Συναγερμός του ΠΟΥ για αύξηση των κινδύνων λόγω χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από εφήβους

Μια μεγάλη διεθνής μελέτη υποδεικνύει ότι έχει αυξηθεί κατακόρυφα αυτό που αποκαλεί «προβληματική» χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μεταξύ των νέων μετά την πανδημία.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα αυτό μετά από έρευνα σε σχεδόν 280.000 παιδιά ηλικίας 11, 13 και 15 ετών σε 44 χώρες.

Η μελέτη Health Behaviour In School-aged Children (HBSC) διαπίστωσε ότι, κατά μέσο όρο, το 11% των ερωτηθέντων ασχολήθηκε με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με προβληματικό τρόπο το 2022 - σε σύγκριση με το 7% το 2018.

Οι συντάκτες της έκθεσης αναφέρουν ότι τα ευρήματα «εγείρουν επείγουσες ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο της ψηφιακής τεχνολογίας στην ψυχική υγεία και την ευημερία των νέων της Ευρώπης».

Λένε ότι απαιτείται περισσότερη δράση για την «προώθηση υγιών διαδικτυακών συμπεριφορών».

«Η προβληματική χρήση είναι πιο συχνή μεταξύ των 13χρονων - κορυφώνεται κατά κάποιον τρόπο σε αυτή τη φάση της πρώιμης εφηβείας και τα κορίτσια είναι πιο πιθανό να αναφέρουν προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από ό,τι τα αγόρια», δήλωσε η διεθνής συντονιστής της μελέτης δρ Jo Inchley στο BBC, από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης.

Η ίδια δήλωσε ότι η έρευνα αποκάλυψε επίσης πόσο χρόνο περνούν οι νέοι στο διαδίκτυο.

«Στο σύνολο της μελέτης, διαπιστώσαμε ότι λίγο πάνω από το ένα τρίτο των εφήβων αναφέρουν συνεχή διαδικτυακή επαφή με φίλους και άλλους», δήλωσε η ίδια.

«Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν όλη την ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο με φίλους και άλλους ανθρώπους».

Η έκθεση δεν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλος αυτός ο χρόνος που αφιερώνεται στο διαδίκτυο είναι επιζήμιος.

Αντίθετα, οι έφηβοι που ήταν εντατικοί, αλλά όχι προβληματικοί, χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανέφεραν ισχυρότερη υποστήριξη από συνομηλίκους και κοινωνικές συνδέσεις.

Αλλά για την «προβληματική» μειοψηφία διαπιστώθηκε ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετίζεται με συμπτώματα που μοιάζουν με εθισμό, όπως:

• παραμέληση άλλων δραστηριοτήτων υπέρ της ενασχόλησης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
• συχνές διαφωνίες σχετικά με τη χρήση
• ψέματα σχετικά με τον χρόνο που αφιερώνεται στο διαδίκτυο
• αδυναμία ελέγχου της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και εμπειρία στέρησης

Επισημαίνει επίσης τις ανησυχίες σχετικά με το ποσοστό των εφήβων που θεωρείται ότι κινδυνεύουν από «προβληματικά παιχνίδια» - κάτι που υποδηλώνει ότι ισχύει περισσότερο για τα αγόρια παρά για τα κορίτσια.

Θετικές και αρνητικές συνέπειες

Η μελέτη δημοσιεύθηκε από το ευρωπαϊκό σκέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Ο δρ. Χανς Χένρι Π Κλούγκε, περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη, δήλωσε ότι τα ευρήματα καθιστούν σαφές ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές συνέπειες για τους νέους.

Είπε ότι πρέπει να υπάρξει περισσότερη «εκπαίδευση ψηφιακού αλφαβητισμού» για να βοηθηθούν οι νέοι να αναπτύξουν μια υγιή προσέγγιση της διαδικτυακής τους παρουσίας και ότι οι κυβερνήσεις, οι υγειονομικές αρχές, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς πρέπει να διαδραματίσουν όλοι τον ρόλο τους.

«Είναι σαφές ότι χρειαζόμαστε άμεση και συνεχή δράση για να βοηθήσουμε τους εφήβους να αντιστρέψουν το κλίμα στη δυνητικά επιζήμια χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η οποία έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε κατάθλιψη, εκφοβισμό, άγχος και κακές ακαδημαϊκές επιδόσεις», δήλωσε.

Ο Μπεν Κάρτερ, καθηγητής Ιατρικής Στατιστικής στο Ινστιτούτο Ψυχιατρικής, Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης, χαρακτήρισε την έκθεση ως «χρήσιμο στιγμιότυπο των στοιχείων».

Ωστόσο, επεσήμανε ότι ήταν δύσκολο να συμφωνηθεί ένας ορισμός για το τι είναι «προβληματικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης», γεγονός που καθιστά τη συλλογή δεδομένων σχετικά με αυτά δύσκολη.

