαζόμενοι σε διάφορους τομείς αναφέρουν τιμωρητικά ωράρια, υψηλή πίεση από τους προϊσταμένους και υποταγή στην εταιρεία. Αυτοί οι εργοδότες είναι ευρέως γνωστοί ως «μαύρες επιχειρήσεις».
Ο καθηγητής ανθρώπινου δυναμικού Χιρόσι Όνο, από τη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Χιτοτσουμπάσι στο Τόκιο, δήλωσε ότι η κατάσταση έχει γίνει τόσο πιεστική που η κυβέρνηση έχει αρχίσει να δημοσιεύει έναν κατάλογο ανήθικων εργοδοτών για να παρεμποδίσει τη δυνατότητά τους να προσλαμβάνουν και να προειδοποιεί τους αιτούντες εργασία για τους κινδύνους που ενέχει η εργασία σε αυτούς.
«Υπάρχουν κάποια ζητήματα με μαύρες επιχειρήσεις, όπου οι συνθήκες εργασίας είναι τόσο άσχημες, που δεν υπάρχει ψυχολογική ασφάλεια και κάποιοι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται ότι απειλούνται», είπε.
Περισσότερες από 370 εταιρείες έχουν μπει στη μαύρη λίστα από τα γραφεία εργασίας σε όλη τη χώρα από τότε που δημοσιεύθηκε ο κατάλογος το 2017.
Το άγχος έχει αποδειχθεί μοιραίο εδώ και δεκαετίες, όπως αποδεικνύεται από ένα φαινόμενο που ονομάζεται «karoshi» ή «θάνατος από υπερβολική εργασία».
Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας, 54 άνθρωποι πέθαναν από εγκεφαλικές και καρδιακές παθήσεις που προκλήθηκαν από την εργασία και τους χορηγήθηκε αποζημίωση το 2022, γεγονός που αποτελεί στην πραγματικότητα σημαντική μείωση σε σχέση με τους 160 που καταγράφηκαν πριν από δύο δεκαετίες.
Όμως ο αριθμός των ανθρώπων που υποβάλλουν αιτήσεις αποζημίωσης λόγω ψυχικού άγχους στην εργασία αυξάνεται, εκτοξεύοντας τον αριθμό τους σε 2.683 από 341 την ίδια περίοδο.
Ένας 31χρονος πολιτικός δημοσιογράφος του εθνικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα NHK πέθανε το 2017 μετά από καρδιακή ανεπάρκεια που προκλήθηκε από την πολύωρη εργασία του. Εργάστηκε 159 ώρες υπερωριακής απασχόλησης τον μήνα πριν από τον θάνατό της.
Πέντε χρόνια αργότερα, ένας 26χρονος γιατρός από νοσοκομείο του Κόμπε πέθανε από αυτοκτονία αφού εργάστηκε περισσότερες από 200 ώρες υπερωρίας σε έναν μόνο μήνα.
Ο Χισακάζου Κάτο, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Μέιτζι στο Τόκιο, δήλωσε ότι η χώρα έχει εργασιακούς νόμους για να προστατεύει τους εργαζόμενους και να διασφαλίζει ότι είναι ελεύθεροι να παραιτηθούν.
«Αλλά μερικές φορές η ατμόσφαιρα στο χώρο εργασίας καθιστά δύσκολο να το πει κανείς», είπε.
Αλλαγή της κουλτούρας της εργασίας για τη νεολαία
Γιατί, λοιπόν, αυτοί οι παράγοντες παραίτησης εμφανίστηκαν μόνο τα τελευταία χρόνια; Αυτό, λένε οι ειδικοί, οφείλεται στην αλλαγή της προσέγγισης των νέων στην εργασία.
«Όταν το ένα μέρος είναι δυσαρεστημένο, μπορεί να καταλήξετε σε διαζύγιο. Αλλά όπως και σε ένα διαζύγιο, κανείς δεν είναι 100% άψογος, σωστά;» δήλωσε ο Όνο, από το Πανεπιστήμιο Χιτοτσουμπάσι.
Καθώς η χώρα παλεύει με την έλλειψη εργατικού δυναμικού που τροφοδοτείται από την ταχεία γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση των γεννήσεων, οι νέοι έχουν πλέον περισσότερο λόγο στην αγορά από τους προκατόχους τους.
Πολλοί από αυτούς δεν ενστερνίζονται πλέον τη σκέψη των παλαιότερων γενεών ότι κάποιος πρέπει να κάνει ό,τι του λένε, ανεξάρτητα από τη φύση της εργασίας, δήλωσε ο Όνο, προσθέτοντας ότι όταν υπάρχει αναντιστοιχία προσδοκιών, δεν θα διστάσουν να παραιτηθούν.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θέλουν να εισβάλουν στο γραφείο του αφεντικού τους και να παραιτηθούν με δόξα και τιμή. Προτιμούν να αφήσουν κάποιον τρίτο να το χειριστεί.
«Νομίζω ότι οι νεότεροι άνθρωποι στις μέρες μας είναι πιο μη συγκρουσιακοί», δήλωσε ο εμπειρογνώμονας, σημειώνοντας ότι πολλοί έχουν στερηθεί τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στη δουλειά λόγω του Κόβιντ. Ως αποτέλεσμα, οι νέοι εργαζόμενοι προτιμούν να παραιτούνται χωρίς να έχουν άμεση επαφή με τα αφεντικά τους.
Ωστόσο, ο Όνο πρότεινε ότι είναι πάντα καλό να γίνεται μια συζήτηση και να μην καίγονται οι γέφυρες με τους εργοδότες, οπότε θα συνιστούσε να μην υπάρχει πρόσβαση σε τέτοιου είδους υπηρεσίες.
Η Καουαμάτα, από το Momuri, συμφώνησε κάπως.
«Πιστεύουμε ειλικρινά ότι η υπηρεσία πρακτορείου παραιτήσεων θα πρέπει να εξαφανιστεί από την κοινωνία και το ελπίζουμε αυτό. Πιστεύουμε ότι είναι καλύτερο αν οι άνθρωποι μπορούν να το πουν οι ίδιοι στα αφεντικά τους, αλλά ακούγοντας τις ιστορίες τρόμου των πελατών μας, δεν νομίζω ότι η επιχείρησή μας θα εξαφανιστεί σύντομα» δήλωσε.
Προς το παρόν, το Momuri προσφέρει έκπτωση 50% σε όσους ζητούν την υπηρεσία τους για να παραιτηθούν για δεύτερη φορά.
Πηγή: CNN