Ανάλυση NYT: Γιατί οι παγκόσμιες υπερδυνάμεις δεν μπορούν να σταματήσουν τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή
Η κλιμακούμενη ένταση στη Μέση Ανατολή, που δεν δείχνει κανένα σημάδι εκτόνωσης τις τελευταίες εβδομάδες, αρχής γενομένης από τις υβριδικές επιθέσεις των Ισραηλινών κατά της Χεζμπολάχ με βομβητές και γουόκι τόκις και αποκορύφωμα την επιχείρηση εξουδετέρωσης του ηγέτη της Χασάν Νασράλα, προκαλεί την εύλογη απορία, γιατί δεν μπορεί κάποιος να σταματήσει αυτόν τον πόλεμο, πριν βγει εκτός ορίων.
Σε ανάλυσή της, η New York Τimes επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα, συγκρίνοντας όλες τις εμπλεκόμενες αποκαλούμενες υπερδυνάμεις και τους λόγους για τους οποίος αδυνατούν, είτε γιατί δεν θέλουν, είτε γιατί δεν μπορούν να βάλουν τέλος στο αιματοκύλισμα στη Μέση Ανατολή. Ως ένα πρώτο συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι δεν υπάρχει παγκόσμια συναίνεση για ειρήνη ή κατάπαυση του πυρός γιατί απλά δεν «βλέπουν» την αναγκαιότητα.
«Επικίνδυνος κατακερματισμός»
Οι διαπραγματεύσεις «Σταματήστε και ξεκινήστε» μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς για τον τερματισμό των μαχών στη Γάζα, που προωθούνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν επανειλημμένα περιγραφεί από την κυβέρνηση Μπάιντεν ως στα πρόθυρα μιας σημαντικής επιτυχίας, αλλά απέτυχαν. Η τρέχουσα από τη Δύση προσπάθεια να αποτραπεί ένας πλήρους κλίμακας πόλεμος Ισραήλ-Χεζμπολάχ στον Λίβανο ισοδυναμεί με έναν αγώνα για την αποτροπή της καταστροφής. Οι πιθανότητες επιτυχίας του φαίνονται βαθιά αβέβαιες μετά τη δολοφονία του Χασάν Νασράλα από το Ισραήλ την Παρασκευή, του μακροχρόνιου ηγέτη της Χεζμπολάχ.
«Υπάρχουν περισσότερες δυνατότητες σε περισσότερα χέρια σε έναν κόσμο όπου οι φυγόκεντρες δυνάμεις είναι πολύ ισχυρότερες από τις συγκεντρωτικές», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Χάας, επίτιμος πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. «Η Μέση Ανατολή είναι η κύρια μελέτη περίπτωσης αυτού του επικίνδυνου κατακερματισμού».
Η δολοφονία του Νασράλα, του ηγέτη της Χεζμπολάχ για περισσότερες από τρεις δεκαετίες και του ανθρώπου που δημιούργησε τη σιιτική οργάνωση σε μια από τις πιο ισχυρές μη κρατικές ένοπλες δυνάμεις στον κόσμο, αφήνει ένα κενό που πιθανότατα η Χεζμπολάχ θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να γεμίσει. Είναι ένα σημαντικό πλήγμα για το Ιράν, τον κύριο υποστηρικτή της Χεζμπολάχ, που μπορεί ακόμη και να αποσταθεροποιήσει την Ισλαμική Δημοκρατία. Παραμένει ασαφές εάν θα έρθει πόλεμος πλήρους κλίμακας στον Λίβανο.
«Ο Νασράλα αντιπροσώπευε τα πάντα για τη Χεζμπολάχ και η Χεζμπολάχ ήταν ο προπορευόμενος βραχίονας του Ιράν», είπε ο Ζιλ Κεπέλ, κορυφαίος Γάλλος ειδικός στη Μέση Ανατολή και συγγραφέας ενός βιβλίου για την παγκόσμια αναταραχή από τις 7 Οκτωβρίου. «Τώρα η Ισλαμική Δημοκρατία είναι εξασθενημένη, ίσως θανάσιμα, και αναρωτιέται κανείς ποιος μπορεί να δώσει ακόμη και διαταγή για τη Χεζμπολάχ σήμερα».