Παρ' όλα αυτά, δήλωσε ότι η μελέτη αποτελεί «έγκυρη συμβολή στη βάση δεδομένων».

Τα κύρια ευρήματα με μια ματιά:

• Πάνω από το ένα τρίτο (36%) των εφήβων διεθνώς (33% στην Ελλάδα) αναφέρουν συνεχή καθημερινή επαφή με φίλους ή άλλους στο διαδίκτυο, με το ποσοστό αυτό να είναι ακόμα υψηλότερο μεταξύ των 15χρονων κοριτσιών (44%, 44% και στην Ελλάδα).
• Ένας στους 9 (11%) εμφανίζει σημάδια προβληματικής ενασχόλησης με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (13% στην Ελλάδα), αφιερώνει δηλαδή πολλές ώρες σε αυτά, δυσκολεύεται να ελέγξει τη χρήση τους και βιώνει αρνητικές συνέπειες από αυτήν. Τα κορίτσια αναφέρουν προβληματική ενασχόληση σε υψηλότερα ποσοστά από τα αγόρια (13% των κοριτσιών έναντι 9% των αγοριών διεθνώς, 16% και 10%, αντίστοιχα στην Ελλάδα).
• Το ένα τρίτο (34%) των εφήβων παίζει καθημερινά ηλεκτρονικά παιχνίδια, με περισσότερους από έναν στους 5 (22%) να παίζουν (όταν παίζουν) για τουλάχιστον τέσσερις ώρες την ημέρα (20% στην Ελλάδα, αν και τα δύο αυτά ποσοστά δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα).
• Σχεδόν ένας στους 8 (12%) εφήβους διεθνώς είναι σε κίνδυνο προβληματικής ενασχόλησης με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, σε υπερδιπλάσιο ποσοστό τα αγόρια έναντι των κοριτσιών (16% έναντι 7%, δεν υπάρχουν αντίστοιχα δεδομένα για την Ελλάδα).

Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπιστεί αυτή αρνητική πλευρά;

• Επένδυση σε ένα σχολικό περιβάλλον που προάγει την υγεία και στο οποίο είναι ενσωματωμένη η εκπαίδευση στον ψηφιακό εγγραμματισμό: Εφαρμογή σχολικών προγραμμάτων τα οποία είναι τεκμηριωμένα αποτελεσματικά και καλύπτουν την υπεύθυνη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τις δεξιότητες κριτικής σκέψης και την υιοθέτηση υγιών προτύπων ενασχόλησης με το ηλεκτρονικό παιχνίδι.
• Βελτίωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας: Διασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης για εφήβους και γονείς σε εμπιστευτικές, μη επικριτικές και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες ψυχικής υγείας που μπορούν να αντιμετωπίσουν ζητήματα που προκύπτουν από την προβληματική ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ηλεκτρονικό παιχνίδι.
• Ενθάρρυνση για ανοιχτό διάλογο: Προαγωγή μιας δημόσιας συζήτησης σχετικά με την ψηφιακή ευημερία εντός της οικογένειας, του σχολείου και της (ψηφιακής) κοινότητας γενικότερα, με στόχο τον περιορισμό του στίγματος και την αύξηση της ευαισθητοποίησης.
• Εκπαίδευση εκπαιδευτών και παρόχων υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης: Διενέργεια εξειδικευμένης εκπαίδευσης σε επαγγελματίες που μπορούν με τη σειρά τους να παρέχουν στην ομάδα-στόχος αποτελεσματική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση και υποστήριξη στον ψηφιακό εγγραμματισμό.
• Λογοδοσία για τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης: Έλεγχος για το εάν οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης επιβάλλουν περιορισμούς ως προς την ηλικία των χρηστών και το περιεχόμενο που φιλοξενούν και εφαρμόζουν υπεύθυνο σχεδιασμό ψηφιακών εργαλείων για νέους χρήστες.

Όπως αναφέρει η Άννα Κοκκέβη, ομότιμη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και επιστημονική υπεύθυνη του ελληνικού σκέλους της έρευνας στο ΕΠΙΨΥ, «η δουλειά προς την κατεύθυνση του ψηφιακού εγγραμματισμού των εφήβων δεν είναι εύκολη, η τεχνολογία, οι εφαρμογές και τα ίδια τα πρότυπα χρήσης «τρέχουν» συνεχώς, ενώ μόλις τώρα αρχίζουμε να μαθαίνουμε για το τι είναι αποτελεσματικό. Σε κάθε περίπτωση για να φέρει κάτι αλλαγή στον τομέα αυτόν, θα πρέπει να σχεδιαστεί μαζί με τους εφήβους και να εφαρμοστεί με την ταυτόχρονη συνδρομή και συναντίληψη των γονιών, της σχολικής κοινότητας και των χαρασσόντων πολιτικής».

Με πληροφορίες από το BBC