Μέση Ανατολή: Η διπλωματία των ΗΠΑ απέτυχε, τώρα τι; -Ο πρόεδρος «κουτσή πάπια» και η «καυτή πατάτα»

Οι προσπάθειες των ΗΠΑ να εξασφαλίσουν εκεχειρία στη Γάζα παραμένουν αδιέξοδες μετά από σχεδόν ένα χρόνο μαχών. Οι αντάρτες Χούθι που υποστηρίζονται από το Ιράν συνεχίζουν να επιτίθενται σε πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα. Και τώρα, παρά την έντονη διπλωματία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, η σύγκρουση Ισραήλ-Χεζμπολάχ απειλεί να ξεσπάσει σε γενικευμένο περιφερειακό πόλεμο.

Λίγο πριν λήξει η θητεία του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν αντιμετωπίζει πολλαπλές κρίσεις στη Μέση Ανατολή που πιθανότατα δεν θα επιλυθούν πριν αποχωρήσει από την εξουσία τον Ιανουάριο και οι οποίες είναι βέβαιο ότι θα αμαυρώσουν την υστεροφημία του στην εξωτερική πολιτική, λένε αναλυτές και ξένοι διπλωμάτες.

Ο Μπάιντεν προσπάθησε τον περασμένο χρόνο να υπερασπιστεί το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα ενάντια στους παλαιστίνιους μαχητές της Χαμάς στη Γάζα και τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο, ενώ προσπαθούσε να περιορίσει τις απώλειες αμάχων και να αποτρέψει μια ευρύτερη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Επανειλημμένα ωστόσο αντιμετώπισε τις αδυναμίες αυτής της στρατηγικής, με τελευταία «ήττα» την απόρριψη από το Ισραήλ μιας -υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ- πρότασης για εκεχειρία 21 ημερών στα σύνορα με τον Λίβανο καθώς συνεχίζονταν οι φονικές επιθέσεις με θύματα εκατοντάδες Λιβανέζους.

«Αυτό που βλέπουμε είναι τα όρια της ισχύος και της επιρροής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή», δήλωσε ο Τζόναθαν Πάνικοφ, πρώην αναπληρωτής αξιωματικός της εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών της κυβέρνησης των ΗΠΑ για την περιοχή. Ίσως το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα αυτής της τάσης ήταν η απροθυμία του Μπάιντεν να ασκήσει μεγάλη επιρροή - ως ο κορυφαίος προμηθευτής όπλων του Ισραήλ και η διπλωματική ασπίδα στα Ηνωμένα Έθνη - με στόχο να εξαναγκάσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου στη θέληση της Ουάσιγκτον.

Για σχεδόν ένα χρόνο, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν ανεπιτυχώς να βοηθήσουν στη σύναψη συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς για να σταματήσουν οι μάχες και να απελευθερωθούν οι όμηροι που συνέλαβαν τα μέλη της, ,μετά τις επιδρομές της 7ης Οκτωβρίου που πυροδότησαν τον πόλεμο στη Γάζα. Καμία σημαντική εξέλιξη δεν αναμένεται λένε άνθρωποι που γνωρίζουν το θέμα.

Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι σπεύδουν να κατηγορήσουν τη Χαμάς για τις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις, αλλά ορισμένοι αναφέρουν επίσης τις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις του Νετανιάχου. Κατά τη διάρκεια των εννέα ταξιδιών του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν στην περιοχή από τις 7 Οκτωβρίου, ο κορυφαίος διπλωμάτης των ΗΠΑ βρέθηκε πολλές φορές σε αντιπαράθεση με ανώτερους ισραηλινούς ηγέτες.

Σε μια περίπτωση τον περασμένο Νοέμβριο, ο Μπλίνκεν σε συνέντευξη Τύπου προέτρεψε το Ισραήλ να σταματήσει τη στρατιωτική του επίθεση στη Γάζα για να επιτρέψει την είσοδο βοήθειας στον παλαιστινιακό θύλακα. Λίγες στιγμές αργότερα, ο Νετανιάχου απέρριψε την ιδέα σε τηλεοπτική δήλωσή του, λέγοντας ότι είχε καταστήσει σαφές στον Μπλίνκεν ότι το Ισραήλ συνεχίζει την επιχείρησή του «με πλήρη ισχύ».

Διακυβεύεται η αξιοπιστία των ΗΠΑ

Ο Μπάιντεν έχει πιστωθεί από άλλους δυτικούς ηγέτες για την αναζωογόνηση των βασικών συμμαχιών των ΗΠΑ, μεταξύ άλλων με το ΝΑΤΟ και τους κορυφαίους ασιατικούς εταίρους, αφού ο προκάτοχός του στον Λευκό Οίκο, Ντόναλντ Τραμπ, αμφισβήτησε την αξία τέτοιων σχέσεων. Αυτό αποδείχθηκε τον Απρίλιο, όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν συγκέντρωσε υποστήριξη από περιφερειακούς και ευρωπαίους εταίρους για να βοηθήσει στην άμυνα του Ισραήλ

Ωστόσο, ορισμένοι ξένοι διπλωμάτες λένε ότι ο χειρισμός του Μπάιντεν στην ασταθή Μέση Ανατολή, ειδικά η απάντησή του στον πόλεμο της Γάζας, έχει φθείρει την αξιοπιστία των ΗΠΑ στο εξωτερικό. «Η αρχική γκάφα του Προέδρου Μπάιντεν ήταν να πει ότι οι ΗΠΑ, ανεξάρτητα από τις εξελίξεις, θα στηρίξουν το Ισραήλ», είπε ένας δυτικός αξιωματούχος. «Δεν έχουμε επανέλθει ποτέ από αυτό».