Ο ρόλος των ΗΠΑ
Για πολλά χρόνια, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η μόνη χώρα που μπορούσε να ασκήσει εποικοδομητική πίεση τόσο στο Ισραήλ, όσο και στα αραβικά κράτη. Κατασκεύασε τις Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ του 1978 που έφεραν την ειρήνη μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου, και την ειρήνη Ισραήλ-Ιορδανίας του 1994. Μόλις πριν από τρεις δεκαετίες, ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ Γιτζάκ Ράμπιν και Γιασέρ Αραφάτ, ο πρόεδρος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, έδωσαν τα χέρια στο γκαζόν του Λευκού Οίκου στο όνομα της ειρήνης, μόνο για να διαβρώνεται σταθερά η εύθραυστη ελπίδα αυτής της αγκαλιάς.
Ο κόσμος, και οι κύριοι εχθροί του Ισραήλ, έχουν αλλάξει από τότε. Η ικανότητα της Αμερικής να επηρεάσει το Ιράν, τον αδυσώπητο εχθρό της για δεκαετίες, και τους πληρεξούσιους του Ιράν όπως η Χεζμπολάχ, είναι οριακή. Χαρακτηρισμένες ως τρομοκρατικές οργανώσεις στην Ουάσιγκτον, η Χαμάς και η Χεζμπολάχ υπάρχουν ουσιαστικά πέρα από τις δυνατότητες της αμερικανικής διπλωματίας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαρκή μόχλευση επί του Ισραήλ, ιδίως με τη μορφή στρατιωτικής βοήθειας που περιελάμβανε ένα πακέτο 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων που υπογράφηκε φέτος από τον Πρόεδρο Μπάιντεν. Αλλά μια σιδερένια συμμαχία με το Ισραήλ που χτίστηκε γύρω από στρατηγικούς και εγχώριους πολιτικούς λόγους, καθώς και τις κοινές αξίες δύο δημοκρατιών, σημαίνει ότι η Ουάσιγκτον σχεδόν σίγουρα δεν θα απειλήσει ποτέ να κόψει - πόσο μάλλον να διακόψει - τη ροή των όπλων.
Η συντριπτική στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ στη Γάζα στη σφαγή των Ισραηλινών της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου και τη σύλληψη περίπου 250 ομήρων προκάλεσε ήπιες επιπλήξεις από τον Μπάιντεν. Για παράδειγμα, έχει αποκαλέσει τις ενέργειες του Ισραήλ «εκτός ορίων». Ωστόσο, η αμερικανική υποστήριξη στον εμπόλεμο σύμμαχό της ήταν αποφασιστική, καθώς οι απώλειες Παλαιστινίων στη Γάζα έχουν αυξηθεί σε δεκάδες χιλιάδες, πολλοί από τους οποίους είναι άμαχοι.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό οποιαδήποτε πιθανή προεδρία, δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν ένα εβραϊκό κράτος του οποίου η ύπαρξη αμφισβητήθηκε όλο και περισσότερο τον περασμένο χρόνο, από τις αμερικανικές πανεπιστημιουπόλεις μέχρι τους δρόμους της ίδιας της Ευρώπης που ξεκίνησε την εξόντωση του εβραϊκού λαού, έναν αιώνα πριν.
«Αν άλλαζε ποτέ η πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στο Ισραήλ, θα ήταν μόνο στο περιθώριο», είπε ο κ. Χάας, παρά την αυξανόμενη συμπάθεια, ειδικά μεταξύ των νεαρών Αμερικανών, για την παλαιστινιακή υπόθεση.
Κίνα, Ρωσία, αραβικές χώρες
Άλλες δυνάμεις ήταν ουσιαστικά θεατές, καθώς η αιματοχυσία εξαπλώθηκε. Η Κίνα, σημαντικός εισαγωγέας ιρανικού πετρελαίου και μεγάλος υποστηρικτής οποιουδήποτε στοιχείου που θα μπορούσε να αποδυναμώσει την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ παγκόσμια τάξη πραγμάτων που αναδύθηκε από τα ερείπια το 1945, δεν ενδιαφέρεται πολύ να φορέσει τον μανδύα του ειρηνοποιού.
Η Ρωσία έχει επίσης ελάχιστη διάθεση να είναι χρήσιμη, ειδικά την παραμονή των εκλογών της 5ης Νοεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Βασισμένη στο Ιράν για αμυντική τεχνολογία και drones στον δυσεπίλυτο πόλεμό του στην Ουκρανία, δεν είναι λιγότερο ενθουσιασμένη από την Κίνα για τυχόν σημάδια αμερικανικής παρακμής ή οποιαδήποτε ευκαιρία να βαλτώσει την Αμερική σε ένα τέλμα της Μέσης Ανατολής.
Με βάση την προηγούμενη συμπεριφορά του, η πιθανή επιστροφή στον Λευκό Οίκο του πρώην προέδρου Ντόναλντ Τραμπ πιθανότατα θεωρείται στη Μόσχα ως η επιστροφή ενός ηγέτη που θα αποδεικνυόταν συμπαθητικός προς τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Μεταξύ των περιφερειακών δυνάμεων, καμία δεν είναι αρκετά ισχυρή ή αρκετά αφοσιωμένη στον παλαιστινιακό σκοπό για να αντιμετωπίσει στρατιωτικά το Ισραήλ. Τελικά, το Ιράν είναι επιφυλακτικό γιατί γνωρίζει ότι το κόστος ενός ολοκληρωτικού πολέμου θα μπορούσε να είναι το τέλος της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Η Αίγυπτος φοβάται μια τεράστια εισροή Παλαιστινίων προσφύγων και η Σαουδική Αραβία επιδιώκει ένα παλαιστινιακό κράτος, αλλά δεν θα έβαζε τις ζωές των Σαουδάραβων στη γραμμή για αυτόν τον σκοπό.
Όσον αφορά το Κατάρ, χρηματοδότησε τη Χαμάς με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια ετησίως, τα οποία εν μέρει πήγαν στην κατασκευή ενός δαιδαλώδους ιστού σηράγγων, όπου κρατούνταν ισραηλινοί όμηροι. Απολάμβανε τη συνενοχή του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ο οποίος είδε τη Χαμάς ως έναν αποτελεσματικό τρόπο για να υπονομεύσει την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη και έτσι να υπονομεύσει κάθε πιθανότητα ειρήνης.
Η καταστροφή της 7ης Οκτωβρίου ήταν επίσης το αποκορύφωμα της κυνικής χειραγώγησης, από Άραβες και Ισραηλινούς ηγέτες, της παλαιστινιακής αναζήτησης για κρατική υπόσταση. Ένα χρόνο μετά, κανείς δεν ξέρει πώς να μαζέψει τα κομμάτια.
Παγκόσμια τάξη à la carte
Οι παγκόσμιοι ηγέτες που συμμετέχουν στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, όπου το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει παραλύσει σε μεγάλο βαθμό από τα ρωσικά βέτο σε οποιαδήποτε σχετικά με την Ουκρανία ψηφίσματα και τα αμερικανικά βέτο σε ψηφίσματα που σχετίζονται με το Ισραήλ.
Οι ηγέτες ακούν τον Μπάιντεν να περιγράφει, για άλλη μια φορά, έναν κόσμο σε ένα «σημείο καμπής» μεταξύ της ανερχόμενης απολυταρχίας και των προβληματικών δημοκρατιών. Ακούνε τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, να αποδοκιμάζει τη «συλλογική τιμωρία» του παλαιστινιακού λαού - μια φράση που εξόργισε το Ισραήλ - ως απάντηση στις «αποκρουστικές τρομοκρατικές ενέργειες που διέπραξε η Χαμάς πριν από σχεδόν ένα χρόνο».