Ένας διπλωμάτης της Μέσης Ανατολής είπε ότι η διπλωματία των ΗΠΑ «απέτυχε να εντυπωσιάσει τους αντιπάλους» και σημείωσε ότι ο Μπάιντεν έστειλε στρατιωτικά μέσα στην περιοχή μετά τις 7 Οκτωβρίου ως προειδοποίηση προς το Ιράν και τις ομάδες πληρεξουσίων του, αλλά δεν φάνηκε να τους αποτρέπει εντελώς.

Οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης που υποστηρίζονται από το Ιράν έχουν διατηρήσει ένα σταθερό μπαράζ πυραυλικών επιθέσεων σε εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα παρά το γεγονός οτι ο Μπάιντεν και άλλοι δυτικοί ηγέτες παρέχουν πολεμικά πλοία για ενισχυμένη προστασία. «Θα μπορούσε να ήταν πιο γρήγορος και πιο σκληρός σε αυτές τις επιθέσεις», είπε ο Μάικλ Μικ Μάλροι, πρώην υφυπουργός Άμυνας, αρμόδιος για τη Μέση Ανατολή υπό την κυβέρνηση Τραμπ.

Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα απωθήσει τέτοιες επικρίσεις, λέγοντας ότι η διπλωματία τους έχει κάνει τη διαφορά προς το καλύτερο και ότι η στρατιωτική ανάπτυξη των ΗΠΑ στην περιοχή είχε βοηθήσει μέχρι στιγμής να αποτραπεί ο περιφερειακός πόλεμος. «Η διπλωματία δεν σημαίνει να ανοιγοκλείνουμε τα μάτια μας και – voila», είπε στο Συμβούλιο Ασφαλείας νωρίτερα αυτό το μήνα η πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Λίντα Τόμας-Γκρίνφιλντ. «Χρειάζεται σκληρή δουλειά. Χρειάζεται προσπάθεια και, δυστυχώς, χρειάζεται χρόνος. Δεν έχει αποτύχει»

Και πάλι όμως, από τις 7 Οκτωβρίου, ο Μπάιντεν είδε τις ελπίδες του να διαψεύδονται για αυτό που κάποτε διαφημιζόταν ως πιθανό επίτευγμα εξωτερικής πολιτικής -την εξομάλυνση δηλαδή των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας σε συνδυασμό με τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ για το Ριάντ. Στα Ηνωμένα Έθνη, όπου το Συμβούλιο Ασφαλείας τον Ιούνιο υποστήριξε το σχέδιο Μπάιντεν για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός-ομηρίας στη Γάζα, υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπομονή με τη διπλωματία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή έχει εξασθενίσει.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ιορδανίας, Aιμάν Σαφάντι δήλωσε την Πέμπτη ότι οι προσπάθειες για να σταματήσει η βία στη Μέση Ανατολή αποτελούν «ένα έτος αποτυχίας» και ότι εάν η ισραηλινή κυβέρνηση δεν λογοδοτήσει, δεν πρόκειται να ακούσει το διεθνές δίκαιο, «ακόμη και τους φίλους της, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ».

Μπάιντεν: Ένας πρόεδρος «κουτσή πάπια»

Πρώην αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών περιέγραψαν την ουσία του διλήμματος της κυβέρνησης Μπάιντεν στη Γάζα ως εξής: «Το σχέδιο Α δεν λειτουργεί εδώ και μήνες. Πού είναι λοιπόν το Σχέδιο Β;» Με το Ισραήλ να απειλεί με χερσαία επίθεση στον Λίβανο και να υπόσχεται να συνεχίσει να πιέζει τη Χεζμπολάχ που υποστηρίζεται από το Ιράν μέχρι να επιστρέψουν χιλιάδες Ισραηλινοί στα σπίτια τους στο βορρά, η κρίση στην περιοχή μπορεί επίσης να βαθύνει. Η τροχιά της σύγκρουσης στον Λίβανο θα μπορούσε να έχει περαιτέρω επιπτώσεις όχι μόνο στην κληρονομιά του Μπάιντεν αλλά κατ' επέκταση στην προεδρική εκστρατεία της αντιπροέδρου Καμάλα Χάρις.

Ορισμένοι Δημοκρατικοί ψηφοφόροι είναι ήδη θυμωμένοι για την ακλόνητη υποστήριξη των ΗΠΑ στο Ισραήλ. Μένει να δούμε αν ο Νετανιάχου θα λάβει υπόψη του τις εκκλήσεις του Μπάιντεν για να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση στον Λίβανο.
Ως «κουτσός» πρόεδρος (lame duck) στους τελευταίους μήνες της θητείας του, οι αναλυτές λένε ότι δεν μπορεί να κατηγορηθεί ο Μπάιντεν επειδή συνεχίζει τις προσπάθειές του να αμβλύνει την αναταραχή στη Μέση Ανατολή.

«Κουτσή πάπια» είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για τον εκάστοτε πρόεδρο των ΗΠΑ, ο οποίος βρίσκεται στο δεύτερο μισό, της δεύτερης θητείας του. Σύμφωνα με τη νομοθεσία των ΗΠΑ, απαγορεύεται να θέσει κάποιος προεδρική υποψηφιότητα για τρίτη φορά. Έτσι ο «πλανητάρχης» στη δύση της θητείας του, θεωρείται ότι στερείται διπλωματικής δύναμης και δεν υπολογίζεται ιδιαίτερα όταν διανύει αυτό το διάστημα της πολιτικής του καριέρας.Ο Τζο Μπάιντεν, με την ανακοίνωσή του μπήκε αυτομάτως σε αυτό το χρονικό διάστημα.Ο διάδοχός του όμως είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κληρονομήσει τις τρέχουσες κρίσεις.