Αλλά τα λόγια τους, φαίνεται να απηχούν στο στρατηγικό κενό μιας à la carte παγκόσμιας τάξης, που αναστέλλεται μεταξύ της κατάρρευσης της δυτικής κυριαρχίας και της παραπαίουσας αύξησης εναλλακτικών λύσεων σε αυτήν. Τα μέσα για να πιέσουμε τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και το Ισραήλ ταυτόχρονα - και η αποτελεσματική διπλωματία θα απαιτούσε μόχλευση και στα τρία - δεν υπάρχουν.
Αυτή η αποκάλυψη χωρίς ανοικοδόμηση έχει αποκλείσει την αποτελεσματική δράση για να σταματήσει ο πόλεμος Ισραήλ-Γάζας. Δεν υπάρχει παγκόσμια συναίνεση για την ανάγκη για ειρήνη ή ακόμη και κατάπαυση του πυρός. Στο παρελθόν, ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή οδήγησε σε εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και σε πτώση των αγορών, αναγκάζοντας την προσοχή του κόσμου. Τώρα, είπε ο Ιταμάρ Ραμπίνοβιτς, πρώην πρεσβευτής του Ισραήλ στις Ηνωμένες Πολιτείες, «η στάση είναι «Εντάξει, ας είναι».
Νετανιάχου - Σινουάρ
Απουσία οποιασδήποτε συνεκτικής και συντονισμένης διεθνούς απάντησης, ο Νετανιάχου και ο Γιαχία Σινουάρ, ο ηγέτης της Χαμάς και εγκέφαλος της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου, δεν αντιμετωπίζουν συνέπειες στην επιδίωξη μιας καταστροφικής πορείας, της οποίας το τελικό σημείο είναι ασαφές, αλλά σίγουρα θα συνεπάγεται την απώλεια περισσότερων.
Ο Νετανιάχου έχει αποφύγει μια σοβαρή αμερικανική προσπάθεια για την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία, ίσως τη σημαντικότερη χώρα στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο, επειδή το τίμημα της θα ήταν κάποια σοβαρή δέσμευση για την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους, πράγμα που έχει αφιερώσει την πολιτική του ζωή ώστε να αποπφύγει.
Το ενδιαφέρον του Νετανιάχου για την παράταση του πολέμου για να παρακάμψει μια επίσημη επίπληξη για τις αποτυχίες του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών που οδήγησαν στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου - μια καταστροφή για την οποία το χρηματικό ποσό σταμάτησε στο γραφείο του πρωθυπουργού - περιπλέκει κάθε διπλωματική προσπάθεια. Το ίδιο και η προσπάθειά του να αποφύγει να αντιμετωπίσει τις προσωπικές κατηγορίες για απάτη και διαφθορά που του ασκήθηκαν. Παίζει ένα παιχνίδι αναμονής, που περιλαμβάνει πλέον να προσφέρει ελάχιστα ή καθόλου μέχρι τις 5 Νοεμβρίου, όταν μπορεί να εκλεγεί ο Τραμπ, τον οποίο θεωρεί ισχυρό σύμμαχο.
Όσο για τον Σινουάρ, οι Ισραηλινοί όμηροι που κρατά του δίνουν μόχλευση. Η φαινομενική αδιαφορία του για τη μαζική απώλεια της ζωής των Παλαιστινίων στη Γάζα του δίνει σημαντική επιρροή στην παγκόσμια κοινή γνώμη, η οποία σταδιακά στρέφεται εναντίον του Ισραήλ καθώς σκοτώνονται περισσότερα παλαιστίνια παιδιά.
Εν ολίγοις, ο Σινουάρ έχει ελάχιστους λόγους να αλλάξει πορεία. και, σε αυτό που ο Stephen Heintz, ο πρόεδρος της φιλανθρωπικής οργάνωσης Rockefeller Brothers Fund έχει αποκαλέσει «η εποχή των αναταράξεων», ο κόσμος δεν πρόκειται να αλλάξει αυτή την πορεία για αυτόν.